Γιατί το μέλλον της Ουκρανίας θα μπορούσε να μοιάζει πολύ με της Μολδαβίας

Αν θέλετε να ρίξετε μια ματιά στο μέλλον των πληρεξούσιων κρατιδίων της Μόσχας στην ανατολική Ουκρανία, ελάτε στην Bender, μια λεγόμενη «αποστρατιωτικοποιημένη» πόλη στα σύνορα μεταξύ της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της αποσχισθείσας οντότητας της Υπερδνειστερίας (Transnistria). Η πόλη βρίσκεται μόνο περί τα 60 μίλια από τα κοντινότερα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Ρουμανία και παρέχει σημαντικά διδάγματα σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονεί το να παγώνουν οι κακοφορμισμένες συγκρούσεις [2] στα σύνορα της Ευρώπης. Αν και τα κρατίδια των αποσχιζομένων Δημοκρατιών του Ντόνετσκ και του Λουάνσκ [3] παραμένουν ανεπίλυτα, τα εδάφη αυτά είναι προορισμένα να μαστίζονται από την διαφθορά, την εγκληματικότητα και την δυσλειτουργική πολιτική.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Πόροσνενκο, και ο πρωθυπουργός της Μολδαβίας, Πάβελ Φίλιπ, στα σύνορα Μολδαβίας-Ουκρανίας, τον Ιούλιο του 2017. REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------

Η Bender έγινε μια αποστρατικοποιημένη πόλη το 1992. Ένα χρόνο νωρίτερα, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ξέσπασε μια στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ της Μολδαβίας και της ρωσικής περιοχής της Υπερδνειστερίας, η οποία επεδίωκε την ανεξαρτησία της. Τον Ιούλιο του 1992, οι δύο πλευρές συνήψαν συμφωνία κατάπαυσης του πυρός [4], η οποία περιελάμβανε την σύσταση Μικτής Επιτροπής Ελέγχου για να εποπτεύει τις ρυθμίσεις ασφαλείας σε μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη αποτελούμενη από 20 πόλεις και στις δύο πλευρές του ποταμού. Μια από αυτές είναι η Bender.

Στην Bender, οι Ρώσοι στρατιώτες, επίσημα γνωστοί ως «ειρηνευτικές δυνάμεις», μοιράζονται εγκαταστάσεις με αξιωματούχους της Μολδαβίας και της Υπερδνειστερίας που είναι αρμόδιοι για την επιβολή του νόμου. Σύμφωνα με την συνθήκη, οι Μολδαβοί αστυνομεύουν τα χωριά γύρω από την κεντρική πόλη της περιοχής, ενώ οι Τρανσίστριοι καλύπτουν το κέντρο της πόλης. Αλλά οι παράλληλες Αρχές μερικές φορές συγκρούονται. Σε ένα ιδιαίτερα κωμικό επεισόδιο που μας περιέγραψαν Μολδαβοί αξιωματούχοι, Μολδαβοί αστυνομικοί οι οποίοι συνελάμβαναν έναν ύποπτο για λαθρεμπόριο, κρατήθηκαν και ανακρίθηκαν οι ίδιοι από Τρανσίστριους πολιτοφύλακες που συνέβη να είναι παρόντες στην σκηνή. Εν τω μεταξύ, ο διακινητής συνέχισε το ταξίδι του χωρίς εμπόδια. Πράγματι, το ανεπίλυτο καθεστώς της Υπερδνειστερίας έχει οδηγήσει σε πλεόνασμα ποινικής ατιμωρησίας στα σύνορα της Ευρώπης.

Η αυτοαποκαλούμενη πρωτεύουσα της Υπερδνειστερίας, Tiraspol, είναι ένας σοβιετικός αναχρονισμός με μια στάσιμη οικονομία που εξαρτάται από τις ρωσικές επιδοτήσεις. Διαθέτει μνημεία για τον Βλαντιμίρ Λένιν και φιλοξενεί διπλωματικές αποστολές από αδελφές αποσχισθείσες περιοχές, όπως η Αμπχαζία και η Νότια Οσετία. Ενώ η Δημοκρατία της Μολδαβίας έχει υπογράψει συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ και έχει εναρμονίσει πολλούς νόμους της με τους κανόνες της ΕΕ, οι υπουργοί της Υπερδνειστερίας βλέπουν προς την Ρωσία για υποστήριξη και έχουν ένα παράλληλο νομικό σύστημα βασισμένο στο ρωσικό. Οι ρωσικές σημαίες που ανεμίζουν πάνω από τα κτίρια της κυβέρνησης της Υπερδνειστερίας αφήνουν ελάχιστες αμφιβολίες για το πού είναι αφοσιωμένη η αποσχισθείσα δημοκρατία.

Η δυσλειτουργική και μαφιόζικου στυλ πολιτική της υπήρξε το status quo στην Υπερδνειστερία για τουλάχιστον 25 χρόνια. Παρά τα χρόνια προσπαθειών διεθνούς διαμεσολάβησης από τον Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ, Organization for Security and Cooperation in Europe) και άλλων διεθνών δρώντων, η πρόοδος είναι ελάχιστη όσον αφορά τις τελικές διαπραγματεύσεις για το καθεστώς. Το 1997, οι πρόεδροι της Μολδαβίας και της Υπερδνειστερίας υπέγραψαν μνημόνιο που προσπάθησε να ομαλοποιήσει περαιτέρω τις σχέσεις, αλλά οι δύο πλευρές ερμήνευσαν κάπως διαφορετικά τις διατάξεις του μνημονίου. Οι υπό διεθνή διαμεσολάβηση συνομιλίες σχετικά με την κατάσταση της Υπερδνειστερίας ολοκληρώνονται τώρα [5], αλλά με λίγες ελπίδες για οποιαδήποτε πρόοδο. Ως αποτέλεσμα, η Υπερδνειστερία παρέμεινε ανάμεσα στις «παγωμένες» συγκρούσεις του κόσμου, πολλές από τις οποίες βρίσκονται στο έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Οι Μολδαβοί πολιτικοί είναι διχασμένοι μεταξύ εκείνων που κοιτάζουν προς την Δύση και εκείνων που προσανατολίζονται προς τη Μόσχα. Τον Νοέμβριο του 2016, η Μολδαβία εξέλεξε έναν υποψήφιο υπέρ της Μόσχας, τον Ιγκόρ Ντοντόν, στην κατά κύριο λόγο συμβολική προεδρία της χώρας. Το χάσμα μεταξύ της Προεδρίας και του φιλοδυτικού κοινοβουλίου της Μολδαβίας έχει εμβαθυνθεί, με το τελευταίο να ζητά την απομάκρυνση των ρωσικών στρατευμάτων από την Υπερδνειστερία και τον Dodon να αρνείται να υπογράψει την συμμετοχή του Μολδαβικού Στρατού στις ασκήσεις του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Ωστόσο, παρά τις τόσο σημαντικές πολιτικές αναμετρήσεις μεταξύ κοινοβουλίου και Προεδρίας, οι διεφθαρμένοι πολιτικοί σε όλο το πολιτικό φάσμα της χώρας επωφελούνται από την συνεχιζόμενη ασάφεια που σχετίζεται με το καθεστώς της Υπερδνειστερίας. Οι ολιγάρχες της Υπερδνειστερίας, για παράδειγμα, εξαρτώνται από τη Μολδαβία ως κόμβο για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Οι ισχυρισμοί που συνδέουν ανώτερους αξιωματούχους της φιλο-ευρωπαϊκής κοινοβουλευτικής κυβέρνησης της Μολδαβίας με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι διαδεδομένοι.