Η ρωσική πολιτική στη Μέση Ανατολή

Η Μέση Ανατολή βρίσκεται προ των πυλών μιας νέας ανάφλεξης. Στην περιοχή που εκτείνεται από την Τουρκία έως και τον Περσικό Κόλπο, λαμβάνουν χώρο εξελίξεις (κρίση μεταξύ Υεμένης-Σαουδικής Αραβίας, εσωτερική αστάθεια στο Ιράν, τουρκική επιχείρηση «Κλάδος Ελιάς» στην Αφρίν) που δείχνουν ότι η σταδιακή ομαλοποίηση κάποιων περιοχών της Συρίας δεν έχει σταθεροποιητικό αντίκτυπο στην ευρύτερη περιοχή. Μια πολύ σημαντική παράμετρος του παρόντος και του μέλλοντος της Μέσης Ανατολής, είναι η ρωσική επιρροή στην περιοχή.

Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ «ΔΙΑΙΡΕΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕ» ΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΝΑΤΟ

Η άνοδος του Vladimir Putin στην εξουσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας, συνοδεύτηκε από την θέση των ακόλουθων στόχων από πλευράς Μόσχας. Πρώτον, την οικονομική ενίσχυση της Ρωσίας μέσα από την εκμετάλλευση της συγκυρίας αύξησης των τιμών των φυσικών πόρων. Σε δεύτερο επίπεδο, το ρωσικό επιτελείο επιδίωξε να χρησιμοποιήσει και πολιτικά την ρωσική αφθονία φυσικών πόρων (κυρίως των υδρογονανθράκων). Τρίτον, μέσα από τον συνδυασμό οικονομικής ανάπτυξης και πολιτικής εργαλειοποίησης των εξαγωγών ενέργειας η EE, ακόμη και σήμερα, εξαρτάται κατά 37,4% (2017) από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ το 2016, η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ καλύφθηκε από το ρωσικό φυσικό αέριο κατά 39,5% [1].

Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε χειραψία με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, μετά από συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα, στις 11 Δεκεμβρίου 2017. REUTERS/Umit Bektas
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι και μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία προσπάθησε να δημιουργήσει –στην καλύτερη περίπτωση- ένα ρήγμα μεταξύ των δύο οργανισμών (ΕΕ και ΝΑΤΟ) ή έναν διχασμό ανάμεσα στα κράτη της ΕΕ αναφορικά με τις σχέσεις που θα ήθελαν να διατηρεί η Μόσχα με την ΕΕ. Η Ρωσία τα κατάφερε, και στην Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι (2008) η Ουκρανία, η Γεωργία και το κράτος των Σκοπίων δεν έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ παρά το γεγονός οτι οι ΗΠΑ επιθυμούσαν την διεύρυνση της Συμμαχίας με τις παραπάνω χώρες.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ

Η κρίση του 2013-2014 στην Ουκρανία οδήγησε την Ρωσία στο να δράσει αποφασιστικά στο μαλακό της υπογάστριο. Με την ουκρανική κρίση η Ρωσία κινδύνευε να απωλέσει την χρήση της «καρδιάς» του ενεργειακού δικτύου της Gazprom και, ταυτόχρονα, να χάσει τον έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας που της εξασφαλίζει την ζωτική για το Κρεμλίνο, έξοδο στην Μεσόγειο Θάλασσα. Η προσάρτηση της Κριμαίας ήταν η πρώτη πράξη προάσπισης των συμφερόντων της Μόσχας. Η δεύτερη πράξη ήταν η στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας στην Συρία, όπου η Ρωσία υπεραμύνθηκε της παρουσίας της στη μεσογειακή χώρα, κατοχυρώνοντας την χρήση της βάσης στην Ταρτούς και στην Λαττάκεια, και ανέβαλε επ’ αόριστον την κατασκευή του αγωγού που θα ξεκινούσε από το Κατάρ και θα μείωνε την ενεργειακή και πολιτική αξία της Μόσχας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου.

