Αφήνοντας την Ευρώπη να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αφήνοντας την Ευρώπη να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο

Η υπόθεση για την στρατηγική αυτονομία της ΕΕ
Περίληψη: 

Ο δυνητικός αντίκτυπος της PESCO ξεπερνά τον στρατιωτικό τομέα. Η ικανότητα για πιο αξιόπιστη προβολή ισχύος θα ενισχύσει συνολικά την εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Συγκεκριμένα, θα ενίσχυε την ικανότητα της ΕΕ να αντιδρά στις πολιτικές των ΗΠΑ που αντιβαίνουν άμεσα στα ευρωπαϊκά συμφέροντα.

Ο SVEN BISCOP είναι επίτιμος συνεργάτης του European Security and Defense College της ΕΕ, διευθυντής Ευρώπης στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα για την Ευρώπη στο Ινστιτούτο για τις Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Egmont-Royal στις Βρυξέλλες, και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης.

Η διοίκηση Trump φαίνεται να πιστεύει ότι οι σύμμαχοι είναι για να πληρώνουν και να υπακούν. Όταν πρόκειται για την Ευρώπη, αυτό μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αυτό που ήταν καλό για τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν καλό και για την Δυτική Ευρώπη. Αλλά σε έναν πολυπολικό κόσμο όπου πολλαπλές δυνάμεις ανταγωνίζονται και συνεργάζονται μεταξύ τους, αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Τον Ιούνιο του 2016, η ΕΕ υιοθέτησε μια νέα Παγκόσμια Στρατηγική (Global Strategy) [1] η οποία επισήμως έκανε έκκληση για στρατηγική αυτονομία -την ικανότητα να επιδιώκει τα συμφέροντά της χωρίς να περιορίζεται από άλλα κράτη. Αυτό πέρασε ως επί το πλείστον απαρατήρητο στην Ουάσινγκτον, όπως γίνεται με πολλά έγγραφα της ΕΕ, αλλά μετά την εκλογή του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ, ο διχασμός [2] μεταξύ αμερικανικών και ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων και συμφερόντων έχει γίνει πιο εμφανής.

11072018-1.jpg

Οι ηγέτες της ΕΕ στην ίδρυση της PESCO, τον Δεκέμβριο του 2017. YVES HERMAN / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Τον Δεκέμβριο του 2017, εν μέσω αυξανόμενων ανησυχιών [3] σχετικά με την δέσμευση της διοίκησης Trump για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, η ΕΕ ξεκίνησε τη Μόνιμη Δομημένη Συνεργασία (Permanent Structured Cooperation, PESCO), η οποία συγκεντρώνει τις αμυντικές προσπάθειες 25 εκ των 28 κρατών-μελών της ΕΕ. Ωστόσο, προς έκπληξη των Βρυξελλών, οι Ηνωμένες Πολιτείες καταδίκασαν γρήγορα τη νέα πρωτοβουλία ως απειλή για το ΝΑΤΟ. Η απόκριση αυτή προκάλεσε την αντίδραση των ηγετών της ΕΕ, ιδίως επειδή δεν φαίνεται να καθοδηγείται από γνήσιες ανησυχίες για την ασφάλεια. Εάν η PESCO πετύχει, θα βελτιώσει, δεν θα βλάψει, την διατλαντική ασφάλεια. Τα μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας που συναντώνται στην σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στις 11 Ιουλίου, πρέπει να ενωθούν πίσω από την ανάγκη μιας ισχυρής και αυτόνομης ΕΕ.

ΜΟΙΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΒΑΡΩΝ

Παρά τα όσα ισχυρίζονται οι επικριτές της, η PESCO είναι η απάντηση στην μακρόχρονη αμερικανική απαίτηση για περισσότερη κατανομή των βαρών στο ΝΑΤΟ [4]. Αυτό ισχύει ακριβώς επειδή πρόκειται για μια πρωτοβουλία της ΕΕ και όχι του ΝΑΤΟ. Πλέον, ακόμα κι αν όλοι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ τιμούσαν την δέσμευση να δαπανήσουν το 2% του ΑΕΠ τους στην άμυνα (όπως είχαν υποσχεθεί να κάνουν μέχρι το 2024) θα εξακολουθούσαν να εξαρτώνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ανάπτυξη των δυνάμεών τους. Το κύριο χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών και αμερικανικών οπλοστασίων έχει να κάνει με στρατηγικούς παράγοντες -εργαλεία και πόρους, όπως οι υπηρεσίες πληροφοριών και επιτήρησης, οι μεταφορές και τα καθοδηγούμενα πυρομαχικά ακριβείας, τα οποία επιτρέπουν στις χώρες να προβάλλουν στρατιωτική δύναμη με ασφάλεια και ταχύτητα. Αυτές οι στρατηγικές ικανότητες είναι τόσο δαπανηρές ώστε κανένα μεμονωμένο ευρωπαϊκό κράτος δεν μπορεί να τις αντέξει χωρίς να διακυβεύσει τις βασικές του ικανότητες για την διεξαγωγή πολέμου. Η συγκέντρωση αμυντικών προσπαθειών είναι ο μόνος τρόπος για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα. Το ΝΑΤΟ δεν διαθέτει μηχανισμό για αυτό, αλλά με την PESCO, η ΕΕ το κάνει τώρα. Και επειδή η PESCO είναι μια πρωτοβουλία της ΕΕ, θα λάβει χρήματα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αυτό σηματοδοτεί την πρώτη φορά που η ένωση χρηματοδοτεί έργα έρευνας και ικανότητας στον τομέα της άμυνας.

Η κύρια αντίρρηση των ΗΠΑ έναντι της PESCO είναι ότι θα επηρεάσει αρνητικά τις αμερικανικές αμυντικές εξαγωγές στην Ευρώπη. Αυτό ισχύει: Ένας από τους στόχους της PESCO είναι να διατηρήσει την αυτονομία των αμυντικών βιομηχανιών της Ευρώπης. Αν όμως η Ουάσινγκτον επιθυμεί πραγματικά να προχωρήσουν οι Ευρωπαίοι, δεν μπορεί να περιμένει ότι απλώς θα ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό. Για παράδειγμα, η ΕΕ επιθυμεί να διατηρήσει την ικανότητα να κατασκευάζει μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), αλλά εάν δεν δημιουργήσει ένα πλαίσιο που να ωθεί σε μεγάλα έργα συνεργασίας, αυτό το είδος αμυντικής βιομηχανικής ικανότητας θα μπορούσε να εξαφανιστεί. Η Γαλλία και η Γερμανία, που ξεκίνησαν την πρωτοβουλία PESCO, ανακοίνωσαν επίσης την πρόθεσή τους να συνεργαστούν για την κατασκευή ενός ευρωπαϊκού μαχητικού αεροσκάφους έκτης γενιάς. Τελικά, ο στόχος είναι οι ευρωπαϊκές χώρες να συνάψουν συμβάσεις με ευρωπαϊκές εταιρείες για να κατασκευάσουν ένα μόνο είδος μαχητικού αεροσκάφους ή τανκ μάχης αντί για πλήθος ανταγωνιστικών μοντέλων. Αν δεν το καταφέρουν, οι ευρωπαϊκές εταιρείες σύντομα δεν θα παράγουν τίποτα. Η αγορά έχει γίνει πολύ μικρή για να αντέχει την παραγωγή τριών διαφορετικών ευρωπαϊκών πολεμικών αεροσκαφών (όπως συμβαίνει σήμερα).

Ταυτόχρονα, υπάρχει έντονη ώθηση για την εναρμόνιση στρατιωτικών σχηματισμών μεταξύ των χωρών. Για παράδειγμα, ο ολλανδικός στρατός σε ορισμένες περιοχές στηρίζεται τώρα σε γερμανικό εξοπλισμό ή μονάδες υποστήριξης. Οι βελγικές και γαλλικές χερσαίες δυνάμεις ξεκινούν ένα παρόμοιο σχέδιο. Εάν οι στρατοί μπορούν να συνεργαστούν σε θέματα όπως η συντήρηση, η επιμελητεία και η εκπαίδευση, οι χώρες θα εξοικονομήσουν χρήματα, τα οποία θα μπορούν στην συνέχεια να τα επενδύσουν σε άλλα στρατιωτικά έργα.