Η τουρκική επίθεση στην Afrin και το μέλλον της Αμερικής στην Συρία

Την περασμένη εβδομάδα, η Τουρκία ξεκίνησε μια επίθεση για να αναλάβει τον έλεγχο της Αφρίν, ενός μικρού και απομονωμένου θύλακα στην βορειοδυτική Συρία που ελέγχεται από τις Μονάδες Προστασίας του Κουρδικού Λαού (YPG), την συριακή θυγατρική του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), που πολεμά σε μια εξέγερση στη νοτιοανατολική Τουρκία για λίγο περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Η τουρκική επίθεση έχει προκαλέσει συζητήσεις [1] σχετικά με την στρατηγική των ΗΠΑ στην Συρία, και ειδικότερα για το κατά πόσον η Ουάσινγκτον μπορεί να εξισορροπήσει τις σχέσεις της με την Τουρκία -σύμμαχο στο ΝΑΤΟ- και τους Σύρους Κούρδους, οι οποίοι ήταν οι πιο αξιόπιστοι εταίροι των Ηνωμένων Πολιτειών [2] την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) στην Συρία.

Αυτή η συζήτηση, ωστόσο, είναι πολύ στενή και κρύβει πολύ ευρύτερα και μέχρι στιγμής αναπάντητα ερωτηματικά σχετικά με την παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Συρία. Τώρα που η νίκη του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ επί των υπολοίπων στοιχείων της αντικαθεστωτικής αντιπολίτευσης φαίνεται αναπόφευκτη, πώς θα διευθετήσει η Ουάσινγκτον αυτήν τη νίκη; Και, πιο σημαντικό, πώς θα φύγουν οι Ηνωμένες Πολιτείες από την Συρία [3];

Υποστηριζόμενοι από την Τουρκία στρατιώτες του Ελεύθερου Συριακού Στρατού στην Αζάζ, στην Συρία, τον Ιανουάριο του 2018. OSMAN ORSAL / REUTERS
----------------------------------------------------------------------------

ΑΫΠΝΟΙ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ

Καθώς ο πόλεμος εναντίον του ISIS καταλαγιάζει, μια βασισμένη στην Συρία αμερικανική ομάδα ειδικών επιχειρήσεων επικεντρώνεται τώρα στο κυνήγι και την θανάτωση της ηγεσίας του ISIS και στην κατοχή εδαφών από τα εναπομείναντα εδάφη της ομάδας στην συριακή έρημο [4]. Η αλλαγή εστίασης οδήγησε σε μια λεπτή μεταβολή της υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εκπαίδευσης των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) -της κοινής αραβο-κουρδικής πολιτοφυλακής υπό την ηγεσία των YPG- από τις βασικές τακτικές πεζικού σε εκείνες που επικεντρώνονταν περισσότερο στην υπεράσπιση θέσεων. Αυτό εξελίχθηκε παράλληλα με την εκπόνηση μιας επικαιροποιημένης πολιτικής για την Συρία από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump, η οποία δεσμεύει τις αμερικανικές δυνάμεις να διατηρήσουν την παρουσία τους στο βορειοανατολικό τμήμα που κρατείται από τις SDF προκειμένου να συνεχίσουν την καταπολέμηση του ISIS και να αντισταθούν σε οποιαδήποτε απόπειρα επέκτασης του καθεστώτος Άσαντ στην περιοχή.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Τουρκία δεν λειτουργούν εν κενώ στην Συρία, και οι άλλοι κύριοι εξωτερικοί παράγοντες, το Ιράν και η Ρωσία, συνεχίζουν να υποστηρίζουν τον Assad στις προσπάθειές του να ανακτήσει τον έλεγχο της δυτικής και ανατολικής Συρίας. Στο ανατολικό μέτωπο, το καθεστώς, υποστηριζόμενο από Ιρανούς συμβούλους και την ρωσική αεροπορία, πήρε τον έλεγχο σε μεγάλο μέρος της επικράτειας δυτικά του ποταμού Ευφράτη. Στο δυτικό μέτωπο, το καθεστώς και οι σύμμαχοί του παλεύουν ομάδες της αντιπολίτευσης που υποστηρίζονται από την Τουρκία και μια πολιτοφυλακή που συνδέεται με την Αλ Κάιντα, την Hayat Tahrir al-Sham, για να συνδέσει την επαρχία του Χαλεπίου -που σήμερα ελέγχεται από την Δαμασκό- με την ελεγχόμενη από τους επαναστάτες Idlib.

Η Ουάσινγκτον έχει παραιτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον πόλεμο στα δυτικά [5], αλλά έχει καταστήσει σαφές ότι σκοπεύει να παραμείνει επ’ αόριστον στα βορειοανατολικά, όπου η συνεργασία με τις SDF είναι πλέον το επίκεντρο μιας διττής προσπάθειας. Από στρατιωτικής πλευράς, η ομάδα, με μια μικρή, εξειδικευμένη μονάδα καταπολέμησης της τρομοκρατίας και στενούς δεσμούς με τις Ειδικές Δυνάμεις των ΗΠΑ, είναι κρίσιμη για τις προσπάθειες να κυνηγηθούν και να φονευθούν οι ηγέτες του ISIS. Από πολιτική άποψη, οι στρατιωτικές φρουρές των ΗΠΑ σκοπεύουν να αυξήσουν τη μόχλευση της Ουάσινγκτον στις υποστηριζόμενες από τον ΟΗΕ ειρηνευτικές συνομιλίες στην Γενεύη, όπου [οι ΗΠΑ] πιέζουν για μια συμφωνία που θα απομακρύνει τον Assad από την εξουσία σε μελλοντικές εκλογές.

Στην πραγματικότητα, οι SDF θα μπορούσαν να αποδειχθούν το κεντρικό σημείο μιας συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για την Συρία. Η Ρωσία αντιτάχθηκε έντονα στην αέναη παρουσία των ΗΠΑ στην χώρα. Ωστόσο, η Μόσχα πρέπει να εξισορροπήσει τα στενά, αντιαμερικανικά ένστικτά της με τον ευρύτερο πολιτικό στόχο της [6]: Να αφήσει πίσω της ένα φιλικό καθεστώς, κατά προτίμηση με τον Άσαντ να εξακολουθεί να βρίσκεται στην εξουσία. Οι SDF, σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της αντιπολίτευσης, ποτέ δεν έχουν δεσμευτεί υπέρ μιας αλλαγής καθεστώτος. Αντ’ αυτού, έχουν διατηρήσει ένα σχετικά σταθερό σύμφωνο μη επιθετικότητας με το καθεστώς, και αμφότερες οι πλευρές κατάφεραν να αποτρέψουν την ακούσια στρατιωτική κλιμάκωση σε περιόδους έντασης.

Μια μόνιμη συμφωνία μεταξύ των SDF και του καθεστώτος δεν θα έρθει εύκολα. Οι SDF είναι ιδεολογικά δεσμευμένες σε μια έννοια ακραίας αποκέντρωσης και τοπικής, αυτόνομης διακυβέρνησης, κάτι που αποτελεί ανάθεμα για το καθεστώς Assad. Οι SDF έχουν επίσης επεκτείνει τον έλεγχό τους σε εδάφη πολύ πέρα από τα κουρδικής πλειοψηφίας οχυρά τους κατά μήκος των συρο-τουρκικών συνόρων. Η επέκταση του ελέγχου των Κούρδων σε αραβικές πόλεις κατά μήκος του Ευφράτη απαιτούσε συμβιβασμό με τους τοπικούς αραβικούς πληθυσμούς και ενσωμάτωση των Αράβων στρατολογημένων και αραβικών πολιτοφυλακών στην υπερδομή των SDF. Αυτό επέτρεψε στην ομάδα να συνεργαστεί με τους ντόπιους Άραβες, συχνά διαλεγμένους από τους πληθυσμούς της υπαίθρου κοντά στα αστικά κέντρα, για να διαχειριστούν τα τοπικά διοικητικά συμβούλια που τοποθετήθηκαν ως υπεύθυνα για πόλεις και κωμοπόλεις που παλαιότερα είχε καταλάβει το ISIS. Για να κερδίσουν την υποστήριξη του αραβικού κόσμου σε ορισμένες περιοχές, οι SDF έχουν δεσμευτεί να εμποδίσουν το καθεστώς να επιστρέψει -μια υπόσχεση που τηρείται εύκολα μόνο εφόσον ο αμερικανικός στρατός παραμένει στην θέση του.

Τούρκοι στρατιώτες στέκονται πάνω σε τανκς κοντά στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας, τον Ιανουάριο του 2018. UMIT BEKTAS / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ

Το πιο μακροπρόθεσμο ζήτημα, βεβαίως, είναι ότι ο στρατός των ΗΠΑ δεν θα μείνει στην Συρία για πάντα. Η πορεία της σύγκρουσης δείχνει σαφώς προς μια νίκη του καθεστώτος στα δυτικά. Αυτό θα αφήσει έναν μικρό διοικούμενο από Τούρκους θύλακα που θα συνδέει την Αφρίν με το υπό τουρκική κατοχή βόρειο Χαλέπι, που περιβάλλεται από καθεστωτική, ιρανική και ρωσική στρατιωτική παρουσία κατά μήκος της δυτικής ακτής και σε ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές της ανατολικής Συρίας. Τα σύνορα Τουρκίας-SDF θα παραμείνουν σε ένταση, αλλά η Άγκυρα μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιους περιορισμούς εάν επιλέξει να χρησιμοποιήσει το έδαφος που ελέγχει ως βάση για επιθετικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Και οι επιλεγμένες από την Τουρκία αντιπολιτευτικές ομάδες, όπως η Sultan Murad, η Faylaq al-Sham, και η Ahrar al-Sham, παραμένουν αφοσιωμένες στην ανατροπή του Άσαντ [7].

Οι SDF, σε αντιδιαστολή, θα πρέπει να ελέγξουν τις δικές τους εσωτερικές δυναμικές. Οι YPG χειρίστηκαν με υπευθυνότητα τις σχέσεις τους με το καθεστώς και, σε αντάλλαγμα κάποιας αυτόνομης εξουσίας, θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να επιτύχουν μια ειρηνευτική συμφωνία με τον Assad, πιθανώς βασισμένη στην αποκεντρωμένη εξουσία των τοπικών συμβουλίων που διαχειρίζονται πόλεις της Συρίας. Η πρόκληση για μια τέτοια συμφωνία θα προέλθει από τα αραβικά στοιχεία εντός των SDF, τα οποία θα αντιταχθούν ακόμη και σε μια ήπια επιστροφή του καθεστώτος στην ελεγχόμενη από τις SDF επικράτεια και θα μπορούσαν να επιλέξουν να πολεμήσουν για να διατηρήσουν τον έλεγχο των πόλεων και των κωμοπόλεων. Ωστόσο, αυτές οι αραβικές πολιτοφυλακές είναι αδύναμες και θα μπορούσαν να υποχρεωθούν από τις YPG να αποδεχθούν μια ειρήνη μετά από διαπραγματεύσεις, εφόσον το καθεστώς κάνει ορισμένες παραχωρήσεις.

Η Ρωσία ίσως να μοιράζεται το ενδιαφέρον των YPG για την επίτευξη συμφωνίας. Η Μόσχα, λοιπόν, θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό βοηθητικό παράγοντα στην μεσολάβηση συμφωνιών με τους Σύρους Κούρδους στα βορειοδυτικά, όπου ο ρωσικός στρατός είναι ο κυρίαρχος εξωτερικός δρων. Μια ειρήνη μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ του καθεστώτος και των SDF είναι ο μόνος τρόπος για να αφήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες πίσω τους μια σταθερή βορειοανατολική Συρία, και εδώ τα συμφέροντά τους μπορεί να συμπίπτουν στενά με εκείνα της Μόσχας. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα αποτελεί ανάθεμα για την τουρκική θέση, αλλά η Άγκυρα είναι ασθενέστερη από την Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Τουρκία αντιμετωπίζει επίσης μια μακροπρόθεσμη πρόκληση: Οι ομάδες που υποστηρίζει ήταν πάντα εχθρικές προς το καθεστώς, και έτσι θα θεωρούνται πάντοτε απειλή. Αυτό μπορεί να καταστήσει τις τουρκικές θέσεις στην Συρία αστήρικτες και ίσως τελικά να οδηγήσει σε μια επίθεση υπό την καθοδήγηση του καθεστώτος για να καθαρίσει το έδαφος όπου κυριαρχούν οι ομάδες που υποστηρίζονται από την Τουρκία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μια σαφή πορεία προς την αποχώρηση: Μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ των SDF και του καθεστώτος. Η Μόσχα μοιράζεται αυτό το στενό ενδιαφέρον. Οι δύο πλευρές αποκλίνουν στο ερώτημα κατά πόσο ο Assad πρέπει να παραμείνει στην εξουσία. Η διοίκηση του Trump έχει δεσμευτεί για μια μετάβαση της εξουσίας, οπότε ένας συμβιβασμός μπορεί να είναι δύσκολο για την Ουάσινγκτον να τον καταπιεί. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία επικεντρώνεται στενά στην άμβλυνση της κουρδικής απειλής, αλλά οι Σύροι σύμμαχοί της ενδέχεται τελικά να καταστραφούν από το καθεστώς.

Ο πόλεμος της Συρίας εξακολουθεί να βρίσκεται σε καθεστώς συνεχών μεταβολών. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η απόσυρση θα απαιτήσει σκληρές επιλογές για ένα καθεστώς που η Ουάσινγκτον εξακολουθεί να θέλει να καταργήσει. Βραχυπρόθεσμα, τα πράγματα θα γίνουν πιο περίπλοκα. Μακροπρόθεσμα, το αποτέλεσμα είναι σαφές: Το καθεστώς θα κερδίσει τον πόλεμό του ενάντια σε μεγάλο μέρος της αντιπολίτευσης. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες η πρόκληση τώρα είναι να αναγνωρίσουν αυτήν τη νίκη, και να αποχωρήσουν με αποδεκτούς όρους.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-01-23/turkeys-afrin-o...

Σύνδεσμοι:
[1] https://warontherocks.com/2018/01/turkeys-bluster-afrin-meets-eye/
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-11-08/kurd-your-enthu...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-10-16/keeping-out-syria
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-12-15/isis-could-rise...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-10-31/syrias-fair-wea...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-12-13/putins-plan-syria
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-08-10/jihad-wins-idlib

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition