Γιατί η Ελλάδα δεν πρέπει να υποχωρήσει στο Μακεδονικό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί η Ελλάδα δεν πρέπει να υποχωρήσει στο Μακεδονικό

Τα ακλόνητα γεωπολιτικά και ιστορικά επιχειρήματα

Η Βουλγαρία διαχρονικώς προσοικειωνόταν την μακεδονική ταυτότητα των σλαβοφώνων όχι ως διακριτή εθνοτική ομάδα, αλλά ως νοητή υποδιαίρεση του βουλγαρικού πληθυσμού. Στο προπαγανδιστικό αυτό εθνικιστικό σχήμα της Βουλγαρίας, Μακεδόνες ήταν οι Βούλγαροι, οι οποίοι κατοικούσαν στην Μακεδονία, περιοχή, η οποία αντιστοιχούσε στην σημερινή ΠΓΔΜ και την περιφέρεια της Μακεδονίας (Ελλάδα). Η στήριξη στο προπαγανδιστικό εγχείρημα μιας ανεξάρτητης και ενιαίας Μακεδονίας και Θράκης, την οποία είχε ασπαστεί και το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα τα έτη 1924-1949 υπαγόμενο στις βουλγαρικές εθνικιστικές θέσεις, αποσκοπούσε στην δημιουργία δεύτερου βουλγαρικού κράτους στα Βαλκάνια υπό τον μανδύα του μακεδονισμού.

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Η ελληνική εξωτερική πολιτική είναι σε μεγάλο βαθμό δέσμια μιας χαρτογραφικής και ιστορικής παρανόησης. Η ελληνική πλευρά εξακολουθεί να επαναλαμβάνει την μη εδραζόμενη σε μακροϊστορικά δεδομένα θέση περί τριμερούς γεωγραφικής Μακεδονίας, η οποία υποτίθεται ότι είναι διηρημένη μεταξύ επιμέρους κρατών, παρά την εγνωσμένη ιδεοληπτική χρήση της αντίληψης περί τριμερούς γεωγραφικής Μακεδονίας και παρά την αξιοποίησή της στο παρελθόν για την ένοπλη αμφισβήτηση της ελληνικής κρατικής κυριαρχίας στον χώρο της Μακεδονίας. Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών, στην ενότητα με τίτλο «Το ζήτημα του ονόματος της ΠΓΔΜ», αναφέρεται: «Γεωγραφικά, ο όρος αυτός αναφέρεται σε μια ευρύτερη περιοχή που εκτείνεται στο σημερινό έδαφος διαφόρων βαλκανικών χωρών, με το μεγαλύτερο τμήμα της να βρίσκεται στην Ελλάδα και άλλα μικρότερα τμήματά της στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Βουλγαρία και την Αλβανία» [2].

Η έννοια της «γεωγραφικής Μακεδονίας», όμως, δεν ερείδεται σε αμιγή γεωφυσικά δεδομένα, καθώς ο χώρος της Μακεδονίας δεν διαθέτει χωρική αυτονομία, όπως άλλοι. Η γεωγραφική Μακεδονία ως αντίληψη αποτελεί σε μεγάλο βαθμό κατασκευή Ρώσων, Γερμανών και Βουλγάρων χαρτογράφων, στο πλαίσιο των εντεινόμενων γεωστρατηγικών ανταγωνισμών στον χώρο της νοτίου Βαλκανικής Χερσονήσου τον ύστερο 19ο αιώνα [3].
Σε όλους σχεδόν τους ευρωπαϊκούς χάρτες οι οποίοι βασίζονται στο έργο Γεωγραφική Υφήγησις (150 μ.Χ.) του αρχαίου γεωγράφου Κλαύδιου Πτολεμαίου (περ. 100-170 μ.Χ.) και εκδόθηκαν από τον 13ο έως και τον 19ο αιώνα, τα βόρεια όρια της Μακεδονίας προσδιορίζονται συνεχώς νοτίως της πόλεως των Σκοπίων [4]. Σημειωτέον ότι η ιστορική Μακεδονία της αρχαιότητας αντιστοιχεί σχεδόν πλήρως στο τμήμα της ελληνικής επικράτειας στην βόρειο Ελλάδα.

Σε χάρτες του πρώιμου 19ου αιώνα, όπως στον χάρτη (1826) του Pierre Lapie και τον Εθνογραφικό Χάρτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1847) του Αυστριακού χαρτογράφου Ami Boué (1794-1881), η γεωφυσική ενότητα της Μακεδονίας δεν περιλαμβάνει τα Σκόπια, αλλά μόνο το όριο Μοναστηρίου-Αχρίδας και, φυσικά ,την γνωστή μας Μακεδονία στην ελληνική επικράτεια. Τα γεωγραφικά όρια της Μακεδονίας, τα οποία στην γενική χαρτογραφική αντίληψη ταυτίζονταν έως τον ύστερο 19ο αιώνα εν πολλοίς με την ιστορική Μακεδονία, διευρύνθηκαν κατά τρόπο αυθαίρετο στο πλαίσιο της γεωστρατηγικής αντιπαραθέσεως για τον έλεγχο εδαφών της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας [5].

29062018-2.jpg

Εθνογραφικός χάρτης της ευρωπαϊκής Ανατολής (1876) του Γερμανού γεωγράφου Heinrich Kiepert, ο οποίος υπερέβαλε την εθνοτική παρουσία του βουλγαρικού στοιχείου.
----------------------------------------------------------------------------

Κατά την οθωμανική περίοδο, η Μακεδονία δεν υφίστατο ως διοικητική ή γεωγραφική ενότητα, καθώς οι οθωμανικές αρχές δεν χρησιμοποίησαν τον όρο «Μακεδονία». Σε χάρτες του ύστερου 19ου αιώνα δημιουργείται η «γεωγραφική Μακεδονία», η οποία σύμφωνα με μια διαστρεβλωτική αντίληψη μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους των ετών 1912-1913, μοιράστηκε μεταξύ Ελλάδος, Σερβίας και Βουλγαρίας [6]. Επίσης, εθνογραφικοί χάρτες όπως o εθνογραφικός χάρτης της ευρωπαϊκής Ανατολής (1876) του Γερμανού γεωγράφου Heinrich Kiepert (1818-1899), οι οποίοι έδειχναν υψηλά ποσοστά σλαβοφώνων, αποτελούσαν παραγγελία του βουλγαρικού εξαρχάτου στην Κωνσταντινούπολη [7]. Οι εν λόγω χάρτες χρησιμοποιήθηκαν από την ρωσική πλευρά στην Συνδιάσκεψη της Κωνσταντινουπόλεως (23 Δεκεμβρίου 1876 - 20 Ιανουαρίου 1877) για την θεμελίωση της Μεγάλης Βουλγαρίας [8].

Η αντίληψη της γεωγραφικής Μακεδονίας αποτελεί επινόηση κυρίως Γερμανών και Ρώσων χαρτογράφων, οι οποίοι ευνοούσαν την βουλγαρική πλευρά στην Βαλκανική Χερσόνησο. Κατά τον 20ό αιώνα, η έννοια της γεωγραφικής Μακεδονίας χρησιμοποιήθηκε σε προπαγανδιστικό επίπεδο για την υπονόμευση της ελληνικής κρατικής κυριαρχίας καθ’ όλον τον 20ό αιώνα, με κορύφωση τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Ο ΣΝΟΦ, τμήμα των δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδος, προέβαλε την κατασκευή της τριμερούς γεωγραφικής Μακεδονίας (Μακεδονία του Αιγαίου, Μακεδονία του Βαρδάρη και Μακεδονία του Πιρίν). Η συμμετοχή των σλαβόφωνων στις τάξεις του ΔΣΕ έφθασε το 50% το 1949, μετατρέποντας μια ενδοκρατική πολιτική και ιδεολογική σύγκρουση σε εθνοτική. Χαρακτηριστική είναι η χρήση της έννοιας της γεωγραφικής Μακεδονίας σε εκδόσεις οι οποίες στρέφονται κατά της ελληνικής κρατικής κυριαρχίας, όπως η μελέτη «Οι αγώνες του σλαβομακεδονικού λαού για απελευθέρωση» (1952), η οποία εκδόθηκε σε συνεργασία με κομμουνιστικά καθεστώτα του Ανατολικού Στρατοπέδου.