Η Βόρεια Κορέα είναι τελικά πρόβλημα της Κίνας

Δεν αποτέλεσε έκπληξη το γεγονός ότι η πρώτη γνωστή συνάντηση του ηγέτη της Βόρειας Κορέας, Kim Jong Un, [1] με έναν ξένο ηγέτη από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2011, ήταν η επίσκεψή του στον Κινέζο πρόεδρο, Xi Jinping [2]. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ο Kim και ο πατέρας και προκάτοχός του, Kim Jong Il, συναντήθηκαν περισσότερες φορές με Κινέζους ηγέτες από ό, τι με όλους τους άλλους ξένους ηγέτες μαζί. Ως γείτονας της Βόρειας Κορέας, ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της και ο σημαντικότερος προστάτης της, η Κίνα, είναι τόσο η χώρα που ευθύνεται περισσότερο για την διευκόλυνση των προκλήσεων της Πιονγκγιάνγκ, όσο και εκείνη με τα περισσότερα να χάσει σε περίπτωση κατάρρευσης του καθεστώτος -πάντοτε μια πιθανότητα για ένα τόσο χαοτικό πολίτευμα.

Ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας, Kim Jong Un, συναντάται με τον πρόεδρο της Κίνας, Xi Jinping, στο Dalian της Κίνας, σε αυτή την αχρονολόγητη φωτογραφίας που δημοσιοποιήθηκε τον Μάιο του 2018. KCNA VIA REUTERS
------------------------------------------------------------------

Και όμως στους μήνες πριν από την εκρηκτική ανακοίνωση του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, τον Μάρτιο του 2018, σχετικά με την επερχόμενη σύνοδο κορυφής μεταξύ του ιδίου και του Kim -που φαίνεται ότι πιθανότατα θα συμβεί στις 12 Ιουνίου- οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν αναλάβει πάρα πολύ μεγάλη ευθύνη για κάτι που ως επί το πλείστον είναι πρόβλημα της Κίνας. Με άλλα λόγια, το πυρηνικό ζήτημα της Βόρειας Κορέας, και μάλιστα ολόκληρη η συζήτηση για τον Βορρά, έχει γίνει πολύ αμερικανοποιημένη. Είναι μια από τις ιδιαιτερότητες της διπλωματίας στην Βορειοανατολική Ασία ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει αναλάβει να κάνει την «βρομοδουλειά» για ένα ζήτημα πάνω από 5.000 μίλια [μακριά] από την χώρα της, όταν οι περιφερειακοί παίκτες με πολύ μεγαλύτερα συμφέροντα στο παιχνίδι αυτό θα έπρεπε να διαδραματίσουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο στην διαδικασία.

ΤΟ ΦΟΡΤΙΟ ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ

Επειδή η Βόρεια Κορέα είναι περισσότερο πρόβλημα για την Κίνα από όσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Trump στην Σιγκαπούρη πρέπει να καταστήσει σαφή στον Kim τα μελλοντικά όρια της αμερικανικής πολιτικής και διπλωματικής εμπλοκής, υπενθυμίζοντάς του ότι οι περίπου 28.500 στρατιωτικοί που σταθμεύουν στη Νότια Κορέα θα παραμείνουν στην χερσόνησο. Θα πρέπει επίσης να γνωστοποιήσει στον Xi τον σεβασμό του για την θέση της Βόρειας Κορέας στην σφαίρα επιρροής της Κίνας. Πράγματι, την 1η Ιουνίου, ο Τραμπ είπε ότι [3] η Κίνα και η Νότια Κορέα θα είναι υπεύθυνες για την ανοικοδόμηση της Βόρειας Κορέας: «Αυτή είναι η γειτονιά τους˙ δεν είναι η γειτονιά μας». Οι παρατηρήσεις αυτές ταιριάζουν με την αρχική παρόρμηση του Trump για την Βόρεια Κορέα, η οποία ήταν να ωθήσει την Κίνα να κάνει περισσότερα. Και παρόλο που ο Trump μπορούσε να το συνεχίσει πολύ πιο επιδέξια και αποτελεσματικά, αυτή η παρόρμηση ήταν σωστή. Αυτός και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι και οι δημοσιογράφοι αναιτίως αμερικανικοποίησαν το θέμα έκτοτε.

Γιατί η Βόρεια Κορέα είναι τελικά το πρόβλημα της Κίνας; Κατά πρώτον, το Πεκίνο φοβάται μια κατάρρευση της Βόρειας Κορέας πολύ περισσότερο από όσο η Ουάσινγκτον. Σε μια τέτοια περίπτωση ή σε περίπτωση σοβαρής αποσταθεροποίησης, το Πεκίνο θα έπρεπε ενδεχομένως να διαχειριστεί χιλιάδες, ή και εκατομμύρια, πρόσφυγες που θα έφευγαν από τα πορώδη σύνορα μεταξύ των δύο εθνών. Το κυβερνών Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα είναι ασθενώς εξοπλισμένο για να αντιμετωπίσει μια προσφυγική κρίση: Δεν διαθέτει πολιτική επανεγκατάστασης και δεν έχει αντιμετωπίσει [4] μαζική εισροή προσφύγων από την δεκαετία του '70. Επιπλέον, αν και ο οικονομικός αντίκτυπος της Βόρειας Κορέας στην Κίνα είναι συνολικά μικροσκοπικός, το εμπόριο με αυτήν βοηθά την οικονομία της βορειοανατολικής Κίνας, μια περιοχή τύπου «ζώνη της σκουριάς», που έχει μείνει πίσω σε σχέση με τον οικονομικό εκσυγχρονισμό της Κίνας. Μια κατάρρευση, ή ακόμη και μια συνέχιση των ακραίων κυρώσεων, θα είχε αξιοσημείωτες αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στην περιοχή αυτή.

Μια κατάρρευση θα έκανε επίσης την χερσόνησο πιθανώς να ενοποιηθεί υπό μια φιλοαμερικανική κυβέρνηση στην Σεούλ, δυνητικά επιτρέποντας στις Ηνωμένες Πολιτείες να τοποθετήσουν στρατεύματα κοντά στα σύνορα της Κίνας. Η σύνοδος κορυφής της 12ης Ιουνίου μπορεί να μειώσει τις δυνάμεις των ΗΠΑ στην χερσόνησο ως παραχώρηση προς τον Κιμ, αλλά μια ενοποίηση υπό την ηγεσία του Νότου θα εξουδετέρωνε κάθε τέτοια συμφωνία. Αυτό παραμένει μια μεγάλη ανησυχία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας.

Επιπλέον, μια κατάρρευση της Βόρειας Κορέας θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα πρόβλημα ανεξέλεγκτων πυρηνικών, χημικών και βιολογικών όπλων στο κατώφλι της Κίνας. Αυτά θα μπορούσαν να πέσουν στα χέρια περιφερειακών αυτονομιστών από την Xinjiang ή το Θιβέτ, για παράδειγμα, ή ευκαιριακών παγκόσμιων λαθρεμπόρων. Και, κρισίμως, θα μπορούσε να ενθαρρύνει την επιθυμία για απόκτηση κρατικής υπόστασης μεταξύ των εκατομμυρίων εθνοτικά Κορεατών που ζουν στην Κίνα -οι οποίοι, αντίθετα με αρκετές άλλες κινεζικές μειονότητες, παραδοσιακά δεν έχουν κινητοποιηθεί ενάντια στην διακυβέρνηση του κόμματος εν μέρει επειδή είναι πολύ καλύτερα από την ζωή στην Βόρεια Κορέα.

Επίσης, η Βόρεια Κορέα απλώς δεν είναι και τόσο σημαντική για την ασφάλεια των ΗΠΑ. Το πολύ λανθασμένο κλισέ των Δυτικών τηλεοπτικών ειδήσεων είναι ότι η κορεατική χερσόνησος ταλαντεύεται στο χείλος του πολέμου. Δεν είναι έτσι. Και παρά την επιμονή των αμερικανικών γερακιών πέρυσι ότι η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να ζήσει με μια πυρηνική Βόρεια Κορέα, στην πραγματικότητα μπορεί: Η συμβατική αποτροπή διήρκεσε 65 χρόνια [5] και η πυρηνική αποτροπή θα πρέπει να είναι σταθερή επίσης [6], όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες έμαθαν να ζουν με την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων σε άλλα εχθρικά κράτη -όπως το Πακιστάν, η Σοβιετική Ένωση και η Κίνα του 1960. Ο Kim έχει από καιρό δείξει ότι είναι αρκετά λογικός για να καταλάβει ότι οποιοδήποτε χτύπημα εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών θα ήταν αυτοκτονικό. Και παρόλο που η πιθανότητα να επιτεθεί η Πιονγκγιάνγκ στην Σεούλ είναι ελαφρώς υψηλότερη, εξακολουθεί να είναι αρκετά χαμηλή δεδομένης της συμμαχίας των ΗΠΑ. Οι προκλήσεις της Βόρειας Κορέας υπήρξαν τακτικά, κι όχι στρατηγικά, επικίνδυνες επί δεκαετίες, με αρνητικές συνέπειες για το Πεκίνο. Οι εκρήξεις από την Πιονγκγιάνγκ δρουν ως προφανές κίνητρο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα να διατηρούν μεγάλα, ικανά στοιχεία δίπλα στην Κίνα. Εάν το Πεκίνο θέλει πραγματικά την Ουάσινγκτον να αποσυρθεί προς τα ανατολικά και η Ιαπωνία να παραμείνει σχετικά αφοπλισμένη, θα πρέπει να κυριαρχήσει στην Βόρεια Κορέα, οι απειλές της οποίας παρέχουν κάλυψη για συμμαχικές αναπτύξεις που αναμφίβολα περιορίζουν επίσης και την Κίνα.

Ακόμη και αν οι απίθανες απειλές της Πιονγκγιάνγκ για να ξεκινήσει πυρηνική επίθεση στις Ηνωμένες Πολιτείες τρόμαζαν τους Αμερικανούς το 2017, η Κίνα έχει φέρει το βάρος των παράπλευρων συνεπειών της κακής συμπεριφοράς της Βόρειας Κορέας. Όταν η Βόρεια Κορέα αναδύθηκε ως παραγωγός μεθαμφεταμίνης, ήταν η Κίνα που έπρεπε να πιέσει την Πιονγκγιάνγκ να αντιμετωπίσει μια μικρή επιδημία ναρκωτικών που εξαπλώθηκε στην βορειοανατολική Κίνα. Ομοίως, όταν η Βόρεια Κορέα συσσώρευε τα παράνομα χρήματά της σε κινεζικές τράπεζες, ήταν το Πεκίνο που έπρεπε να κυριαρχήσει στην διαφθορά των κόμματος και των οικονομικών ελίτ που αυτή εκθρέφει -ένα ζήτημα το οποίο ο Xi έχει υποστηρίξει. Το Πεκίνο πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει την συνεχή παρενόχληση των ρυθμιστικών Αρχών των Δυτικών τραπεζών για το θέμα αυτό, ιδίως καθώς οι δευτερεύουσες και οικονομικές κυρώσεις έχουν αναδειχθεί ως εργαλεία απομόνωσης της Βόρειας Κορέας και διακοπής της εισροής πολυτελών αγαθών. Το πρόβλημα αυτό μόνο θα επιδεινωθεί καθώς το κινεζικό τραπεζικό σύστημα ωριμάζει και παγκοσμιοποιείται περαιτέρω.

Και εάν το αμετάβλητο πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας βιώσει μια κατάρρευση τύπου Τσερνομπίλ, η Κίνα θα φέρει το κύριο βάρος των σχετικών οικολογικών ζημιών. Οι φόβοι περί ενός βορειοκορεατικού Τσερνομπίλ αυξήθηκαν μετά την κατάρρευση μιας σήραγγας τον Σεπτέμβρη στο χώρο δοκιμών Punggye-ri όπου σύμφωνα με πληροφορίες σκοτώθηκαν [7] περισσότεροι από 200 εργαζόμενοι. Οι περισσότερες από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Βόρειας Κορέας βρίσκονται κοντά στα κινεζικά σύνορα για να αποκτήσουν τη μέγιστη απόσταση από την αεροπορική δύναμη των ΗΠΑ στην περιοχή, οπότε οποιεσδήποτε οικολογικές παράπλευρες επιπτώσεις θα έπλητταν πρώτα την Κίνα.

Ένας Βορειοκορεάτης στρατιώτης στέκει φρουρός μπροστά από την δεύτερη σήραγγα του χώρου πυρηνικών δοκιμών Punggye-ri πριν ανατιναχθεί κατά την διάρκεια της διαδικασίας διάλυσης, στην επαρχία Βόρεια Hamgyong, στην Βόρεια Κορέα, τον Μάιο του 2018. NEWS1/POOL VIA REUTERS
--------------------------------------------------------------

Τέλος, μια ανεύθυνη Βόρεια Κορέα κάμπτει τον γενικό ισχυρισμό της Κίνας περί περιφερειακής ή παγκόσμιας ηγεσίας. Οι αγγλόφωνες εκδόσεις των διάφορων μέσων μαζικής ενημέρωσης που διαθέτει -το CGTN, οι Global Times, η Daily People- απορρίπτουν ασταμάτητα και υποκριτικά την «θεωρία ευθύνης της Κίνας» [6], αλλά η Κίνα αντιμετωπίζει προφανές κόστος κύρους για την υποστήριξή της στην Βόρεια Κορέα. Οι αστεϊσμοί του Trump θολώνουν σήμερα αυτό το κόστος, αλλά το Πεκίνο απεχθάνεται να κατηγορείται -όσο κι αν είναι σωστό, κατά την άποψή μας- για τις βορειοκορεατικές κατεργαριές.

Ο ΣΩΣΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΠΙΕΣΤΕΙ Η ΚΙΝΑ

Υπάρχουν ορισμένα βήματα που μπορεί να κάνει η Ουάσιγκτον για να πιέσει την Κίνα να δράσει σχετικά με την Βόρεια Κορέα. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να παράσχει πολύ περισσότερες πληροφορίες στο κοινό σχετικά με τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές της Βόρειας Κορέας στην Κίνα και τον αγωγό της αγοράς πολυτελών προϊόντων –κάτι παράνομο [8] σύμφωνα με πολλαπλά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών- που διέρχεται από την Κίνα προς τον Βορρά. Το Πεκίνο πιθανόν να παραβλέπει το τεράστιο λαθρεμπόριο στην Βόρεια Κορέα, συμπεριλαμβανομένων φορτηγών και κινητών εκτοξευτήρων πυραύλων. Κάτι τόσο χονδροειδές θα μπορούσε να δημοσιοποιηθεί.

Η Ουάσιγκτον θα μπορούσε επίσης να συνδέσει πτυχές της ευρύτερης περιφερειακής στρατιωτικής πολιτικής της με τις κινεζικές συναλλαγές με την Βόρεια Κορέα. Όσο περισσότερο κινείται η Κίνα για να αποκόψει την Βόρεια Κορέα, τόσο περισσότερο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν μια συγκράτηση στις περιφερειακές στρατιωτικές κινήσεις τις οποίες η Κίνα αντιπαθεί εντόνως, όπως η πυραυλική άμυνα, οι επισκέψεις αμερικανικών αεροπλανοφόρων, οι στρατιωτικές ασκήσεις και οι περιπολίες κατασκοπευτικών αεροσκαφών.

Η Κίνα, μέσω της οποίας πραγματοποιείται περίπου το 90% των εμπορικών συναλλαγών της Βόρειας Κορέας έχει πολύ μεγαλύτερη μόχλευση [9] επί της χώρας αυτής από όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουάσινγκτον θα πρέπει να μειώσει τις προσδοκίες για μια συμφωνία με την Βόρεια Κορέα, καθώς δίνει στην Πιονγκγιάνγκ (για να μην αναφέρουμε το Πεκίνο) πάρα πολλή ισχύ επί του Τραμπ. Θα πρέπει να σχεδιάσει να δώσει στο Πεκίνο μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να αντισταθεί στην παρόρμηση να διαπραγματευτεί με την Πιονγκγιάνγκ κυρίως σε διμερές επίπεδο. Και αντί να γράφει στο Twitter, όπως έκανε [10] ο Trump στις 21 Μαΐου, ότι «η Κίνα πρέπει να συνεχίσει να είναι ισχυρή και αυστηρή στα σύνορα της Βόρειας Κορέας μέχρι να υπάρξει συμφωνία», ο Trump και κορυφαίοι Αμερικανοί αξιωματούχοι πρέπει να εκφράσουν τον σεβασμό τους για τα σχέδια του Πεκίνου σχετικά με την Βόρεια Κορέα και να αρχίσουν να συζητούν για το πώς θα μοιάζει η διαχείριση της απειλής της Βόρειας Κορέας από το Πεκίνο.

Ο μακροπρόθεσμος στόχος θα πρέπει να είναι να πεισθεί η Κίνα ότι, ως σχεδόν μια υπερδύναμη, ή κοντά στο να είναι ομότιμη των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν χρειάζεται πλέον την Βόρεια Κορέα ως ενδιάμεσο κράτος. Στην δεκαετία του 1950 και στην δεκαετία του 1960, όταν η Κίνα ήταν μια ταλαιπωρημένη μεσαία δύναμη, η Βόρεια Κορέα εξυπηρετούσε έναν χρήσιμο σκοπό. Αλλά με την οικονομία της να έχει την πιθανότητα να ξεπεράσει σύντομα την οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών, με την Ιαπωνία και την Ρωσία σε μεσοπρόθεσμη στασιμότητα και με την Ινδία να απέχει πολύ πίσω, η Κίνα βρίσκεται σε μια ισχυρή γεωπολιτική κατάσταση. Δεν χρειάζεται ένα οργουελιανό γκανγκστερικό φέουδο για να φυλάει την βορειοανατολική της πλευρά. Σε κάποιο σημείο το Πεκίνο θα το συνειδητοποιήσει αυτό, και θα πρέπει να είναι ο στόχος της Ουάσιγκτον να επιταχύνει αυτή την συνειδητοποίηση όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-06-08/north-korea-ult...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/north-korea/2018-05-16/decipheri...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-05-10/how-xi-jinping-...
[3] https://mobile.nytimes.com/2018/06/05/world/asia/china-north-korea-trade...
[4] http://www.latimes.com/world/asia/la-fg-china-forgotten-refugees-2017108...
[5] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/1468-2478.4703001
[6] https://www.reuters.com/article/us-northkorea-missiles-china-idUSKBN19W0V6
[7] https://www.reuters.com/article/us-northkorea-missiles-tunnel/tunnel-col...
[8] https://www.un.org/sc/suborg/sites/www.un.org.sc.suborg/files/list_items...
[9] http://nationalinterest.org/feature/north-koreas-visit-proves-china-has-...
[10] https://twitter.com/realdonaldtrump/status/998528928259170305?lang=en

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition