Κάνοντας κάποιον θόρυβο για τον Θεό

Από την πρώτη φορά που εμφανίστηκε στο μπαλκόνι [1] που βλέπει στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη το 2013, ο πάπας Φραγκίσκος προσπάθησε να απομυθοποιήσει τον παπισμό και να καλλιεργήσει μια εικόνα του εαυτού του ως ταπεινού υπηρέτη των πιστών. Μπροστά στα συγκεντρωμένα πλήθη που περίμεναν με ανυπομονησία τον λευκό καπνό που αναγγέλλει την επιλογή του νέου Πάπα, ο Φραγκίσκος -προηγουμένως καρδινάλιος Jorge Mario Bergoglio από το Μπουένος Άιρες- επέλεξε να μην κάνει μια επίσημη εναρκτήρια ομιλία, όπως είχαν κάνει οι προηγούμενοι Πάπες. «Αδελφοί και αδελφές, καλό βράδυ», είπε. Στην συνέχεια αστειεύτηκε για την προηγούμενη απόστασή του -γεωγραφική και άλλη, ίσως- από το Βατικανό, σημειώνοντας ότι οι καρδινάλιοι που είχαν επιφορτιστεί με την ανακήρυξη ενός νέου Πάπα έπρεπε να κοιτάξουν «σχεδόν στα άκρα της γης» για να τον βρουν. Έκανε μια προσευχή για τον προκάτοχό του, τον πάπα Βενέδικτο του XVI, και στην συνέχεια εξήγησε, σε καθαρή αλλά εκκλησιαστικά άψογη γλώσσα, την αποστολή του επισκόπου της Ρώμης: Να προεδρεύσει «στην φιλανθρωπία πάνω από όλες τις εκκλησίες». Στην συνέχεια, υποκλίθηκε για να λάβει την ευλογία του πλήθους και έδωσε μια δική του ευλογία. Και αυτό ήταν.

Ο πάπας Φραγκίσκος στα Τίρανα, στην Αλβανία, τον Σεπτέμβριο του 2014. ALESSANDRO BIANCHI / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Από εκείνη τη στιγμή, ο Φραγκίσκος δεν έχασε ποτέ την ευκαιρία να προβάλει μια αύρα ταπεινότητας. Αφθονούν τα στιγμιότυπα με εκείνον να επισκέπτεται οικογένειες στα σπίτια τους, απολαμβάνοντας έναν καφέ, αγκαλιάζοντας έναν άρρωστο πιστό ή φιλώντας ένα μικρό παιδί και ακόμη και αγοράζοντας καινούργια γυαλιά σε ένα κατάστημα οπτικών. Για να ενθαρρύνει μια τέτοια κάλυψη του Φραγκίσκου [από τα ΜΜΕ], το Βατικανό έχει επισημάνει ένα από τα βασικά του μηνύματα: Ότι οι Καθολικοί μπορούν και πρέπει να βρουν τον Θεό ακόμα και στις συνήθεις συνθήκες της ανθρώπινης ζωής. Έχει επίσης ενισχύσει την ιδέα ότι ο πάπας Φραγκίσκος δεν είναι μια μακρινή και μυστηριώδης φιγούρα αλλά ένας κοινός άνθρωπος όπως όλοι οι άλλοι, ένας ακόμη ακόλουθος του Ιησού Χριστού ανάμεσα σε πολλούς άλλους.

Παρά αυτές τις προσπάθειες -ή ίσως εν μέρει εξαιτίας τους- ο Φραγκίσκος αποδείχθηκε μια από τις πιο πολωμένες μορφές [2] στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας. Εξοργίζει τους υπερσυντηρητικούς και αφήνει αμήχανους τους παραδοσιακούς: Ένας αριθμός υψηλού προφίλ προσωπικοτήτων της Εκκλησίας πήγαν στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να καταδικάσουν τις διδασκαλίες του Φραγκίσκου. Αλλά ενθουσιάζει τους προοδευτικούς, οι οποίοι υποδέχθηκαν την επιλογή του ως Πάπα ως ότι σηματοδοτεί το τέλος ενός εκκλησιαστικού χειμώνα άνω των 30 χρόνων, κατά τον οποίο οι προκάτοχοί του, ο Ιωάννης Παύλος Β' και ο Βενέδικτος XVI, τοποθετούσαν την εκκλησία ως προπύργιο του θρησκευτικού συντηρητισμού σε έναν ταχύτατα εκκοσμικευόμενο κόσμο.

Εν τω μεταξύ, ο Φραγκίσκος μπερδεύει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους, οι οποίοι παραμένουν αβέβαιοι για το πώς να τον καλύψουν ή πώς να αφηγηθούν τον παπισμό του. Η ιστορία άρχισε αρκετά καθαρά, με ένα κύμα θετικού αισθήματος από τους νέους, τους φιλελεύθερους και πολλούς Καθολικούς που είχαν απομακρυνθεί από την Εκκλησία και που είδαν τον νέο Πάπα ως προσιτό, προσγειωμένο και ανοικτόμυαλο μεταρρυθμιστή, αφοσιωμένο στο να αντιμετωπίσει την δυστυχία των καταπιεσμένων και στην προστασία του περιβάλλοντος. Αυτές οι θέσεις, μαζί με την εύκολη συμπεριφορά του Πάπα, του προσέδωσαν μια μορφή pop-πολιτισμικής διασημότητας που δεν είχε ποτέ επιδιώξει ή κερδίσει ο άμεσος προκάτοχός του, ο κατηφής και ευγενής Βενέδικτος.

Αλλά τα τελευταία χρόνια, η ιστορία του Φραγκίσκου έχει μετατοπιστεί δραματικά. «Ο Πάπας Φραγκίσκος στην άγρια φύση», δήλωνε πρόσφατος τίτλος [3] στους The New York Times. «Σήμερα, ο Φραγκίσκος είναι όλο και πιο καταπολεμούμενος», ανέφερε το άρθρο. «Το πολιτικό κλίμα μετατοπίστηκε απότομα σε όλο τον κόσμο, ενισχύοντας τους λαϊκιστές και τους εθνικιστές που αντιτίθενται σε αυτό που αντιπροσωπεύει. Οι συντηρητικές δυνάμεις εναντίον του μέσα στο Βατικανό έχουν ενθαρρυνθεί, επιδιώκοντας να τον ανατρέψουν σε πολλαπλά μέτωπα». Το άρθρο ανέφερε τον καρδινάλιο Gianfranco Ravasi, επικεφαλής του Ποντιφικού Συμβουλίου Πολιτισμού του Βατικανό, λέγοντας ότι «ο Φραγκίσκος κρατά σταθερά τους στόχους του αν και ο κόσμος πηγαίνει προς μια άλλη κατεύθυνση».

Το «Change the Church», ένα νέο βιβλίο για τον Φραγκίσκο και τον παπισμό του από τον αρθρογράφο των New York Times, Ross Douthat, συλλαμβάνει και εν μέρει ενσωματώνει αυτήν την αντίδραση. Ο Douthat, ο οποίος αναγνωρίζεται ως συντηρητικός Καθολικός, απεικονίζει τον Φραγκίσκο ως έναν έξυπνο και με αντίληψη άνθρωπο, ο οποίος παρ’ όλα αυτά απειλεί απερίσκεπτα την ενότητα της εκκλησίας και μερικές από τις σημαντικότερες παραδόσεις της. «Ο Φραγκίσκος δεν εξέθεσε απλώς τις συγκρούσεις. Τις ανατροφοδότησε», τον κατηγορεί ο Douthat. «Δεν προήγαγε απλώς την συζήτηση. Διάλεξε και εκτόξευσε προσβολές με τρόπο που έχει ωθήσει τους φιλικούς επικριτές στην αντιπολίτευση, και υπονόμευσε την αναζήτηση για το κοινό έδαφος». Ο Douthat προβλέπει ότι τον Φραγκίσκο θα τον θυμούνται για το ότι τόλμησε να ανοίξει ένα νέο μονοπάτι αλλά χωρίς να σκεφτεί αρκετά για την διατήρηση των θεσμών και των κανόνων της εκκλησίας. Αυτή η κυρίως επικριτική αξιολόγηση μετριάζεται με σημεία επαίνων για τον Φραγκίσκο. Ο Douthat αναγνωρίζει ότι ο Πάπας δημιούργησε ενθουσιασμό και τον πιστώνει για το ότι βοήθησε να αποκατασταθεί η κεντρική θέση του καθολικισμού [4] στην Δυτική θρησκευτική φαντασία. Ωστόσο, η κληρονομιά του Φραγκίσκου, υποστηρίζει ο Douthat, θα αμαυρωθεί από την ένταση και την αβεβαιότητα που δημιούργησε η ηγεσία του.

Το βιβλίο του Douthat είναι καλά δουλεμένο και προσφέρει μια πολύ καλή ανάλυση, αλλά το κύριο επιχείρημά του χάνει τον στόχο. Ο Douthat υπερεκτιμά τον ριζοσπαστισμό του Amoris laetitia (Η χαρά της αγάπης), ενός σημαντικού γραπτού έργου (που τυπικά αποκαλείται «αποστολική προτροπή») που κυκλοφόρησε ο Φραγκίσκος το 2016 και που αντανακλά, μεταξύ άλλων, πάνω στην οικογένεια και το καθεστώς των Καθολικών που έχουν διαζευχθεί ή ξαναπαντρευτεί. Εν τω μεταξύ, ο Douthat υποβαθμίζει την πιο σημαντική πτυχή της εποχής του Φραγκίσκου: Την προσπάθεια του Πάπα να αποκαταστήσει τους φτωχούς σε ένα κεντρικό σημείο στην Καθολική ζωή [5].

ΕΝΑΣ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΗΣ ΕΝ ΜΕΣΩ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΩΝ

Ο Douthat αρχίζει τοποθετώντας τον Φραγκίσκο σε γεωγραφικό και θεολογικό πλαίσιο, που περιλαμβάνει την εξέταση της εκκλησίας της Λατινικής Αμερικής [6] και του κλάδου της καθολικής σκέψης που εμφανίστηκε εκεί στα τέλη της δεκαετίας του 1960, και που σήμερα αναφέρεται ως «θεολογία της απελευθέρωσης» (liberation theology). Σύμφωνα με αυτή την σχολή σκέψης, οι Καθολικοί θα πρέπει να εξετάσουν τα μυστήρια της πίστης, αναλύοντας πρώτα την πραγματικότητα και εφαρμόζοντας έπειτα τις πρόνοιες της Χριστιανικής Γραφής, πάντα κοιτάζοντας να δημιουργήσουν αυτό που οι υποστηρικτές ονομάζουν ως μια «προνομιακή επιλογή για τους φτωχούς». (Ο Douthat περιγράφει την θεολογία της απελευθέρωσης ως «μια σύνθεση της πίστης του ευαγγελίου και του πολιτικού ακτιβισμού, με το κήρυγμα του Ιησού πάνω στο Όρος ως πρότυπο για την κοινωνική επανάσταση»). Αυτή η γραμμή σκέψης έλαβε έμπνευση από το Δεύτερο Συμβούλιο του Βατικανό ή αλλιώς Βατικανό ΙΙ, το πολυετές πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που ξεκίνησε ο πάπας Ιωάννης XXIII το 1962. Το σημαντικότερο έγγραφο που παρήγαγε το συμβούλιο αυτό ήταν το Gaudium et spes (Χαρά και ελπίδα), στο οποίο η εκκλησία αγκάλιασε μια αποστολή για να ανταποκριθεί «στις χαρές και τις ελπίδες, τις θλίψεις και τις ανησυχίες των ανδρών αυτής της εποχής, ειδικά εκείνων που είναι φτωχοί ή με οποιονδήποτε τρόπο πληγέντες». Η θεολογία της απελευθέρωσης επιδίωξε να τηρήσει την εν λόγω υπόσχεση και η σημερινή έμφαση του πάπα Φραγκίσκου στην φτώχεια αποτελεί μια εκ νέου δέσμευση.

Αλλά, όπως σημειώνει ο Douthat, η σχέση του Φραγκίσκου με την θεολογία της απελευθέρωσης είναι περίπλοκη. Το 1973, ο Bergoglio, τότε μόνο 36 ετών, ονομάστηκε επαρχιακός ανώτερος υπάλληλος της Κοινωνίας του Ιησού στην Αργεντινή -ο ανώτατος αξιωματούχος των Ιησουιτών στην χώρα. Ο προκάτοχός του σε αυτόν τον ρόλο, Ricardo O’Farrell, είχε υποστηρίξει «ιερείς που ήθελαν να ζήσουν ως πολιτικοί διοργανωτές ανάμεσα στους φτωχούς της Αργεντινής», γράφει ο Douthat και είχε διατάξει «μια επανεξέταση του αναλυτικού προγράμματος του Ιησουίτη, στο οποίο η κοινωνιολογία ξεπερνά την θεολογία». Αυτό οδήγησε σε μια μικρή επανάσταση μεταξύ των πιο συντηρητικών Ιησουιτών, και O'Farrell έκανε στην άκρη. Αντικαθιστώντας τον, ο Bergoglio υιοθέτησε μια πιο μετριοπαθή προσέγγιση. Ως αποτέλεσμα, γράφει ο Douthat, οι πιο ριζοσπαστικοί ιερείς πίστευαν ότι «η επανάστασή τους είχε προδοθεί» και οι υποστηρικτές της θεολογίας της απελευθέρωσης «αισθάνονταν ότι ήταν υποτιμημένοι και περιθωριοποιημένοι».

Αλλά χρόνια αργότερα, μετά το διορισμό του από τον πάπα Ιωάννη Παύλο ΙΙ το 2001, ο Bergoglio έγινε μια σταθερή παρουσία στις βίλες, όπως είναι γνωστές οι εξαιρετικά φτωχές γειτονιές στα περίχωρα του Μπουένος Άιρες. Η ένταση της δέσμευσής του σε αυτόν τον πληθυσμό μπέρδεψε πολλούς παρατηρητές. Από εκείνο το σημείο και μετά, ο Bergoglio είχε αναπτύξει μια φήμη για μετριοπάθεια (centrism) επί θεολογικών και πολιτικών θεμάτων. Ήταν πολύ προσεκτικός κατά την διάρκεια του «βρώμικου πολέμου» που διεξήχθη στην Αργεντινή στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, που είδε την βίαιη στρατιωτική δικτατορία της χώρας και τους δεξιούς συμμάχους της να δολοφονούν ή να «εξαφανίζουν» δεκάδες χιλιάδες ύποπτους ως σοσιαλιστές και αντιφρονούντες. Μερικοί Ιησουίτες ιερείς υπό την επίβλεψή του οι οποίοι αντιτάχθηκαν στην χούντα φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και μάλιστα απειλήθηκαν με εκτέλεση. Ο Bergoglio παρενέβη στις στρατιωτικές Αρχές προκειμένου να εξασφαλίσει την απελευθέρωση των ιερέων και να κανονίσει να εγκαταλείψουν την χώρα. Βοήθησε επίσης έναν αριθμό αριστερών ακτιβιστών να ξεφύγουν από την Αργεντινή, κρύβοντάς τους σε ιδιοκτησίες της εκκλησίας, παρέχοντάς τους ψεύτικα έγγραφα και οδηγώντας τους στο αεροδρόμιο. Αλλά ποτέ δεν επέκρινε δημοσίως την στρατιωτική δικτατορία. Εν μέρει ως αποτέλεσμα αυτού, γράφει ο Douthat, «ολόκληρη η αργεντινή Εκκλησία ήταν μια συμβιβασμένη δύναμη κατά την διάρκεια της κυριαρχίας της χούντας». Αργότερα, τα χρόνια λίγο πριν γίνει Πάπας, ο Μπεργκόλιο συγκρούστηκε με την αριστερή πρόεδρο της Αργεντινής, Cristina Fernández de Kirchner, κατηγορώντας την για διαφθορά και παρεοκρατία. Και όμως, ταυτόχρονα, δεν ευθυγραμμίστηκε με τους συντηρητικούς, Καθολικούς, μέλη της ανώτερης τάξης, εχθρούς της Κίρχνερ.

Μοναχές χαιρετούν τον πάπα Φραγκίσκο στο Haemi, στη Νότια Κορέα, τον Αύγουστο του 2014. KIM HONG-JI / REUTERS
-------------------------------------------------------------------

Η έλλειψη ιδεολογικού ζήλου του Bergoglio τον ξεχώρισε από τους άλλους κληρικούς που υπηρετούσαν στις βίλες -τους λεγόμενους ιερείς των φτωχογειτονιών, οι οποίοι ήταν πιο στενά συνδεδεμένοι με την θεολογία της απελευθέρωσης και οι οποίοι κατηγορήθηκαν συχνά, μερικές φορές από εχθρούς μέσα στο Βατικανό, ότι ήταν μαρξιστές. Αλλά ο χρόνος του Bergoglio στις βίλες άφησε σαφώς ένα βαθύ στίγμα σε αυτόν. Ως Πάπας, έχει πει ότι λαχταρά ιερείς και επισκόπους που έχουν «τη μυρωδιά των προβάτων», ότι η εγγύτητα με τους φτωχούς είναι κεντρική για την ζωή σύμφωνα με το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού και ότι θέλει να ηγηθεί «μιας φτωχής εκκλησίας για τους φτωχούς».

Η δέσμευση του Φραγκίσκου προς τους φτωχούς δεν είναι απλώς θέμα λέξεων. Έχει επίσης αναλάβει δράση [7]. Το 2016 ανακοίνωσε την δημιουργία Δικαστηρίου για την Προαγωγή της Ανεξάρτητης Ανθρώπινης Ανάπτυξης, επιφορτισμένο με το έργο να κάνει κεντρική την δουλειά της εκκλησίας «σε θέματα που αφορούν τους μετανάστες, όσους έχουν ανάγκη, τους άρρωστους, τους αποκλεισμένους και τους περιθωριοποιημένους, τους φυλακισμένους και τους ανέργους, όπως και τα θύματα των ένοπλων συγκρούσεων, των φυσικών καταστροφών και όλων των μορφών δουλείας και βασανιστηρίων«. Ο ίδιος ο Πάπας επιβλέπει προσωπικά το έργο του «δικαστηρίου« σχετικά με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, ένα ζήτημα που έχει ιδιαίτερη σημασία γι’ αυτόν. Κατά την διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης στην Ευρώπη το 2015, ο Φραγκίσκος κάλεσε τους κληρικούς και τους λαϊκούς να βοηθήσουν προσωπικά τους πρόσφυγες. Πιο πρόσφατα, το Βατικανό δημιούργησε ένα ταμείο για να βοηθήσει τους πολίτες να ξεφύγουν από τις πολιτικές αναταραχές και τις οικονομικές δυσκολίες στην Βενεζουέλα.

ΜΙΑ ΔΙΧΑΣΜΕΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ;

Ο Douthat αναγνωρίζει την «σταθερή έμφαση στα οικονομικά ζητήματα» του Φραγκίσκου, «ιδιαίτερα τα εγκλήματα των πλουσίων, την διεφθαρμένη επιρροή των χρημάτων, την δεινή κατάσταση των ανέργων, των μεταναστών και των φτωχών». Αλλά ο Douthat ενδιαφέρεται τελικά για άλλες πτυχές του παπισμού του Φραγκίσκου. Επικεντρώνεται κυρίως στην σύγκρουση μεταξύ των φιλελεύθερων και των παραδοσιακών που έφερε το Amoris laetitia. Οι φιλελεύθεροι αγκάλιασαν το έγγραφο, το οποίο ζητά από τους ιερείς να ασκούν «προσεκτική διάκριση» όταν πρόκειται για οικογενειακά και συζυγικά ζητήματα και να «αποφεύγουν αποφάσεις που δεν λαμβάνουν υπόψη την πολυπλοκότητα των διαφόρων καταστάσεων». Το έγγραφο προτείνει την εκπαίδευση των ιερέων για το πώς να κατανοούν καλύτερα και να αντιμετωπίσουν την οικογενειακή δυσλειτουργία και την οικογενειακή διαφωνία και ενθαρρύνει τους πάστορες να υποστηρίζουν εκείνους που είναι μόνοι γονείς. Παρόλο που επιβεβαιώνει ότι η Εκκλησία δεν «έχει απολύτως κανένα λόγο να θεωρεί ότι οι ενώσεις ομοφυλοφίλων είναι καθ’ οιονδήποτε τρόπο όμοιες ή ακόμη και απομακρυσμένα ανάλογες με το σχέδιο του Θεού για γάμο και οικογένεια», το έγγραφο καταγγέλλει επίσης την βία κατά των ομοφυλοφίλων ανδρών και γυναικών, δηλώνοντας ότι, «κάθε πρόσωπο, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό του, πρέπει να γίνεται σεβαστό στην αξιοπρέπειά του ή της, και να αντιμετωπίζεται με προσοχή».

Το έγγραφο αναφέρει επίσης ότι οι ιερείς έχουν το καθήκον να «συνοδεύουν» τους διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους Καθολικούς και να τους βοηθούν «να κατανοήσουν την κατάστασή τους». Προτείνει τη μεταρρύθμιση της αργής διαδικασίας για την ακύρωση του γάμου, γεγονός που καθιστά δύσκολο για τους διαζευγμένους Καθολικούς να ξαναπαντρευτούν εντός της Εκκλησίας. Κάνει επίσης μια περαστική αναφορά στο γεγονός ότι οι ανατολικές καθολικές εκκλησίες επιτρέπουν στους ιερείς να παντρεύονται, υποδηλώνοντας ότι «η εμπειρία» αυτών των εκκλησιών θα μπορούσε να «αξιοποιηθεί» -κάτι που κάποιοι ερμηνεύουν ως σιωπηρή υπόδειξη ότι ίσως και οι ιερείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας πρέπει να είναι ικανοί να παντρευτούν.

Ένας αριθμός συντηρητικών καρδιναλίων έχουν εκφράσει την απογοήτευσή τους για μερικά από αυτά τα αποσπάσματα. Ο Douthat επικρίνει αυστηρά αυτό που χαρακτηρίζει ως ασάφεια του εγγράφου σε τέτοια βασικά ηθικά ζητήματα. Είναι δυνατές πολλές ερμηνείες , υποστηρίζει ο Douthat, «και επειδή ο Πάπας. . . αρνήθηκε να επιλέξει ξεκάθαρα μεταξύ αυτών, υιοθετήθηκαν όλες» με διάφορους τρόπους από διαφορετικούς ανθρώπους. Ο Douthat ανησυχεί για τις φραξιονιστικές διαιρέσεις που έχει δημιουργήσει αυτό, για το οποίο φοβάται ότι θα πολώσει την εκκλησία, θέτοντας «επισκόπους εναντίον επισκόπων, θεολόγους εναντίον των θεολόγων» και θα διακινδυνεύσει έναν εκκλησιαστικό πόλεμο, όπως δεν έχει βιώσει η Εκκλησία εδώ και δεκαετίες. Ψέγει τον Φραγκίσκο επειδή επέτρεψε να ευδοκιμήσει αυτή η καταστροφική διαίρεση αρνούμενος να απαντήσει σε αιχμηρές αιτήσεις από αρκετούς καρδινάλιους για να διευκρινίσει μερικά από τα πιο αμφιλεγόμενα αποσπάσματα του Amoris laetitia. Ο Πάπας, έγραψε ο Douthat στην στήλη του στους New York Times πέρυσι, επέλεξε «τη μικρότερη κρίση της διένεξης μεταξύ επισκόπων και της μπερδεμένης διδασκαλίας αντί της μεγαλύτερης κρίσης που μπορεί να ερχόταν. . . εάν παρουσίαζε στους συντηρητικούς της εκκλησίας τις προσωπικές του απαντήσεις» στα ερωτήματά τους και τις κατηγορίες τους.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Amoris laetitia άγγιξε μια χορδή. Όμως, είναι παραγνωρισμένο από την ευρεία κάλυψη του εγγράφου από τα ΜΜΕ και σε κάποιο βαθμό από τον Douthat, το γεγονός ότι για πολλούς Καθολικούς, το κείμενο αντιπροσώπευε μια πολυαναμενόμενη πρόσκληση για ανανέωση, επιτρέποντάς τους να συμφιλιωθούν με μια Εκκλησία από την οποία είχαν απομακρυνθεί. Το Amoris laetitia προωθεί το όραμα μιας συμμετοχικής Εκκλησίας που υπογραμμίζει το έλεος και την ενσωμάτωση έναντι της κρίσης και της αποκήρυξης. Χωρίς κατά κανέναν τρόπο να διαψεύδονται τα παραδοσιακά δόγματα όπως η αδιάλυτη σχέση του γάμου, η προτροπή σαφώς επικοινωνήθηκε σε διαζευγμένους Καθολικούς ότι δεν θα έπρεπε να θεωρούν τους εαυτούς τους ως εκδιωχθέντες από την εκκλησία, ότι εξακολουθούν να έχουν μια θέση στην εκκλησιαστική κοινότητα. Το Amoris laetitia ανταποκρίνεται με ανοιχτό πνεύμα και συμπάθεια στις τεράστιες και ριζικές κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών. Αποκαλύπτει τον Φραγκίσκο ως θρησκευτικό ηγέτη ευαίσθητο στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι Καθολικοί που θέλουν να ξεκινήσουν οικογένειες και να μεγαλώσουν παιδιά. Απορρίπτει μια ψυχρή, γραφειοκρατική ηθική, παραλυμένη από κανόνες.

Ο πάπας Φραγκίσκος στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, τον Νοέμβριο του 2017. MAX ROSSI / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Όσον αφορά την απροθυμία του Πάπα να συνεργαστεί με διαφωνούντες ιερείς, ο κυνισμός του Douthat [8] είναι αβάσιμος. Μια καλύτερη κατανόηση της σιωπής του Φραγκίσκου θα λάμβανε υπόψη το ιησουιτικό υπόβαθρο του Πάπα. Ο Άγιος Ιγνάτιος Λογιόλα, ιδρυτής της Κοινωνίας του Ιησού, δίδαξε ότι όταν κάποιος αποφασίζει ενώπιον του Θεού και με ένα αίσθημα εσωτερικής ειρήνης και ηρεμίας, πρέπει μάλλον να συνεχίζει αποφασιστικά παρά να συρρικνώνεται ή να αλλοιώνει την χαρτογραφημένη πορεία του.

Αυτή η αποφασιστικότητα, ωστόσο, δεν πρέπει να συγχέεται με το πείσμα. Όταν ο Φραγκίσκος πιστεύει ότι έχει κάνει λάθος, το λέει -όπως έκανε τον Απρίλιο, όταν αναγνώρισε ότι είχε κάνει ένα «σοβαρό λάθος» στην αρχική στήριξή του στον Juan Barros, τον Χιλιανό επίσκοπο ο οποίος κατηγορήθηκε ότι κάλυπτε μια σεξουαλική κακοποίηση. Ο Πάπας εξέφρασε την λύπη του για τις προηγούμενες δηλώσεις του υπέρ του Barros, κάτι το οποίο θρήνησε ως «χαστούκι στο πρόσωπο» των κακοποιημένων θυμάτων. Για να αποζημιώσει, κάλεσε Χιλιανούς επισκόπους στο Βατικανό και συναντήθηκε επί μακρόν με τα θύματα. Αυτός ασφαλώς δεν είναι ένας άνθρωπος πεπεισμένος για το δικό του αλάθητο ή που δεν ενδιαφέρεται για ανταλλαγή απόψεων, αλλά κάποιος με την ικανότητα να επανεκτιμά την άποψή του και τις αποφάσεις του.

Ο Φραγκίσκος πιστεύει ότι η Εκκλησία δεν είναι αυτοσκοπός αλλά υπάρχει για να εξυπηρετήσει την ανθρωπότητα. Για να πραγματοποιήσει αυτή την αποστολή, έχει γενικά επιδιώξει διάλογο αντί της διαφοροποίησης. Παρόλα αυτά, η Εκκλησία του Φραγκίσκου είναι αποστολική Εκκλησία και ο Πάπας ενδιαφέρεται λιγότερο για την προστασία της παράδοσης και των θεσμών παρά για να ταρακουνήσει τα πράγματα: Έχει καλέσει τους Καθολικούς να «hagan lío» -να κάνουν κάποιο θόρυβο- έστω κι αν με αυτό διακινδυνεύει διαφωνίες και ακόμη και διχασμό. Στόχος του είναι να αφήσει πίσω του μια ισχυρότερη, πιο ανθεκτική εκκλησία και οι προσπάθειές του να το κάνει αυτό στα επόμενα χρόνια θα συνεχίσουν να προκαλούν έκπληξη στον κόσμο.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2018-06-14/making-so...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-09-25/political-pope
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/central-europe/2018-03-07/pope-f...
[3] https://www.nytimes.com/2018/04/28/world/europe/pope-francis-vatican-rom...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/2013-04-03/church-undivided
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/italy/2013-03-15/pope-francis-ma...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/central-america-caribbean/2014-0...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2017-06-02/why-trum...
[8] https://www.nytimes.com/2018/03/16/opinion/pope-francis-vatican-disaster...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition