Γιατί οι διαδηλωτές του Ιράν είναι τόσο θυμωμένοι με τον Ρουχανί | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί οι διαδηλωτές του Ιράν είναι τόσο θυμωμένοι με τον Ρουχανί

Οι κούφιες υποσχέσεις περί μεταρρύθμισης έχουν απογοητεύσει εκατομμύρια ανθρώπους
Περίληψη: 

Ετούτη την φορά, οι διαδηλωτές είναι πολύ θυμωμένοι, απαιτώντας συνολική αντικατάσταση ολόκληρου του πολιτικού συστήματος. Τα συνθήματα «Θάνατος στον Χαμενεΐ» και «Οι κληρικοί πρέπει να φύγουν» από τους διαδηλωτές είναι οι πιο ριζοσπαστικές εκκλήσεις για αλλαγή από τότε που η Ισλαμική Δημοκρατία γεννήθηκε το 1979.

Ο ALEX VATANKA είναι ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής στην Ουάσιγκτον. Είναι ο συγγραφέας ενός επερχόμενου βιβλίου The Making of Iranian Foreign Policy. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @AlexVatanka.

Από τότε που ξεκίνησε το πρόσφατο κύμα διαμαρτυριών [1] στο Ιράν στις 28 Δεκεμβρίου, η κάλυψη των Δυτικών μέσων ενημέρωσης επικεντρώθηκε δυσανάλογα στις κοινωνικοοικονομικές αιτίες ως τους βασικούς κινητήριους μοχλούς της οργής των πολιτών. Οι οικονομικές δυσκολίες είναι αναμφισβήτητα μια κεντρική αιτία-κλειδί, αλλά αν αγνοηθούν τα υποκείμενα πολιτικά παράπονα θα χάσουμε την οπτική της ευρύτερης μάχης για το μέλλον της χώρας. Αν και ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί [2] ίσως να μην είναι ούτε ο πρωταρχικός στόχος ούτε η άμεση αιτία των διαδηλώσεων, τα πεπραγμένα του από την επανεκλογή του τον περασμένο Μάιο ήταν μια τεράστια απογοήτευση για τα σχεδόν 24 εκατομμύρια Ιρανούς που ψήφισαν υπέρ της δεύτερης θητείας του. Αντί να επιδιώξει να είναι αυτόνομος, ο Ρουχανί έχει επανειλημμένα υποχωρήσει με το να ακολουθεί το παιχνίδι του μη εκλεγμένου Ανώτατου Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, διευρύνοντας την ήδη επικίνδυνη αποσύνδεση μεταξύ των απλών Ιρανών και της κυβερνητικής σιιτικής ισλαμικής ελίτ που ισχυρίζεται ότι τους αντιπροσωπεύει. Τίποτα λιγότερο από τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις δεν μπορεί να σώσει την Ισλαμική Δημοκρατία μακροπρόθεσμα.

09012018-1.jpg

Ο πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ρουχανί βγαίνει από την αίθουσα αφού απευθύνθηκε στην 72η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2017. EDUARDO MUNOZ / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------------

Παρά την απεικόνισή του σε ορισμένα Δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο Ρουχανί ποτέ δεν αποκάλεσε τον εαυτό του πολιτικό μεταρρυθμιστή ούτε το ιρανικό κοινό τον θεωρούσε ποτέ ως τέτοιον. Η εκλογική νίκη του είχε λιγότερο να κάνει με την δική του δημοτικότητα από όσο με την αντιδημοφιλία του αντιπάλου του, Ιμπραήμ Ραϊσί. Εντούτοις, κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Ρουχανί προέβη σε μια βασική δέσμευση που συγκρατήθηκε από τους ψηφοφόρους: Οι πολίτες θα αποκτούσαν μεγαλύτερη πολιτική ελευθερία εάν επανεκλεγόταν. Στην δεύτερη θητεία του, είπε, η κυβέρνησή του θα ανήκει [3] στο «100% όλων των Ιρανών» και θα επιδιώξει να ανοίξει τον δρόμο για πολιτική συμμετοχή των νέων, των γυναικών και των εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Και ο ίδιος ορκίστηκε και πάλι να επιδιώξει την απελευθέρωση των ηγετών της αντιπολίτευσης που βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισμό από το 2011, μια δέσμευση που έκανε για πρώτη φορά πριν από τις αρχικές του εκλογές το 2013. Η υπερβολική υποσχεσιολογία στην διάρκεια ενός εκλογικού έτους δεν είναι μοναδική στο Ιράν, αλλά στην περίπτωση του Ρουχανί το χάσμα μεταξύ συνθημάτων και πραγματικότητας είναι εκθαμβωτικό.

Η απογοήτευση άρχισε στην πρώτη συνέντευξη Τύπου μετά την επανεκλογή του. Ο Ρουχανί επέλεξε ούτε καν να αναφέρει τους πολιτικούς κρατούμενους της χώρας, των οποίων η απελευθέρωση ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της εκστρατείας του. Ήταν ένας κακός οιωνός, που προφήτευε την απροθυμία του να διεκδικήσει την εντολή που του δόθηκε από τις εκλογές για να μην ρισκάρει να θεωρηθεί ως ότι προκαλεί τον Χαμενεΐ.

Στην συνέχεια, ο Ρουχανί διόρισε ένα υπουργικό συμβούλιο στερούμενο ρεφορμιστών. Ακόμη χειρότερα, κάθε υπουργός του είχε προ-εγκριθεί από τον Χαμενεΐ. Κατά την διάρκεια της εκστρατείας του, εξέφρασε την συμπάθειά του για τις ακούραστες ακτιβίστριες και τις γυναίκες ψηφοφόρους του Ιράν, χωρίς ωστόσο να διορίσει γυναίκες στο υπουργικό του συμβούλιο, παρά το ότι παρακινήθηκε γι’ αυτό από πολλές πλευρές. Ομοίως, παρέλειψε την σουνιτική μειονότητα του Ιράν, η οποία αποτελεί περίπου το 10% του πληθυσμού και του έδωσε σοβαρή υποστήριξη στις κάλπες. (Στο Κουρδιστάν και το Βαλουχιστάν, τις μεγαλύτερες σουνιτικής πλειοψηφίας επαρχίες της χώρας, περίπου 7 στους δέκα ψηφοφόρους τον υποστήριξαν [4]). Ο Ρουχανί επέλεξε αντ’ αυτού να κατευνάσει τους Σιίτες ισλαμιστές κληρικούς που στήριζαν τον αντίπαλό του, Ραϊσί, και κράτησε τους Σουνίτες έξω από το υπουργικό συμβούλιό του. Η κυβέρνηση Ρουχανί δεν όρισε ούτε έναν Σουνίτη κυβερνήτη σε καμία από τις 31 επαρχίες της χώρας.

Στην συνέχεια παρέμεινε σιωπηλός καθώς το 12μελές μη εκλεγμένο σκληροπυρηνικό Συμβούλιο Κηδεμόνων -το οποίο αναφέρεται αποτελεσματικά μόνο στον Χαμενεΐ και ενεργεί ως φίλτρο που πρέπει να εγκρίνει όλη την κυβερνητική νομοθεσία και τους υποψήφιους που αναζητούν [κυβερνητική] θέση- παρέκαμψε μια κοινοβουλευτική νομοθεσία και εμπόδισε τους μη Μουσουλμάνους να διαγωνιστούν για θέσεις στις δημοτικές εκλογές. Αυτό ισοδυναμεί με την κατηγοριοποίηση των αρχαίων ζωροαστρικών, εβραϊκών και χριστιανικών κοινοτήτων του Ιράν ως πολιτών δεύτερης κατηγορίας στην πολιτική διαδικασία.

Αυτό το επεισόδιο υπογράμμισε ένα μεγάλο δημογραφικό χάσμα μεταξύ των κυβερνώντων του Ιράν και των κυβερνωμένων. Ο επικεφαλής του Συμβουλίου Κηδεμόνων, Ahmad Jannati, είναι ένας 90χρονος ιδεολόγος του καθεστώτος, ενώ το 90% των διαδηλωτών που συνελήφθησαν τις τελευταίες ημέρες είναι κάτω των 25 ετών.

Από την επανεκλογή του, ο Ρουχανί έχει απογοητεύσει τις βασικές δημογραφικές ομάδες που τον ψήφισαν και, αντίθετα, επιδίωξε να δημιουργήσει μια πλατφόρμα για συνεχή συνύπαρξη με τους σκληροπυρηνικούς. Ως άνθρωπος που φιλοδοξεί να διαδεχθεί τον Χαμενεΐ ως ο επόμενος ανώτατος ηγέτης, βλέπει αυτή την παράταξη εντός της Ισλαμικής Δημοκρατίας ως καίριας σημασίας για τις πιθανότητές του να συνεχίσει την ανέλιξή του στην κλίμακα της εξουσίας. Οι προεκλογικές υποσχέσεις που έκανε μόλις πριν από μερικούς μήνες είναι φαινομενικά μια μακρινή ανάμνηση.