Μπορεί η Ισπανία να βρει τον δρόμο της προς την πολιτική σταθερότητα; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μπορεί η Ισπανία να βρει τον δρόμο της προς την πολιτική σταθερότητα;

Τι έρχεται μετά την αποπομπή του Ραχόι;

Αποκαλέστε το την εκδίκηση των αυτονομιστών [2]. Στο τέλος της περασμένης εβδομάδας, τα κορυφαία εθνικιστικά [3] περιφερειακά κόμματα της Ισπανίας, το Εθνικιστικό Κόμμα των Βάσκων και η Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας, έδωσαν τις κρίσιμες ψήφους για την πρόταση μομφής [4] που απέπεμψε τον πρωθυπουργό Mariano Rajoy του δεξιού Λαϊκού Κόμματος (PP) από την εξουσία. Η κίνηση ενορχηστρώθηκε από το ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE). [Σύμφωνα με] μια συγκεχυμένη διάταξη στο ισπανικό σύνταγμα δανεισμένη από την Γερμανία, μια τέτοια κίνηση επιτρέπει την απομάκρυνση μιας κυβέρνησης εάν μια επιτυχημένη ψηφοφορία μη εμπιστοσύνης συνοδεύεται από την επιλογή του επόμενου επικεφαλής της κυβέρνησης με απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η ψηφοφορία την περασμένη εβδομάδα κατέστησε τον Rajoy τον πρώτο Ισπανό ηγέτη στην μετά τον Φράνκο εποχή που αποπέμπεται από την εξουσία με έναν τόσο ατιμωτικό τρόπο. Ο σοσιαλιστής ηγέτης, Pedro Sánchez, τώρα ο νέος πρωθυπουργός της Μαδρίτης, είχε δώσει στον Rajoy πολλές ευκαιρίες να παραιτηθεί, αλλά ο Rajoy επέλεξε να εξαναγκαστεί και όχι να εγκαταλείψει από μόνος του.

06062018-1.jpg

Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Μαριάνο Ραχόι, μιλά στην διάρκεια της συζήτησης άρσης εμπιστοσύνης στο Κοινοβούλιο στη Μαδρίτη, τον Μάιο του 2018. JUAN CARLOS HIDALGO / REUTERS
------------------------------------------------------------------------

Αυτή ήταν μια θεαματική πτώση για έναν από τους μακροβιότερους πρωθυπουργούς της Δυτικής Ευρώπης, αλλά όχι και εντελώς εκπληκτική. Ένας μη χαρισματικός πολιτικός από την βορειοδυτική περιοχή της Γαλικίας, ο Ραχόι είχε αψηφήσει εδώ και δεκαετίες τους νόμους της πολιτικής βαρύτητας. Επεδίωξε δύο φορές τον πρωθυπουργικό θώκο, το 2004 και το 2008, πριν τελικά επικρατήσει το 2011. Στην πορεία, ο Rajoy συσσώρευσε πολλούς ισχυρούς εχθρούς, ιδιαίτερα στις αυτονομιστικές περιοχές της Ισπανίας, κυρίως στην Καταλονία. Η πιο αξιοσημείωτη και επακόλουθη απόφασή του ήταν η περσινή αμφιλεγόμενη κατάργηση της αυτόνομης περιφερειακής κυβέρνησης της Καταλονίας, αφότου οι αυτονομιστές ηγέτες αυτής της κυβέρνησης αψήφησαν με τόλμη τη Μαδρίτη, δηλώνοντας την περιοχή ως ανεξάρτητη δημοκρατία.

