Οικοδόμηση της ειρήνης στην Υεμένη από το μηδέν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οικοδόμηση της ειρήνης στην Υεμένη από το μηδέν

Πώς να τερματιστεί η σύγκρουση
Περίληψη: 

Ο τερματισμός του εμφυλίου πολέμου της Υεμένης και η οικοδόμηση μιας βιώσιμης ειρήνης θα απαιτήσει ένα σχέδιο που θα αντικατοπτρίζει καλύτερα τις πραγματικές συνθήκες. Εάν επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο θα ανακυκλωθεί περαιτέρω εκτός ελέγχου.

Ο PETER SALISBURY είναι ανώτερος συμβουλευτικός συνεργάτης στο Chatham House.

Πολλοί διπλωμάτες και παρατηρητές βλέπουν τώρα τον τριετή εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης [1] ως μια ακόμη κρίση που έχει εξελιχθεί ανεξέλεγκτα. Η σύγκρουση άρχισε τον Σεπτέμβριο του 2014, όταν αντάρτες Houthi από το Βορρά και ομάδες πιστές στον πρώην πρόεδρο της Υεμένης, Ali Abdullah Saleh, κατέλαβαν την [πρωτεύουσα] Sanaa, παίρνοντας όμηρο τον πρόεδρο Abd-Rabbu Mansour Hadi, πρώτα εικονικά και στην συνέχεια κυριολεκτικά. Τον Μάρτιο του 2015, το πραξικόπημα που σιγόκαιγε, κλιμακώθηκε και διεθνοποιήθηκε με την παρέμβαση ενός στρατιωτικού συνασπισμού υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας [2], ο οποίος ξεκίνησε μια έντονη αλλά συχνά ασύνδετη εκστρατεία για την αποκατάσταση της κυβέρνησης του Χαντί και την αντιμετώπιση των Χούτι, για τους οποίους οι Σαουδάραβες υποστηρίζουν ότι είναι πληρεξούσιοι των Ιρανών. Τα τελευταία τρία χρόνια, η κατάσταση στο έδαφος έχει επιδεινωθεί δραματικά [3]: Σήμερα, σχεδόν επτά εκατομμύρια Υεμενίτες κινδυνεύουν από λιμό και χιλιάδες έχουν ήδη πεθάνει στην χειρότερη επιδημία χολέρας στην ιστορία [4]. Ωστόσο, ακόμη και καθώς η κρίση επιδεινώνεται, οι προσπάθειες για να σταματήσουν οι μάχες έχουν ανακύψει ως εξαιρετικά περιορισμένες.

Τον Μάρτιο, ένας νέος ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ, ο Βρετανός πρώην διπλωμάτης Martin Griffiths, αναλαμβάνει μια ειρηνευτική προσπάθεια που έχει χάσει όλη την δυναμική της το περασμένο ενάμιση έτος. Η δουλειά του μπορεί να μην είναι μια «αδύνατη αποστολή» [mission impossible], όπως πολλοί φοβούνται, αλλά αν αυτή η τελευταία προσπάθεια πρόκειται να είναι πιο επιτυχημένη από εκείνες που προηγήθηκαν, ο Griffiths θα χρειαστεί να ακολουθήσει μια ριζοσπαστική νέα προσέγγιση.

02032018-1.jpg

Τα επακόλουθα των αεροπορικών επιθέσεων, στην Saada, στην Υεμένη, τον Ιανουάριο του 2018. NAIF RAHMA / REUTERS
--------------------------------------------------------------------------------

Από την αρχή, η ειρηνευτική διαδικασία στην Υεμένη υπέφερε από λανθασμένες υποθέσεις και από παρωχημένες αναλύσεις. Το σημερινό σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών δίνει μεγάλη έμφαση στην σημασία της κυβέρνησης Hadi και αποκλείει τις ομάδες που μάχονται στην πραγματικότητα κατά των Houthi και παρέχουν τις βασικές υπηρεσίες που συνήθως αντιστοιχούν με ένα κράτος. Επιπλέον, πολλά από τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν ελάχιστα κίνητρα να δουν την σημερινή ειρηνευτική διαδικασία να επιτυγχάνει -ακόμη και καθώς εκατομμύρια Υεμενίτες φθάνουν στο χείλος του λιμού, όλοι οι βασικοί παράγοντες της σύγκρουσης επωφελούνται από μια επικερδή πολεμική οικονομία. Σε πολλές περιπτώσεις, τα χαλάσματα του πολέμου έχουν μετατρέψει πρώην πένητες σε εξαιρετικά πλούσια άτομα. Ωστόσο, η εστίαση στην ελίτ της πολιτικής -όχι ασυνήθιστη στις ειρηνευτικές διαδικασίες αυτού του είδους- συχνά αποκρύπτει αυτή την δυναμική.

Ο τερματισμός του εμφυλίου πολέμου της Υεμένης και η οικοδόμηση μιας βιώσιμης ειρήνης θα απαιτήσει ένα σχέδιο που θα αντικατοπτρίζει καλύτερα τις πραγματικές συνθήκες. Εάν επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο θα ανακυκλωθεί περαιτέρω εκτός ελέγχου.

ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Η Υεμένη είναι χαοτικό κράτος. Παρόλο που η χώρα εξακολουθεί να υπάρχει ως ονομαστική οντότητα σε χάρτες ή σε ρεπορτάζ εφημερίδων, επιτόπου, η τάξη που συνήθως παρέχουν οι κρατικοί θεσμοί απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό. Υπάρχει όμως κάποιο σήμα μέσα στον θόρυβο: Τοπικές ομάδες έχουν καλύψει το κενό, και δημιουργούν την δική τους τοπική τάξη. Όπως ανέφεραν και οι συνάδελφοί μου σε μια πρόσφατη έκθεση του Chatham House [5], «η Υεμένη χωρίστηκε σε τομείς εδαφικού και πολιτικού ελέγχου ... κάθε περιοχή έχει την δική της ηγετική δομή, εσωτερική πολιτική και εξωτερικούς υποστηρικτές, στον βαθμό που η Υεμένη μοιάζει λιγότερο με μια διαιρεμένη χώρα από όσο με μια συλλογή μίνι-κρατών που ασχολούνται με μια πολύπλοκη ενδοπεριφερειακή σύγκρουση».

Παρόλο που ο Χαντί είναι ο διεθνώς αναγνωρισμένος πρόεδρος, στην πραγματικότητα η κυβέρνησή του έχει λίγη επίδραση ή ακόμα και φυσική παρουσία στην Υεμένη. Αυτό που αναφέρεται ως Εθνικός Στρατός της Υεμένης είναι πραγματικά μια συλλογή από ποικίλες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των βόρειων φυλών, των νότιων αποσχιστών, των σαλαφιστών και των στρατιωτικών μονάδων που συνδέονται με το Islah, το κύριο σουνιτικό ισλαμικό κόμμα της Υεμένης. Όλες αυτές οι ομάδες καταπολεμούν τους Χούτι, αλλά λίγοι έχουν πολύ χρόνο για τον Χαντί, του οποίου η νομιμοποίηση αντλείται όλο και περισσότερο από την διεθνή αναγνώριση αντί για την τοπική στήριξη.

Οι άνδρες των φυλών στην κεντρική επαρχία Mareb, για παράδειγμα, έχουν καταβάλει βαρύ τίμημα για την συμμετοχή τους στον αγώνα κατά των Houthi, αλλά μπόρεσαν επίσης να ελέγξουν και να κυβερνήσουν το έδαφός τους για πρώτη φορά, με εκπληκτική επιτυχία. Πέρα από την πρώτη γραμμή στα δυτικά της επαρχίας, η ασφάλεια στην Mareb είναι η καλύτερη που υπήρξε εδώ και χρόνια, αν όχι δεκαετίες, και η Mareb City έχει καταστεί σημαντικό στρατιωτικό και εμπορικό κέντρο. Το Islah [6] έχει επίσης γίνει βασικός παίκτης στη Mareb. Ο κυβερνήτης, Sultan al-Aradah, θεωρείται ευρέως ως μέλος [του κόμματος] και οι κύριες στρατιωτικές μονάδες της κυβέρνησης είναι πιστές στον Ali Mohsen al-Ahmar, τον αμφιλεγόμενο, διασυνδεδεμένο με το Islah, αντιπρόεδρο της Υεμένης.