Το παρελθόν του Πούτιν εξηγεί το μέλλον της Ρωσίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το παρελθόν του Πούτιν εξηγεί το μέλλον της Ρωσίας

Τι να περιμένει κανείς μετά τις εκλογές
Περίληψη: 

Το εξαιρετικά εξατομικευμένο σύστημα διακυβέρνησης του Βλαντιμίρ Πούτιν καθιστά απίθανες τις προοπτικές επιβίωσής του όταν αυτός φύγει. Αλλά χωρίς εμφανείς ρωγμές στην λαϊκή υποστήριξή του για την ώρα, και με το Κρεμλίνο εξαιρετικά εστιασμένο στην παραμικρή κριτική, ο πουτινισμός μπορεί να διαρκέσει μέχρι εκείνη την στιγμή ή μέχρι ένα εξωτερικό σοκ να τον ανατρέψει.

Ο GREGORY FEIFER είναι εκτελεστικός διευθυντής του Institute of Current World Affairs [1] και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Russians: The People Behind the Power.

Για οποιονδήποτε παρατηρεί την τρέχουσα πολιτική τροχιά της Ρωσίας [2], μια ξαφνική μεταβολή στις προτιμήσεις των Ρώσων καταναλωτών τροφίμων πριν από δύο δεκαετίες είναι εκπληκτικά αποκαλυπτική. Ανάμεσα στα προϊόντα που άνθιζαν στα άλλοτε άδεια ράφια των ρωσικών παντοπωλείων στα τέλη της δεκαετίας του 1990 εμφανίστηκε μια νέα μάρκα βουτύρου. Με την ονομασία Doyarushka, ή «Η μικρή του γαλακτοκομείου», υποτίθεται ότι φτιαχνόταν σύμφωνα με μια παραδοσιακή ρωσική συνταγή. Στην πραγματικότητα, το βούτυρο δεν ήταν καθόλου ρωσικό, αλλά εξαγόταν από τη μακρινή Νέα Ζηλανδία -κάτι που έκανε τη μάρκα να φαίνεται μη αναμενόμενη, αν όχι εντελώς παράξενη. Εξάλλου, οι Ρώσοι ορμούσαν για να αγοράζουν ξένα αγαθά από την στιγμή που η σοβιετική κατάρρευση άνοιξε τις πύλες μόνο λίγα χρόνια νωρίτερα.

Αλλά οι ερευνητές της αγοράς είχαν σκοντάψει σε μια νέα τάση. Οι ομάδες εστίασής τους (focus groups) αποκάλυψαν ότι οι Ρώσοι καταναλωτές πίστευαν ότι τα εγχώρια προϊόντα είναι ανώτερα και καλύτερα γευστικά, και ότι έχουν πιο φυσικά συστατικά από τα εισαγόμενα. Σύντομα έγινε σαφές ότι η τάση πήγαινε βαθύτερα από την επιλογή του τι να βάλει κάποιος στο τραπέζι του. Έπειτα από χρόνια που η στρεβλή Δυτικοποίηση είχε εξαλείψει τις αποταμιεύσεις των Ρώσων μαζί με τις βεβαιότητες τους, και ταρακούνησε σχεδόν κάθε άλλη πτυχή της ζωής τους, όλο και περισσότερο έψαχναν τώρα κοιτάζοντας προς το εσωτερικό και προς το δικό τους παρελθόν.

18032018-1.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, απευθύνεται στην Ομοσπονδιακή Συνέλευση, συμπεριλαμβανομένων των βουλευτών της Δούμας, των μελών του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας, των περιφερειακών κυβερνητών και άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων στη Μόσχα, τον Μάρτιο του 2018. MAXIM SHEMETOV / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------

Ο Yury Luzhkov, τότε δήμαρχος της Μόσχας, ήταν από τους πρώτους ηγετικούς πολιτικούς της χώρας που εκμεταλλεύθηκε την αυξανόμενη τάση υπέρ της παράδοσης. Στις διακοπές του ντύθηκε με μια φορεσιά που τον έκανε να μοιάζει με τον Yury Dolgoruky, που πιστεύεται ότι ήταν ο ιδρυτής της πόλης τον δωδέκατο αιώνα. Αλλά ο Λουζκόφ δεν έκανε διακρίσεις μεταξύ των ιστορικών περιόδων στις προσπάθειές του να ενισχύσει την δική του δημοτικότητα: Πανό αναρτήθηκαν επίσης στα κεντρικά κτίρια της πόλης που απεικόνιζαν σοβιετικά στρατιωτικά μετάλλια, όταν η δοξολόγηση οτιδήποτε συνδεόταν με τον κομμουνισμό εξακολουθούσε να είναι σε μεγάλο βαθμό ταμπού. Άλλοι πολιτικοί προσχώρησαν σύντομα στην προσπάθεια να συνθέσουν πρόχειρα μια νέα ταυτότητα χρησιμοποιώντας μια πλειάδα αντικρουόμενων συμβόλων από την τσαρική και την σοβιετική ιστορία.

Ήταν μια πρώιμη ένδειξη ότι αντί της επιτυχούς μεταρρύθμισης, η Ρωσία [3] θα πάρει τελικά την θέση της στην εμπροσθοφυλακή του δεξιού αυταρχισμού. Με την κακόβουλη παγκόσμια επιρροή της Μόσχας η οποία τώρα αυξάνεται γρήγορα, η επανεξέταση των συνθηκών για το πώς ξεκίνησε η πορεία αυτή, βοηθά να ξεκαθαρίσει η φύση της απειλής του Κρεμλίνου [4] στην φιλελεύθερη διεθνή τάξη. Ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, είναι σίγουρο ότι θα επανεκλεγεί για μια νέα εξαετή θητεία στις 18 Μαρτίου, και το πώς θα δράσει τα επόμενα χρόνια θα έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο ήρθε στην εξουσία.

ΕΝΑΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ

Πίσω στην κορύφωση της δεκαετίας του '90 του προέδρου Boris Yeltsin, τα σημάδια εξακολουθούσαν να πληθαίνουν ότι η νέα οικονομία της αγοράς της χώρας ενδεχομένως είχε κάνει μια στροφή, ενισχύοντας τις ελπίδες για κοινωνική σταθερότητα και την ένταξη της Ρωσίας στην διεθνή κοινότητα των δημοκρατιών. Στην συνέχεια ήρθε η οικονομική κρίση του 1998, η οποία έφερε απότομο τέλος στην εποχή της μεταρρύθμισης. Η πολιτική κρίση πυροδότησε μια απόρριψη της Δύσης. Εξερράγη στους δρόμους της Μόσχας, φαινομενικά ως απάντηση στην βομβιστική επίθεση του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας την άνοιξη του 1999, όταν πλήθος κόσμου διαμαρτυρόμενοι μπροστά στην Αμερικανική πρεσβεία εξαπέλυσαν τον καταπιεσμένο θυμό τους με τη μορφή αυγών, χρωμάτων και άλλων βλημάτων στους χοντρούς κίτρινους τοίχους του κτιρίου. Ο Πούτιν, ο τότε ελάχιστα γνωστός επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας, αναμφίβολα έδωσε μεγάλη προσοχή.

Επιλεγμένος για να γίνει πρωθυπουργός εκείνο το καλοκαίρι, ο Πούτιν άρχισε αμέσως να μοχλεύει τον εκπληκτικό διορισμό του, παίζοντας με την βαθιά ζήλια των Ρώσων για την Δύση, την αίσθησή τους περί προδοσίας σχετικά με μια υπεσχημένη ευημερία που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, και την αυξανόμενη νοσταλγία τους για το παρελθόν της σοβιετικής υπερδύναμης. Ο Πούτιν προσέφερε στους Ρώσους έναν τρίτο δρόμο: Αυταρχισμό με προσωπικές ελευθερίες (αν και μερικοί περιορισμοί επανεμφανίστηκαν αργότερα), εθνικισμό χωρίς πολιτική ιδεολογία. Το ατέλειωτο, αβέβαιο ταξίδι προς την Δύση εγκαταλείφθηκε σύντομα με τον απλό ισχυρισμό ότι ο ρωσικός πολιτισμός είχε τον δικό του, διαφορετικό δρόμο (μια μικρή διαφορά από τους σημερινούς ισχυρισμούς ότι αυτός ο δρόμος είναι καλύτερος).

Η προπαγανδιστική μηχανή της Μόσχας και η υποστήριξη για διάφορους Δυτικούς δεξιούς εθνικιστές βοήθησαν να αναδιαμορφωθούν οι παγκόσμιες υποθέσεις από τότε που ο Πούτιν ανέλαβε καθήκοντα. Αλλά στην αντίληψη του Κρεμλίνου για τον κόσμο και την πολιτική, και με πολλούς άλλους τρόπους, η Ρωσία παραμένει κολλημένη στο 1999 -ενημερωμένη από τις αντιδυτικές ευαισθησίες που τον έφεραν στην εξουσία πριν από περίπου δύο δεκαετίες.

ΤΟ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