Πετρέλαιο και στρατιωτική στρατηγική των ΗΠΑ

Τον Ιανουάριο του 1980, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ χρησιμοποίησε την ομιλία για την Κατάσταση της Ένωσης για να ανακοινώσει ότι για να προστατεύσουν την «ελεύθερη κυκλοφορία του πετρελαίου στην Μέση Ανατολή», οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αποκρούσουν «μια προσπάθεια από οποιαδήποτε εξωτερική δύναμη να αποκτήσει τον έλεγχο του Περσικού Κόλπου». Ο Κάρτερ και οι διάδοχοί του συνέβαλαν σε αυτή την δέσμευση, ενισχύοντας τις στρατιωτικές ικανότητες των ΗΠΑ στην περιοχή και ακόμη και μαχόμενοι στο Πόλεμο του Κόλπου για να εμποδίσουν το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν να κυριαρχήσει στα πετρελαϊκά αποθέματα της περιοχής. Αν και η Ουάσιγκτον είχε μια σειρά από συμφέροντα στον Περσικό Κόλπο όλα αυτά τα χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης της διάδοσης των πυρηνικών όπλων, της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της διάδοσης της δημοκρατίας, ο βασικός λόγος για την εμπλοκή της ήταν πάντα η διατήρηση της ροής του πετρελαίου.

Όχι αίμα για το πετρέλαιο: Ένας Αμερικανός στρατιώτης περπατάει προς μια καιγόμενη πετρελαιοπηγή στο Ιράκ, τον Μάρτιο του 2003. REUTERS
---------------------------------------------------------------------

Επί δεκαετίες, αυτή η δέσμευση έχει προκαλέσει αξιοσημείωτες αντιπαραθέσεις. Ακόμη και όσοι επικρίνουν τις συμμαχίες των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ασία ως υπερβολικά δαπανηρές, συνήθως παραδέχονται ότι η Ουάσιγκτον πρέπει να υπερασπιστεί τον Περσικό Κόλπο, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Αλλά ο κόσμος έχει αλλάξει δραματικά από τότε που οι Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησαν αυτήν την στάση στην περιοχή. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η μεγαλύτερη απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ υπήρξε η Σοβιετική Ένωση. Οι υπεύθυνοι χάραξης της πολιτικής των ΗΠΑ ανησυχούσαν ότι εάν η Μόσχα διέκοπτε την ροή του πετρελαίου, ο λαίμαργος για πετρέλαιο αμερικανικός στρατός μπορεί να μην ήταν ικανός να κερδίσει έναν σημαντικό πόλεμο στην Ευρώπη. Αλλά από την στιγμή της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, η φύση των συμφερόντων των ΗΠΑ στην αξιόπιστη ροή πετρελαίου έχει μετατοπιστεί. Εκεί που διακυβευόταν τόσο η εθνική ασφάλεια όσο και η ευημερία, τώρα διακυβεύεται μόνο η ευημερία.

Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στην πολιτική των ΗΠΑ. Πρώτον, η έλλειψη μιας επιτακτικής [ανάγκης] εθνικής ασφάλειας θέτει το όριο για την στρατιωτική εμπλοκή στον Περσικό Κόλπο, καθώς οι περισσότεροι Αμερικανοί θα δυσκολευτούν να βάλουν τους στρατιώτες των ΗΠΑ σε κίνδυνο για να υπερασπιστούν τα οικονομικά τους συμφέροντα. Αφετέρου, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να προσδώσουμε αξία στην ασφάλεια, γίνεται ευκολότερο να εκτιμηθούν οι συμβιβασμοί μιας αμερικανικής στρατιωτικής δέσμευσης στον Περσικό Κόλπο όταν διακυβεύονται μόνο οικονομικοί κίνδυνοι. Πρέπει λοιπόν να αναρωτηθεί κανείς: Αξίζει το πετρέλαιο του Περσικού Κόλπου να το υπερασπιστεί η αμερικανική στρατιωτική δύναμη;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα απαιτεί την αντιμετώπιση τεσσάρων άλλων. Πρώτον, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες τερμάτιζαν την δέσμευσή τους, πόσο πιθανή θα ήταν μια μεγάλη διακοπή του πετρελαίου του Κόλπου; Δεύτερον, πόση ζημία θα προκαλούσε μια τέτοια αναταραχή στην οικονομία των ΗΠΑ; Τρίτον, πόσα χρήματα δαπανούν σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες για την υπεράσπιση της ροής του πετρελαίου του Κόλπου με τους στρατιώτες τους; Τέλος, ποιες είναι οι μη στρατιωτικές εναλλακτικές λύσεις για την προστασία από μια αναταραχή και με ποιό κόστος; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα αποκαλύπτει ότι το κόστος πρόληψης μιας μεγάλης διακοπής του πετρελαίου του Κόλπου πλησιάζει τουλάχιστον να υπερβεί τα αναμενόμενα οφέλη της [αμερικανικής] πολιτικής [στην περιοχή]. Είναι λοιπόν η ώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες να δώσουν στον εαυτό τους την επιλογή να τερματίσουν την στρατιωτική τους δέσμευση ως προς την προστασία του πετρελαίου του Κόλπου, αυξάνοντας τις επενδύσεις τους σε μέτρα που θα μπορούσαν να προστατέψουν την οικονομία των ΗΠΑ από μεγάλες διαταραχές του πετρελαίου. Και σε μια δεκαετία περίπου, εκτός εάν η περιοχή γίνει πολύ πιο επικίνδυνη, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να είναι σε θέση να τερματίσουν πραγματικά την δέσμευσή τους.

Μέσα στο τζαμί Sheikh Zayed στο Αμπού Ντάμπι, τον Απρίλιο του 2009. AHMED JADALLAH / REUTERS
--------------------------------------------------------------------

ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