Ο ΑΠΟΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΟΜΗΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

Η Τουρκία δεν θα μπορούσε να προβεί σε επιχειρήσεις εντός των κουρδικών καντονιών αν δεν είχε το «πράσινο φως» της Μόσχας. Η πολιτική του Erdogan έχει αποδοκιμαστεί τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την ΕΕ. Η Άγκυρα θεωρεί ότι λόγω της κατάστασης που λαμβάνει χώρα στην Συρία, κινδυνεύει η εδαφική της ακεραιότητα. Η ένωση κουρδικών καντονιών και η περικύκλωση της Τουρκίας από Κούρδους, σε συνδυασμό με τα εκατομμύρια των ομοεθνών τους που ζουν μέσα στην Τουρκία, αποτελεί την βασική απειλή στο γεωπολιτικό όραμα της Άγκυρας. Για την Ρωσία, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά καθώς γνωρίζει ότι η Τουρκία είναι απομονωμένη από την Δύση και ότι δεν έχει άλλον ισχυρό σύμμαχο στην περιοχή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Μόσχα έχει εμβαθύνει τις σχέσεις της με την Τουρκία, και πριν την τριμερή συμφωνία του Σότσι (Ρωσία, Ιράν, Τουρκία) και μετά από αυτήν. Η Άγκυρα διαθέτει τον δεύτερο πιο ισχυρό στρατό του ΝΑΤΟ των 29 κρατών (ποσοτικά). Παρόλα αυτά, έχει προβεί στην προμήθεια ρωσικών πυραύλων S-400. Το ΝΑΤΟ ως πολιτικο-στρατιωτικός οργανισμός προβληματίζεται έντονα από την στρατηγική σχέση που έχουν δημιουργήσει μεταξύ τους η Άγκυρα και η Μόσχα. Η Ρωσία έχει κάθε λόγο να στηρίζει την μεσανατολική πολιτική της στην Τουρκία και λόγω των συνόρων της με την Συρία αλλά και για άλλους, εξαιρετικά σημαντικούς γεωπολιτικούς λόγους.

Πρώτον, η προσάρτηση της Κριμαίας και η κατοχύρωση πρωταγωνιστικού ρόλου για την Ρωσία στην Συρία, απαιτεί μια σχέση συνεργασίας Μόσχας-Άγκυρας. Δεύτερον, ο έλεγχος της Μαύρης Θάλασσας και η αξιοποίηση του ενεργού ρόλου της Ρωσίας στην λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου δεν θα έχει πρακτική σημασία αν δεν κατοχυρώνεται η διευκόλυνση διέλευσης από τα Στενά των Δαρδανελίων. Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας εξασφαλίζει στην Ρωσία την παρουσία της τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην Κεντρική Ασία. Στην Αρμενία υπάρχει ρωσική βάση. Ο πάλαι ποτέ «σιιτικός άξονας» μεταξύ Ιράν και Συρίας συνδέεται με την σουνιτική Τουρκία. Το μήνυμα της Ρωσίας στην Δύση έχει τρία σκέλη: Πρώτον, ότι για την Ρωσία δεν υπάρχει κάποιος διαχωρισμός μεταξύ σουνιτικού και σιιτικού κόσμου. Δεύτερον, πως η Μόσχα έχει τα διπλωματικά εργαλεία και μπορεί να προβεί στην κατάλληλη προβολή ισχύος ώστε να υπερβεί κρίσεις όπως αυτή που ξέσπασε μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας μετά την κατάρριψη του ρωσικού Su-24. Τρίτον, ότι η ισορροπία ισχύος στη Μέση Ανατολή έχει πλέον αλλάξει σε τέτοιο βαθμό που μια ΝΑΤΟϊκή χώρα (η Τουρκία) έχει να μοιραστεί μια κοινότητα συμφερόντων με την Ρωσία και όχι με το ΝΑΤΟ.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΛΗΦΘΕΙ Η ΔΥΣΗ