Το απίθανο όραμα της Theresa May για το Brexit

Στις 2 Μαρτίου, η Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May παρουσίασε την πολυαναμενόμενη πρότασή της για την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ελπίζοντας να διασχίσει την κακοφωνία και την σύγχυση των δύο ετών μετά το δημοψήφισμα του Brexit, η Μέι παρουσίασε το όραμά της για την οικονομική σχέση μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και των υπόλοιπων 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραθέτοντας τις πέντε «δοκιμασίες» οποιασδήποτε συμφωνίας για το Brexit: «Να εφαρμοστεί η απόφαση του βρετανικού λαού, να επιτευχθεί μια διαρκής λύση, να προστατευθεί η ασφάλεια και η ευημερία μας, να παραχθεί ένα αποτέλεσμα το οποίο είναι σύμφωνο με το είδος της χώρας που θέλουμε να είμαστε, και να ενώσουμε την χώρα μας». Η ομιλία της τελείωσε σε μια θεληματική σημείωση˙ «Γνωρίζουμε τι θέλουμε», είπε. «Καταλαβαίνουμε τις αρχές σας. Έχουμε κοινό συμφέρον να το κάνουμε ετούτο σωστά. Ας προχωρήσουμε λοιπόν με αυτό».

Δυστυχώς για τη Μέι, το φιλόδοξο σχέδιό της [1] χρειάστηκε λίγες μέρες για να ξεφουσκώσει. Στις 7 Μαρτίου, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Donald Tusk, δημοσίευσε σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για τις υπόλοιπες διαπραγματεύσεις, στο οποίο αντικρούει σαφώς τις πέντε δοκιμασίες της Μέι. «Οι επαναλαμβανόμενα δηλωθείσες θέσεις του [Ηνωμένου Βασιλείου]», υπενθύμισε σθεναρά, «περιορίζουν το βάθος μιας τέτοιας μελλοντικής εταιρικής σχέσης». Επιπλέον, πρόσθεσε, «ένα μη μέλος της Ένωσης (...) δεν μπορεί να έχει τα ίδια δικαιώματα και να απολαμβάνει τα ίδια οφέλη με ένα μέλος». Με μόνο έναν χρόνο πριν η Βρετανία εγκαταλείψει επισήμως την ΕΕ, η μετά το Brexit σχέση της με την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα είναι τόσο ασαφής όσο ποτέ.

Η Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May σε ομιλία της περί του οράματός της για το Brexit, στο Λονδίνο, στις 2 Μαρτίου 2018. LEON NEAL / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------------

Το κύριο εμπόδιο στην πρόοδο είναι εύκολο να εντοπιστεί. Η εκστρατεία υπέρ του «εκτός» [από την ΕΕ] υποσχέθηκε ένα Brexit χωρίς συμβιβασμούς, ένα Brexit με το οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να επιτύχει εθνική κυριαρχία χωρίς να χάσει την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά. Διαδεχόμενη τον David Cameron ως πρωθυπουργός, η Theresa May, επιδιώκοντας να εδραιώσει την υποστήριξή της ανάμεσα στους σκληροπυρηνικούς στο κόμμα της, διπλασίασε τις υποσχέσεις αυτές [2], επιμένοντας σε αρκετές «κόκκινες γραμμές» που περιλαμβάνουν την έξοδο από την Ενιαία Αγορά και την Τελωνειακή Ένωση, καθώς και την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Από τότε, η κυβέρνησή της παρέλυσε από την δέσμευση να κόψει τους δεσμούς της με την πολιτική αρχιτεκτονική της Ευρώπης, ενώ περίμενε ότι «το εμπόριο στα σύνορα μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν με λιγότερες τριβές».

Η άρνηση αυτή να αντιμετωπίσει τις αντιφάσεις -ή αλλιώς «cakeism», όπως έχει γίνει γνωστή από τότε που ο υπουργός Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον δήλωσε ότι ήταν «υπέρ του να έχω και το κέικ ολόκληρο και να το τρώω»- συνεχίζει να κυριαρχεί στην βρετανική πολιτική συζήτηση. Οι επευφημούντες το Brexit στην κυβέρνηση κερδίζουν επαίνους από τον ταμπλόιντ Τύπο επειδή απαιτούν πλήρη και ξεκάθαρη απόσχιση από την ΕΕ και τα θεσμικά της όργανα, ενώ οι φιλο-ευρωπαίοι Συντηρητικοί δεσμεύονται από την κομματική πειθαρχία για να υποστηρίξουν τις κόκκινες γραμμές της Μέι. Η επίσημη αντιπολίτευση, οι Εργατικοί του Τζέρεμι Κόρμπιν, είναι πολύ φοβισμένοι μήπως χάσουν ψήφους που είναι υπέρ του Brexit στην παραδοσιακή καρδιά [του εκλογικού σώματός] τους για να αμφισβητήσουν το κυβερνητικό αφήγημα ότι η Βρετανία μπορεί να τα έχει όλα. Οι τεχνοκράτες της Τράπεζας της Αγγλίας και του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών (British Treasury) σιωπούν λόγω της υποχρέωσής τους να ασκούν πολιτική ουδετερότητα και λόγω του ότι είναι πολύ απογοητευμένοι από το ότι οι ζοφερές οικονομικές προβλέψεις τους απέτυχαν να μεταβάλλουν την κοινή γνώμη.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Μέι μπορεί μόνο να προσδώσει φινέτσα στις αντιφάσεις. Η ομιλία της προσπάθησε να τετραγωνίσει τον κύκλο προτείνοντας ότι «το βρετανικό δίκαιο δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκη να είναι ταυτόσημο με το δίκαιο της ΕΕ, αλλά θα πρέπει να επιτυγχάνει τα ίδια αποτελέσματα», δεχόμενη ότι κάποιος «ανεξάρτητος μηχανισμός» θα πρέπει να επιβλέπει την σταθερότητα των κανονισμών της αγοράς. Αντιμέτωπη με ένα ρυθμιστικό κενό στην αεροπορία, την ιατρική και τις χημικές ουσίες, η Μέι πρότεινε «συνδεδεμένη συμμετοχή» (“associate membership”) σε ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Και αντιμέτωπη με τον τελικό παράγοντα που μπορεί να χαλάσει την συμφωνία για το Brexit –την ανάγκη για μια συνοριακή συμφωνία στην Ιρλανδία για να προστατευθεί η ειρηνευτική συμφωνία του Μπέλφαστ- η Μέι πρότεινε ένα χαλαρό σύνολο ρυθμίσεων για να διατηρηθεί το εμπόριο χωρίς τριβές στο νησί μέσω μιας αλχημείας «τεχνολογίας, εύρωστων συστημάτων για να διασφαλιστεί η εμπιστοσύνη και η σιγουριά, καθώς και καλής θέλησης».

Η Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May μιλά στο Mansion House στο Λονδίνο, στις 2 Μαρτίου 2018. LEON NEAL / REUTERS
--------------------------------------------------------