Η κατάργηση μιας λαϊκά εκλεγμένης περιφερειακής κυβέρνησης από τον Rajoy, μια κατάργηση που επιτρέπεται από το ισπανικό σύνταγμα, προηγήθηκε της καταστροφικής απόφασής του [5] να στείλει την εθνική αστυνομία στην Καταλονία για να εμποδίσει την αυτονομιστική κυβέρνηση να διεξαγάγει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, Το συνταγματικό δικαστήριο της Ισπανίας το είχε ήδη κηρύξει αντισυνταγματικό. Το θέαμα των αστυνομικών που παρεμπόδιζαν την άσκηση του δικαιώματος ψήφου από τους ανθρώπους ήταν μια από τις πιο σκοτεινές στιγμές της ακόμα νεαρής δημοκρατίας της Ισπανίας. Η υπερβολική αντίδραση του Rajoy απέκλεισε την δυνατότητα για διάλογο για την επίλυση του αδιεξόδου στην Καταλονία, μόνο και μόνο διότι έδωσε στους Καταλανούς αυτονομιστές μια ηθική νίκη που επισκίασε την δική τους απερίσκεπτη και αντισυνταγματική συμπεριφορά.

Την περασμένη εβδομάδα ήρθε η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι: Μια εκπληκτική σειρά καταγγελιών για διαφθορά, συμπεριλαμβανομένης της κατηγορίας ότι το PP είχε λειτουργήσει ένα μαύρο ταμείο για να πληρώνει για δωροδοκίες, μια κατηγορία που είχε αρνηθεί ο Rajoy όταν πρωτοακούστηκε περίπου πριν από πέντε χρόνια. Σύμφωνα με αναφορές από τους The New York Times [6], ο πρώην ταμίας του PP, Luis Bárcenas, έλαβε ποινή φυλάκισης 33 ετών και πρόστιμο ύψους 44 εκατομμυρίων ευρώ (51,3 εκατομμύρια δολάρια), για το ότι επωφελήθηκε από ένα σύστημα προμηθειών για συμβάσεις. Οι δικαστές που εποπτεύουν την υπόθεση καταδίκαζαν επίσης άλλους 25 παράγοντες και επιχειρηματίες για κατηγορίες διαφθοράς, με αποτέλεσμα οι ποινές να φθάσουν συνολικά πάνω από τα 300 χρόνια φυλάκισης, και επέβαλαν πρόστιμο ύψους 245.000 ευρώ στο ΡΡ για την λειτουργία ενός μαύρου ταμείου, μια πρωτιά για πολιτικό κόμμα Ισπανία.

Αυτό που έρχεται στην συνέχεια δεν είναι καθόλου σαφές, αλλά είναι απίθανο ότι η αναχώρηση του Rajoy θα θέσει τέρμα στην πολιτική αστάθεια που έχει υποστεί η Ισπανία τα τελευταία χρόνια. Το κύριο άρθρο της El País [7], της ηγετικής ημερήσιας εφημερίδας της Ισπανίας, συνόψισε το αίσθημα της στιγμής σε ένα σύντομο τίτλο: «Μια μη βιώσιμη κυβέρνηση». Το PSOE ελέγχει μόνο 84 από τις 350 κοινοβουλευτικές έδρες, πράγμα που σημαίνει ότι το κόμμα θα πρέπει να βασίζεται σε διαπραγματεύσεις με τα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα για την θέσπιση οποιασδήποτε νομοθεσίας. Αυτά περιλαμβάνουν το Podemos, ένα αριστερό λαϊκιστικό κόμμα με το οποίο το PSOE έχει μια τοξική σχέση, και εθνικιστικά κόμματα από την Καταλονία και τη Χώρα των Βάσκων. Αμφότερα θέτουν σημαντικούς κινδύνους για το PSOE: Το Ποδέμος θα προσπαθήσει να ωθήσει το PSOE προς τα αριστερά σε οικονομικά ζητήματα, ενθαρρύνοντάς το να ανατρέψει τις μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας που εισήγαγε η κυβέρνηση Rajoy για τη μείωση της ανεργίας, και τα εθνικιστικά κόμματα θα προσπαθήσουν να αποκτήσουν περισσότερη αυτονομία από τη Μαδρίτη στις περιφέρειές τους από όση το γενικό εκλογικό σώμα είναι διατεθειμένο να ανεχθεί. Εξάλλου, ο Rajoy, παρά την έλλειψη δημοτικότητάς του, μπόρεσε να παραμείνει στην εξουσία προβάλλοντας μια εικόνα του εαυτού του ως προστάτη της εθνικής ενότητας.

Ωστόσο, υπάρχουν λόγοι για αισιοδοξία. Ο Sánchez έχει ήδη υποσχεθεί να συνεχίσει το συντηρητικό οικονομικό πρόγραμμα του Rajoy, το οποίο πιστώνεται με την αποκατάσταση της σταθερότητας και της ανάπτυξης στην ισπανική οικονομία μετά την οικονομική κρίση που προκλήθηκε από την έκρηξη της φούσκας των ακινήτων το 2007. Ξεκάθαρα, η υιοθέτηση των οικονομικών πολιτικών του Rajoy είχε στόχο να ηρεμήσει τις αγορές. Ενδεχομένως πιο ενθαρρυντική είναι η υπόσχεση του Sánchez να διαπραγματευτεί με τους Καταλανούς, κάτι που ο Rajoy αρνήθηκε κατηγορηματικά [9] να κάνει. Φυσικά, είναι αμφισβητήσιμο αν το «τζίνι» της καταλανικής ανεξαρτησίας μπορεί να ξανατοποθετηθεί στο μπουκάλι σε αυτό το σημείο. Ωστόσο, οι προοπτικές για μια σημαντική πρόοδο στην Καταλονία δεν μπορούν να αποκλειστούν, δεδομένου ότι η νέα κυβέρνηση έχει κάθε κίνητρο να επιτύχει νέα συμφωνία με την ηγεσία της Καταλονίας για να βελτιώσει τις δικές της ευκαιρίες να παραμείνει στην εξουσία.

Μια νέα περιφερειακή κυβέρνηση εγκαινιάστηκε πρόσφατα στην Καταλονία, η οποία, μολονότι εξακολουθεί να είναι δεσμευμένη υπέρ της ανεξαρτησίας της, προσπάθησε να βάλει κάποια απόσταση μεταξύ της ίδιας και της περσινής άκαρπης προσπάθειας να αποκτήσει ανεξαρτησία. Και αν ένα πολιτικό κόμμα στη Μαδρίτη μπορεί να καταφέρει να χειριστεί τουλάχιστον την κατάσταση στην Καταλονία, αυτό είναι το PSOE. Κάνοντας μια αναδρομή στην φιλελεύθερη Δεύτερη Δημοκρατία της δεκαετίας του 1930, το κόμμα υποστήριξε τις φιλοδοξίες για αυτονομία στις ισπανικές περιφέρειες, προς μεγάλη οργή των Ισπανών συντηρητικών, οι οποίοι προσκυνούν στον βωμό μιας ενοποιημένης και πολιτισμικά μονολιθικής Ισπανίας. Η τελευταία σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ισπανίας, με επικεφαλής τον José Luis Rodríguez Zapatero, ενέκρινε την προηγούμενη πρόταση των Καταλανών για την αναβάθμιση του καταστατικού χάρτη αυτονομίας τους με τη Μαδρίτη. Όμως, ο Rajoy μπλόκαρε την πρόταση όταν ανέλαβε την εξουσία το 2011. Πήγε τους Καταλανούς στο δικαστήριο και κέρδισε, πυροδοτώντας την τρέχουσα κρίση.

Ο Sánchez, τον οποίο ο Rajoy κατάφερε να νικήσει δύο φορές, το 2015 και το 2016, πιθανόν να απαιτήσει νέες εκλογές για να νομιμοποιήσει πλήρως την κυβέρνησή του. Οι καταγγελίες για δημοκρατικό έλλειμμα έχουν ήδη εκτοξευθεί από το ΡΡ. Όλα τα κόμματα θέλουν να αποφύγουν τον εφιάλτη του τι συνέβη το 2015 και πάλι το 2016, όταν κανένα πολιτικό κόμμα δεν κέρδισε μια σαφή πλειοψηφία εδρών στο κοινοβούλιο και η Ισπανία παρέμεινε χωρίς κυβέρνηση για σχεδόν δύο χρόνια. Η μεγαλύτερη εκλογική απειλή για τη νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση δεν είναι η παλιά δεξιά νέμεσή της, το PP, αλλά το Ciudadanos ή «Πολίτες», που αμφισβητεί τώρα την θέση του ΡΡ ως το κορυφαίο συντηρητικό κόμμα της Ισπανίας. Ένα Καταλανικό κόμμα με κρατικές φιλοδοξίες, το Ciudadanos επωφελήθηκε από την καταλανική κρίση˙ ήταν ένας ισχυρός υπερασπιστής της ισπανικής ενότητας και ένας σκληρός αντίπαλος της καταλανικής ανεξαρτησίας, αλλά χωρίς τον ζήλο του Rajoy (ή τον αυταρχισμό του, όπως κάποιοι μπορεί να το ονομάσουν). Το κόμμα έχει επίσης μια φήμη για κεντρώες τάσεις σε ένα περιβάλλον ακραίας πολιτικής πόλωσης. Παρά το γεγονός ότι αναδείχθηκε το 2007 ως κόμμα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, το Ciudadanos αρνήθηκε να υποστηρίξει την ψήφο μη εμπιστοσύνης. Το τίμημα που ο ηγέτης του κόμματος, Albert Rivera, ζήτησε για την υποστήριξη του κόμματός του για την πρόταση μομφής ήταν απλά απαράδεκτο για τους Σοσιαλιστές: Ότι ένας συναινετικός υποψήφιος θα ονομαστεί ως ο επόμενος επικεφαλής της κυβέρνησης. Ο Rivera προφανώς ήδη προσβλέπει στις επόμενες εκλογές, ενθαρρυμένος από δημοσκοπήσεις [10] που δείχνουν ότι το Ciudadanos είναι μπροστά από όλα τα άλλα κόμματα. Μη υποστηρίζοντας την αποπομπή του Rajoy, ο Rivera προσπάθησε πιθανώς να αποφύγει να στενοχωρήσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους, οι οποίοι παραμένουν πιστοί στον Rajoy. Ο Ριβέρα γνωρίζει καλά ότι κάθε πιθανότητα που έχει το κόμμα του να βγάλει τους Σοσιαλιστές από την εξουσία εξαρτάται είτε από την αποτροπή της στήριξης των συντηρητικών στο ΡΡ είτε από την είσοδό του σε έναν συνασπισμό με αυτό.

Έχοντας κερδίσει την εξουσία μέσω μιας δαιδαλώδους συνταγματικής διαδικασίας και τώρα προσβλέποντας το να διαπραγματευτεί την δημόσια πολιτική με μια πληθώρα πολιτικών κομμάτων, των οποίων το μόνο κοινό έδαφος φαίνεται να είναι μια απέχθεια για την απελθούσα κυβέρνηση, η νέα Σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ισπανίας μπορεί να περιμένει δύσκολους καιρούς ενόψει. Αλλά αν κατορθώσει να κάνει κάποια πράγματα, ειδικά μια νέα συμφωνία αυτονομίας με τους Καταλανούς, η νέα κυβέρνηση μπορεί να σταθεί για μια επιτυχή επανεκλογή. Αυτό, με την σειρά του, θα μπορούσε να βάλει την Ισπανία στην πορεία πάλι για μια αξιοσημείωτη πολιτική σταθερότητα που η χώρα είχε ως επί το πλείστον απολαύσει από τότε που έγινε παγκόσμιο σύμβολο της δημοκρατικής μετάβασης και της σταθεροποίησης, πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2018-06-04/can-spain-find-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Democracy-Without-Justice-Spain-Pennsylvania/dp/0...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-10-16/catalan-indepe...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2018-02-05/why-spanish-nat...
[4] https://elpais.com/tag/mociones_censura/a
[5] http://foreignpolicy.com/2017/10/05/the-ghost-of-franco-still-haunts-cat...
[6] https://www.nytimes.com/2018/05/25/world/europe/spain-rajoy-corruption.html
[7] https://elpais.com/elpais/2018/05/31/opinion/1527784195_341002.html?rel=mas
[8] https://www.ft.com/content/d46654b0-f81c-11e5-96db-fc683b5e52db
[9] https://www.nytimes.com/2017/10/28/opinion/catalonia-puigdemont-spain-ra...
[10] http://metroscopia.org/el-momento-ciudadanos/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition