Μια Δημοσιονομική Ένωση για την ευρωζώνη

Οι γερμανικές εκλογές [1] είναι επιτέλους πίσω μας. Παρά τα πρωτοσέλιδα για την άνοδο της άκρας δεξιάς, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κατευθύνεται για μια ακόμα θητεία στην εξουσία με φιλο-ευρωπαίους εταίρους. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει τελικά ένα παράθυρο για να συζητήσουμε σοβαρά την μεταρρύθμιση της ευρωζώνης [2]. Αλλά ποιος είναι ο στόχος; Είναι όλο και πιο αντιδημοφιλές να υποστηρίζουμε ότι η δημιουργία ενός προϋπολογισμού για την ευρωζώνη είναι, σύμφωνα με τα λόγια του Martin Sandbu των Financial Times [3], απλή «φεντεραλιστική ουτοπία». Αυτός, και ο Andre Sapir του [οικονομικού think tank στις Βρυξέλλες] Bruegel [4], για να αναφέρω μερικούς, υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει μια πιο ρεαλιστική λύση. Η πρότασή τους είναι να «ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση» και να μετατραπεί ο υφιστάμενος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (EMF). Ο παρελθών και πιθανός μελλοντικός Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Wolfgang Schaüble, φαίνεται να συμφωνεί μαζί τους.

Στην έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στην Φρανκφούρτη, τον Σεπτέμβριο του 2013. KAI PFAFFENBACH / REUTERS
-------------------------------------------------------

Ένα τέτοιο EMF θα υπήρχε για να παράσχει υπό όρους δανεισμό [σε περιπτώσεις] κρίσεων σε κυρίαρχα έθνη που αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως κάνει σήμερα ο ESM. Συνεπώς, θα διαιώνιζε το σημερινό μας σύστημα των ασύμμετρων προσαρμογών που είναι θεσπισμένο να διασώζει τους αποδέκτες [των διασώσεων], [αλλά] το οποίο δεν αντιμετωπίζει καμιά κοινοβουλευτική λογοδοσία ή έλεγχο. Διαθέτει άντρες με σκούρα κοστούμια που φτάνουν με αποφασισμένες στο εξωτερικό μεταρρυθμίσεις. Θα περιλάμβανε επίσης την αποπληθωριστική μεροληψία του ισχύοντος πλαισίου, που με την σειρά του βαθαίνει την διαβρωτική πολιτική δυναμική της λιτότητας.

Μια βελτιωμένη νομισματική ένωση [5] με ένα EMF είναι σίγουρα πιο ευχάριστη από αυτό που υπάρχει τώρα. Αλλά δεν αρκεί. Πρόκειται για μια αριστοκρατική μισή λύση που θα υπολειπόταν κατά πολύ από το να καταστήσει την ευρωζώνη οικονομικά και πολιτικά βιώσιμη μακροπρόθεσμα.

Μόλις πέρυσι, πολλοί ανησυχούσαν για την επικείμενη κατάρρευση του ευρώ. Σήμερα, ο κίνδυνος είναι ο εφησυχασμός ως αποτέλεσμα των κεντρώων, φιλοευρωπαϊκών νικών στις φετινές εκλογές από την Γαλλία μέχρι την Γερμανία. Η ανάπτυξη και η νέα ηγεσία μπορεί να ξεφουσκώσουν τους λαϊκιστές, αλλά ωστόσο αυτοί παραμένουν στην άκρη, πολύ κοντά στην εξουσία για να προσφέρουν οποιαδήποτε άνεση με αυτό. Πριν από δύο εβδομάδες, στο Ambrosetti Forum στην Ιταλία, ο Ολλανδός Geert Wilders [6] σημείωσε ακριβώς το ίδιο: Το κατεστημένο κέρδισε το 2017, αλλά οι λαϊκιστές «θα δικαιωθούν».

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό, ακόμη και καθώς η μακροοικονομική ανάκαμψη στην ευρωζώνη εμπεδώνεται, να μην αγνοηθεί ότι η μόνη βιώσιμη λύση είναι μια ολοκληρωμένη νομισματική ένωση με έναν πραγματικό ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Θα διαφέρει από το προτεινόμενο EMF με τέσσερις θεμελιώδεις τρόπους, και είναι όλοι καθοριστικοί για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του.

Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, και η Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, στο Βερολίνο, τον Μάιο του 2017. FABRIZIO BENSCH / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Πρώτον, ένας ενιαίος προϋπολογισμός θα πρέπει να λειτουργήσει ως δημοσιονομικό κάτω όριο στις ευρωπαϊκές ενώσεις τραπεζών και κεφαλαιαγορών. Η πρώτη [δηλ. η τραπεζική ένωση] δεν είναι καθόλου πλήρης: Οι Αρχές εποπτείας και επίλυσης [διαφορών] πρέπει να έχουν μεγαλύτερο εκτελεστικό ρόλο, όπως κατέστη σαφές από τις αποκλίνουσες απαντήσεις στις μίνι κρίσεις της Ιβηρικής και της Ιταλίας το περασμένο καλοκαίρι. Απαιτεί επίσης δημοσιονομική ασφάλεια. Όπως πρότειναν οι οικονομολόγοι Douglas Diamond και Philip Dybvig [7], τα κατακερματισμένα τραπεζικά αποθεματικά συστήματα δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την έκτακτη ασφάλιση για καταθέσεις και, κατ’ επέκταση, μια δημοσιονομική Αρχή για την ασφάλιση των αξιών σε περιπτώσεις πανικού. Το χρηματο-οικονομικό ιστορικό των Ηνωμένων Πολιτειών [8] είναι πολύ σαφές σε αυτό το σημείο. Εν συντομία, μόνο με ένα βαθμό δημοσιονομικής ένωσης, είναι δυνατή μια ανθεκτική τραπεζική [ένωση].

Δεύτερον, η ικανότητα σταθεροποίησης των μεμονωμένων κρατών-μελών υπονομεύεται επί του παρόντος τόσο από τους αποκλίνοντες δημοσιονομικούς κανόνες όσο και από τις ασταθείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Μόνο ένας υπερεθνικός προϋπολογισμός μπορεί να προσφέρει σταθεροποίηση με έναν τρόπο που να κάνει αξιόπιστες προσαρμογές στα κράτη-μέλη, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τις παγίδες ρευστότητας (liquidity traps). Ένας ενιαίος προϋπολογισμός θα επέτρεπε ευκολότερη διαχείριση του επιχειρηματικού κύκλου όταν μεμονωμένες χώρες χάνουν την πρόσβαση στην αγορά ή, αν εκείνες το επιλέξουν, όταν αναδιαρθρώσουν το δημόσιο χρέος τους.