Τι σημαίνει για τον Λίβανο η παραίτηση του Χαρίρι

Στις 4 Νοεμβρίου του 2017, ο Saad Hariri ανακοίνωσε σε ζωντανή μετάδοση από την δορυφορική τηλεόραση Al Arabiya ότι παραιτήθηκε από πρωθυπουργός του Λιβάνου.

Πολύ λίγοι το είδαν να έρχεται, αν και δεν ήταν εντελώς απροσδόκητο [1]. Στο κάτω-κάτω, δεν είναι ότι χαιρόταν ο Χαρίρι να προεδρεύει μιας κυβέρνησης υπό τον έλεγχο του κύριου αντιπάλου του, της Χεζμπολάχ, δηλαδή του πολιτικού και στρατιωτικού κόμματος του Λιβάνου που κατηγορήθηκε ότι σκότωσε τον πατέρα του, Rafik, το 2005. Δεν χαιρόταν. Αλλά το να παραιτηθεί τώρα, απουσία προφανών σκανδάλων και με τόσο μυστηριώδη τρόπο, έχει αφήσει την πολιτική τάξη του Λιβάνου -ακόμα και τον δικό του κύκλο και την δική του λαϊκή βάση- σε αμήχανη απορία.

Ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Σαάντ Χαρίρι στο κυβερνητικό μέγαρο στην Βηρυτό, τον Οκτώβριο του 2017. MOHAMED AZAKIR / REUTERS
----------------------------------------------------------------

Το ότι ο Saad είπε στον κόσμο για την απόφασή του από το Ριάντ κι όχι από την Βηρυτό, ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικό. Αυτό σημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία, η οποία υποστήριξε πολιτικά και χρηματοδότησε τους Χαρίρι σε όλη την ιστορία μετά τον εμφύλιο πόλεμο στον Λίβανο, αναπροσαρμόζει την πολιτική της [2] στον Λίβανο για να αποδυναμώσει αποτελεσματικότερα την Χεζμπολάχ. Η θέση της Σαουδικής Αραβίας στην Βηρυτό δέχεται χτύπημα μετά το χτύπημα μετά την δολοφονία του Rafik, λόγω της κυριαρχίας της Χεζμπολάχ και των ξένων προστατών της, του Ιράν και του καθεστώτος Assad. Ωστόσο, το τι μπορεί πρακτικά να πετύχει η αναπροσαρμογή αυτή, είναι αρκετά αβέβαιο.

Το χρονοδιάγραμμα αυτής της δυνητικής αναδιατύπωσης της σαουδαραβικής πολιτικής στον Λίβανο είναι περίεργο. Η διοίκηση του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ [3], έχει μόλις αναπτύξει μια στρατηγική για το Ιράν που αναμένεται να είναι πιο επιθετική προς την Τεχεράνη [4] και τις δραστηριότητές της σε ολόκληρη την περιοχή. Υπάρχει επίσης αυξανόμενη ένταση μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει αυτούς τους παλιούς ανταγωνιστές να επιστρέψουν στα όπλα, ένα σενάριο που οι Σαουδάραβες θα επευφημούσαν. Η αναχώρηση του Χαρίρι δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην ότι καθιστά πιο πιθανή μια άλλη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, αλλά καθιστά τον Λίβανο συνολικότερα ευάλωτο. Με τον Hariri εκτός, η νομιμοποίηση της κυβέρνησης του Λιβάνου αμφισβητείται αμέσως, καθιστώντας την θεωρητικά ευκολότερο στόχο για τους εχθρούς της Χεζμπολάχ, συμπεριλαμβανομένης της Ουάσινγκτον και του Τελ Αβίβ, οι οποίοι θεωρούν την ομάδα των Σιιτών ως τρομοκρατική οργάνωση.

Αλλά τίποτα από αυτά δεν αλλάζει τις ακόλουθες πραγματικότητες: Έχοντας μόλις κερδίσει στην Συρία και στο Ιράκ (τώρα που το ISIS βρίσκεται σε ραγδαία υποχώρηση), η λαβή του Ιράν στον Λίβανο και στην περιοχή δεν ήταν ποτέ ισχυρότερο. Φυσικά, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί στην περιφερειακή επιρροή του Ιράν και η Τεχεράνη παραμένει ευάλωτη σε πολλούς τομείς, αλλά ας είμαστε ειλικρινείς: Το περιφερειακό της απόθεμα αυξάνεται.

Επιπλέον, παρά την επιθυμία της να αντιμετωπίσει την Τεχεράνη στην περιοχή, η νέα πολιτική της Ουάσινγκτον για το Ιράν παραμένει απλώς μια φιλοδοξία [5]. Η διοίκηση του Trump έχει τερματίσει την υποστήριξη των ΗΠΑ προς τους μετριοπαθείς επαναστάτες της Συρίας. Η ήδη περιορισμένη προσοχή της Ουάσιγκτον στην Συρία είναι πιθανό να εξαφανιστεί εντελώς όταν θα έχει φύγει ό, τι έχει απομείνει από το ISIS. Στο Ιράκ, ο Trump δεν εξέφρασε την επιθυμία να διατηρήσει ένα μεγάλο στρατιωτικό αποτύπωμα των ΗΠΑ στην χώρα και δεν φαίνεται να έχει ούτε πολιτική ή οικονομική στρατηγική, κάτι που ουσιαστικά παραχωρεί το έδαφος στο Ιράν. Έτσι, παρ’ όλα τα γαυγίσματά του, η στρατηγική του Τραμπ για το Ιράν, προς το παρόν, δεν έχει κανένα δάγκωμα.

Τότε πού αφήνουν αυτά την Σαουδική Αραβία και την πρωτόγνωρη αποφασιστικότητά της στον Λίβανο; Δεδομένης της απόλυτης στρατιωτικής υπεροχής της Χεζμπολάχ σε βάρος των εγχώριων αντιπάλων της -ακόμη και του στρατού της χώρας- μια φυσική αντιπαράθεση με την οργάνωση είναι εκτός ζήτησης. Υπάρχει μια καινούργια, νεαρή και πολεμοχαρής ηγεσία [6] στο Ριάντ υπό τον αυστηρό έλεγχο του πρίγκιπα διαδόχου και του βασιλιά Mohamed Bin Salman, αλλά δεν είναι αυτοκτονική. Επιπλέον, οι Σουνίτες του Λιβάνου δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον να μπουν σε έναν πόλεμο με την Χεζμπολάχ, τον οποίο γνωρίζουν ότι θα χάσουν.

Επομένως, ο αγώνας θα είναι πρωτίστως πολιτικός, τόσο εγχωρίως όσο και στους διεθνείς διπλωματικούς διαδρόμους. Οι κοινοβουλευτικές εκλογές στον Λίβανο βρίσκονται εν όψει (αν υποτεθεί ότι δεν θα αναβληθούν). Η παραίτηση του Χαρίρι θα μπορούσε να σημαίνει ότι θα κατεβεί στις εκλογές ως ηγέτης της αντιπολίτευσης, μιας αντιπολίτευσης που φαίνεται να αυξάνεται και θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο με οικονομική βοήθεια από τους Σαουδάραβες. Αν κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών στο επόμενο κοινοβούλιο, μπορεί να γυρίσει το χαρτί για την Χεζμπολάχ.

Αλλά αν αυτός είναι ο υπολογισμός του, τότε γιατί επέλεξε να παραιτηθεί από το Ριάντ; Θα μπορούσε εύκολα να δηλώσει την είσοδό του στις αντιπολιτευτικές πολιτικές στην Βηρυτό. Είναι πιθανό ο Χαρίρι να αναγκάστηκε από τους Σαουδάραβες να παραιτηθεί, ως μέρος της νέας προσέγγισης του Ριάντ κατά του Ιράν. Εξάλλου, ο Χαρίρι φαινόταν ιδιαίτερα νευρικός, εκφωνώντας την ομιλία του και σχεδόν μπερδεμένος από αυτό που διάβαζε -ένα έγγραφο που περιείχε μια μεγάλη δόση βιτριόλι εναντίον του Ιράν, που μόνο οι Σαουδάραβες είναι συνηθισμένοι να χρησιμοποιούν. Παρά την παλιά του διαμάχη με την Χεζμπολάχ, η ιστορία έχει δείξει ότι ο Χαρίρι είναι πολιτικός ρεαλιστής [7]. Αυτό που επέδειξε στην Σαουδική τηλεόραση ήταν έξω από τον χαρακτήρα του.

Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ο Χαρίρι όντως έκανε την κίνησή του σε συνεργασία με, κι όχι από φόβο από, τους Σαουδάραβες, δεν είναι ακόμα σαφές το τι θα συμβεί στην συνέχεια. Για να σχηματίσει ο Χαρίρι ένα νέο, ευρύ αντιπολιτευτικό συνασπισμό που θα περιλαμβάνει Χριστιανούς που είναι πιστοί στον πρόεδρο του Λιβάνου και υπέρ της Χεζμπολάχ, Μισέλ Αούν, πρέπει να επιστρέψει στην Βηρυτό. Οι Σαουδάραβες πρέπει να έχουν και ένα σαφές σχέδιο πέρα από το να δίνουν χρήματα στον Χαρίρι, και κάποια στρατηγική υπομονή, τίποτα από τα οποία δεν είναι εγγυημένο.

Η απάντηση της Χεζμπολάχ στην παραίτηση του Χαρίρι, που δόθηκε λίγο μετά από αυτήν από τον ηγέτη της, Χασάν Νασράλα, ήταν εξαιρετικά ήρεμη. Ο Νασράλα φάνηκε σχεδόν συμπονετικός για την δεινή κατάσταση του αντιπάλου του, υποψιαζόμενος, όπως πολλοί άλλοι, ότι ο Χαρίρι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει. Η Χεζμπολάχ δεν έχει κανένα ενδιαφέρον να δει τον Χαρίρι να φεύγει, επειδή παρέχει νομιμοποίηση στην κυβέρνηση που ελέγχει [η Χεζμπολάχ], και εκπροσωπεί μαζί με τον Νασράλα το σύμβολο της συναίνεσης Σουνιτών-Σιιτών στον Λίβανο.

Αλλά η ομάδα των Σιιτών δεν θα κλάψει για την αποχώρηση του Χαρίρι. Θα δυσκολευτεί πολύ να βρει έναν αντικαταστάτη του Χαρίρι που θα είναι αποδεκτός από τους Σουνίτες (πολύ λίγοι θέλουν να πάρουν την δουλειά του πρωθυπουργού εξαιτίας του φόβου ότι θα αντιμετωπίσουν την Ουάσινγκτον και το Ριάντ), αλλά όποιον και να βοηθήσει να επιλεγεί, θα διασφαλίσει ότι δεν θα πέσει σε αυτό που θεωρεί ότι είναι μια παγίδα η οποία έχει στηθεί από τους Σαουδάραβες: Ο σχηματισμός αυτού που ουσιαστικά θα αποτελούσε ένα «πολεμικό υπουργικό συμβούλιο» το οποίο θα αποκλείει τους Σουνίτες. Η Χεζμπολάχ έχει μεγαλύτερα ψάρια για τηγάνισμα στην Συρία και το Ιράκ, καθώς και σοβαρές ανησυχίες για έναν πιθανό πόλεμο με το Ισραήλ. Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται είναι μια εσωτερική αντιπαράθεση στο Λίβανο που θα αποσπάσει την προσοχή της.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/lebanon/2017-11-06/what-hariris-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/lebanon/2016-10-31/lebanon-s-new...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2017-10-23/saudi-ar...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2017-05-18/trump-go...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-10-15/trumps-dangerous...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-10-25/why-its-tough-ge...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2017-01-05/can-moha...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/lebanon/2017-08-03/hariri-visits...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition