Η Κίνα φλερτάρει το Ιράν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Κίνα φλερτάρει το Ιράν

Γιατί η «Πρωτοβουλία Μια Ζώνη, Μια Οδός» θα περάσει μέσω Τεχεράνης
Περίληψη: 

Μετά το πρόσφατο συνέδριο του κόμματος, το οποίο χαλύβδωσε την λαβή του προέδρου Xi Jinping στην εξουσία, οι προσπάθειες αυτές θα πάρουν πιθανώς τη μορφή ολοκλήρωσης του πιο φιλόδοξου σχεδίου της εξωτερικής πολιτικής του, την «Πρωτοβουλία One Belt, One Road», από την οποία η Τεχεράνη θα είναι ένας από τους βασικούς ωφελημένους.

Ο ALEX VATANKA είναι ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής στην Ουάσιγκτον. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Iran and Pakistan: Security, Diplomacy and American Influence [1] (I.B. Tauris, 2017).

Καθώς η διοίκηση Trump επεξεργάζεται τις λεπτομέρειες της στρατηγικής της για τον περιορισμό του Ιράν [2], η Κίνα αναζητά τρόπους να φέρει το Ιράν στο παγκόσμιο σύστημα. Μετά το πρόσφατο συνέδριο του κόμματος, το οποίο χαλύβδωσε την λαβή του προέδρου Xi Jinping στην εξουσία [3], οι προσπάθειες αυτές θα πάρουν πιθανώς τη μορφή ολοκλήρωσης του πιο φιλόδοξου σχεδίου της εξωτερικής πολιτικής του, την «Πρωτοβουλίας One Belt, One Road» (OBOR), από την οποία η Τεχεράνη θα είναι ένας από τους βασικούς ωφελημένους. Το Πεκίνο δήλωσε ότι η OBOR είναι απαραίτητη για την δημιουργία υποδομών που θα ενθαρρύνουν το εμπόριο, αλλά η πρωτοβουλία είναι για πολύ περισσότερα. Είναι επίσης ένας τρόπος για την οικοδόμηση πολιτικής εμπιστοσύνης μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Και φαίνεται ότι αυτό λειτουργεί στο Ιράν. Εκεί, η OBOR θεωρείται ως ένα έργο που θα καταστήσει το Ιράν απαραίτητο εταίρο όχι μόνο για την Κίνα, αλλά και για την Ινδία, την Ρωσία και τα κράτη της Κεντρικής Ασίας.

06112017-1.jpg

Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Javad Zarif (αριστερά), χαιρετά τον Κινέζο ομόλογό του, Wang Yi, στο Πεκίνο, τον Δεκέμβριο του 2016. REUTERS
--------------------------------------------------------

ΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΙΟΥ

Το σχέδιο του Xi, που εγκαινιάστηκε το 2013, χαιρετίστηκε θερμά από την Τεχεράνη από την αρχή. Η Πρωτοβουλία, ένα σχέδιο ύψους 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, δεκαετούς με δεκαπενταετούς διάρκειας που θα συνδέει την Κίνα με τις παγκόσμιες αγορές [4] μέσω μιας εκτεταμένης σειράς χερσαίων και θαλάσσιων εμπορικών οδών στην Ευρασία, θέτει το Ιράν στο επίκεντρο των παγκόσμιων σχεδίων της Κίνας.

Δύο παράγοντες καθιστούν το Ιράν τόσο κεντρικό παράγοντα: Η αναπόφευκτη γεωγραφική του θέση και η χρησιμότητά του ως σχετικά σταθερού εταίρου ασφαλείας σε μια κατά τα άλλα ταραχώδη Μέση Ανατολή. Η γεωγραφική θέση του Ιράν το καθιστά τη μόνη βιώσιμη γέφυρα γης από τον Περσικό Κόλπο έως τις περίκλειστες χώρες της Κεντρικής Ασίας (μια αγορά περίπου 65 εκατομμυρίων ανθρώπων) και τα τρία κράτη του Καυκάσου (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία). Η Κίνα είναι αφοσιωμένη στο να καταστεί η κυρίαρχη οικονομική και πολιτική δύναμη στις περιοχές αυτές [5].

Επί του παρόντος, οι Κεντρο-ασιάτες έχουν τρεις διεξόδους προς τις παγκόσμιες αγορές: Ανατολικά μέσω της Κίνας, νότια μέσω του Ιράν και δυτικά μέσω της Ρωσίας. Η επιτυχής εφαρμογή της OBOR παρέχει στην Κίνα de facto έλεγχο σε δύο από τα τρία σημεία διεξόδου. Ήδη, το Καζακστάν προηγείται μεταξύ των πέντε κρατών της Κεντρικής Ασίας για να συνδεθεί με το Ιράν. Τον Δεκέμβριο του 2014, το Καζακστάν, μαζί με το Ιράν και το Τουρκμενιστάν, εγκαινίασαν μια σιδηροδρομική γραμμή 575 μιλίων μεταξύ των τριών χωρών. Επιπλέον, καθ’ όλη την διάρκεια των πυρηνικών διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ιράν και της Δύσης, ο πρόεδρος του Καζακστάν, Nursultan Nazarbayev, ενήργησε ως μεσολαβητής μεταξύ των δύο πλευρών. Εν τω μεταξύ, τον Φεβρουάριο του 2016, το πρώτο σιδηροδρομικό φορτίο από την Κίνα έφθασε στο Ιράν μέσω της σιδηροδρομικής σύνδεσης Καζακστάν-Τουρκμενιστάν-Ιράν.

Ταυτόχρονα, η OBOR παρουσιάζει ορισμένες αβεβαιότητες για τους Ιρανούς. Ένα από τα μεγαλύτερα έργα υποδομής του Ιράν την τελευταία δεκαετία ήταν η ανάπτυξη του λιμένα βαθέων υδάτων Chabahar στην ακτή του Ινδικού Ωκεανού. Το έργο αυτό έχει καθυστερήσει πολύ, αλλά παραμένει μια κρίσιμη επιλογή για μια εμπορικά πιο βιώσιμη διέξοδο των κρατών της Κεντρικής Ασίας και του Αφγανιστάν. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι Ιρανοί θέλουν να μετατρέψουν το λιμάνι σε αντίπαλο του Ντουμπάι, ακόμη και αν το σενάριο αυτό είναι απίθανο στο προσεχές μέλλον. Ωστόσο, εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει επενδύσει σε μεγάλο βαθμό σε ένα ανταγωνιστικό έργο στο λιμάνι του Gwadar [6] στο κοντινό Πακιστάν.

Για να περιπλακούν περαιτέρω τα πράγματα, ο σημαντικότερος αντίπαλος της Κίνας, η Ινδία, είναι μεταξύ των ξένων κρατών που έχουν εμπλακεί περισσότερο ως εταίρος του Ιράν στην ανάπτυξη του Chabahar. Επίσης, η Ιαπωνία αναφέρθηκε από ιρανικές πηγές ως δυνητικός επενδυτής στο Chabahar. Η Ιαπωνία λέγεται ότι ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη του λιμένα για τους ίδιους λόγους με την Κίνα: Για να ενισχύσει τους δεσμούς με την ιρανική αγορά των 80 εκατομμυρίων [ατόμων] και ταυτόχρονα να μετατρέψει το ιρανικό έδαφος σε αγωγό προς τις αγορές της Κεντρικής Ασίας.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ

Το Πεκίνο βλέπει προς το Ιράν και την Κεντρική Ασία όχι μόνο μέσω ενός οικονομικού πρίσματος, αλλά και μέσω ενός [πρίσματος] ασφαλείας. Δίπλα στις σχετικά υποανάπτυκτες δυτικές περιφέρειές του, το Πεκίνο θεωρεί ότι η Κεντρική Ασία αποτελεί ένα εκτεθειμένο υπογάστριο που πρέπει να ενσωματωθεί στενά στην οικονομική και πολιτική σφαίρα της Κίνας.

Οι κυβερνήσεις της Κεντρικής Ασίας ήταν περισσότερο ή λιγότερο πρόθυμοι εταίροι. Η Κίνα έχει ήδη αντικαταστήσει την Ρωσία ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της περιοχής. Η συνεργασία αναμένεται πλέον να εδραιωθεί γύρω από θέματα ασφάλειας. Έχει ήδη θεσπιστεί θεσμική υποδομή για την διευκόλυνση αυτής της συνεργασίας, ιδίως με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization, SCO) [7].

06112017-2.jpg

Κινέζοι και Ιρανοί αξιωματούχοι συναντώνται στην Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στο Πεκίνο, τον Σεπτέμβριο του 2015. REUTERS
--------------------------------------------------------------------