Η πραγματική ιστορία της φιλελεύθερης τάξης

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν στόχευσαν λοιπόν μόνο να παίξουν με πολιτικές ισχύος ή να αποτρέψουν την Σοβιετική Ένωση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ήλπιζαν να δημιουργήσουν τα θεμέλια μιας πιο συνεργατικής και βασισμένης σε κανόνες παγκόσμιας πολιτικής. Ωστόσο, όπως ορθά σημειώνει ο Allison, ο Ρούσβελτ και άλλοι ανεμίγνυαν την realpolitik με τον ιδεαλισμό τους στην διαμόρφωση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο θέτει μεγάλες δυνάμεις στο κέντρο του. Οι θεσμοί και οι κανόνες της τάξης επικεντρώθηκαν στην γεωπολιτική και οικονομική σταθερότητα, όχι στην διάδοση των αξιών των ΗΠΑ.

ΚΑΘΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΑΞΗ

Από την στενή οπτική των ιδρυτικών στόχων της τάξης, ο Allison προχωρά σε μια υπερβολική περιγραφή αυτού που οι υποστηρικτές της σκέπτονται ότι έχει πετύχει. Θεωρεί ότι οι υποστηρικτές της τάξης πιστεύουν ότι «ήταν η κύρια αιτία της λεγόμενης μακράς ειρήνης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων τις τελευταίες επτά δεκαετίες». Δεν γνωρίζω κανέναν που να έχει τόσο ακραία άποψη για την σημασία της τάξης. Όλες οι ουσιαστικές επεξεργασίες της τάξης αναγνωρίζουν ότι η ισχύς και η αξιοπιστία των ΗΠΑ ήταν απαραίτητες για το μεταπολεμικό σύστημα και θεωρούσαν τα θεσμικά όργανα της τάξης ως συμπλήρωμα άλλων παραγόντων που έφερναν την ειρήνη και την ευημερία. Αυτή η νοοτροπία ήταν προφανής από την αρχή: Ο Mazower εξηγεί ότι η αμερικανική κυβέρνηση προώθησε την υπόθεση για τον ΟΗΕ στον αμερικανικό λαό κηρύσσοντας «έναν πραγματιστικό ρεαλισμό -ο νέος διεθνής οργανισμός ήταν μια ζωτική αναγκαιότητα, ακόμα κι αν δεν θα έλυνε όλα τα προβλήματα του κόσμου".

Αυτό οδηγεί στο πρόβλημα της ορολογίας. Ο Allison ανησυχεί δικαίως ότι η ιδέα της διεθνούς τάξης είναι "εννοιολογική πλαστελίνη". Αλλά το επιχείρημά του αναμιγνύει τρία διαφορετικά φαινόμενα: Το υπόβαθρο της μεταπολεμικής τάξης, τα φιλελεύθερα στοιχεία αυτής της τάξης, και την παγκόσμια στάση της ισχύος των ΗΠΑ. Το να υποδείξουμε, όπως ορθά κάνει ο Allison, ότι η βίαιη προώθηση των αξιών και οι προσπάθειες για την διατήρηση της υπεροχής των ΗΠΑ πρέπει να χαλιναγωγηθούν, δεν υπονοεί ότι η θεμελιώδης μεταπολεμική τάξη είναι μύθος.

Πράγματι, ο θεσμικός και κανονιστικός πυρήνας της μεταπολεμικής τάξης έγκειται σε ένα μεγάλο αλλά απλό σύνολο θεσμών: Το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών, όχι μόνο το Συμβούλιο Ασφαλείας και η Γενική Συνέλευση αλλά και οι μονάδες διατήρησης της ειρήνης και ανάπτυξης˙ τα κυριότερα παγκόσμια οικονομικά όργανα, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και άλλα θεσμικά όργανα για τις εμπορικές διαπραγματεύσεις˙ περιφερειακές πολιτικές και οικονομικές οργανώσεις, όπως η ΕΕ, ο Σύνδεσμος των Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), και η Αφρικανική Ένωση˙ πιο ανεπίσημες οργανώσεις και διαδικασίες, από το G-7 και το G-20 μέχρι τα επαναλαμβανόμενα συνέδρια και τους διάλογους˙ και τους κανόνες και τις συμβάσεις που συνδέονται με όλες αυτές τις οργανώσεις.

Το σύστημα που σχηματίζεται από αυτά τα ιδρύματα είναι ο απόγονος της τάξης που οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ έθεσαν συνειδητά προς δημιουργία στα μέσα της δεκαετίας του 1940. Είναι η τάξη που έχει εμφανιστεί εξέχουσα σε κάθε Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ από την δεκαετία του 1950. Και είναι η τάξη που δεκάδες άλλες χώρες έχουν τοποθετήσει στο επίκεντρο των δικών τους αντιλήψεων περί ασφάλειας και ευημερίας. Έχω μιλήσει με πολλούς σημερινούς και πρώην αξιωματούχους από χώρες όλου του κόσμου κατά την διάρκεια των δύο τελευταίων ετών ως μέρος μιας ευρείας εκτίμησης της μεταπολεμικής τάξης [6] που διενήργησε η RAND Corporation και είναι σαφές ότι μια μακρά λίστα χωρών εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες -η Αυστραλία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ινδία, η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία, η Νότια Κορέα, το Ηνωμένο Βασίλειο και πολλές άλλες- βλέπουν την τάξη ως ένα πραγματικό πράγμα και φοβούνται βαθιά τον θάνατό της.

Αυτό που έχει αισθανθεί ο Allison, κάτι περισσότερο από έναν μυθολογικό χαρακτήρα της μεταπολεμικής τάξης, είναι η αυξανόμενη δυσκολία συνδυασμού μιας τέτοιας τάξης με μια παρεμβατική αμερικανική προσέγγιση στην διεθνή πολιτική και τις προσπάθειες των ΗΠΑ να αναγκάσουν άλλες χώρες να υιοθετήσουν αμερικανικές αξίες. Καθώς οι άλλες χώρες αυξάνουν την ισχύ τους, απαιτούν μεγαλύτερο λόγο στην λειτουργία της τάξης και εγείρουν περισσότερες αντιρρήσεις για μονόπλευρες ερμηνείες των κανόνων από τις ΗΠΑ. Αλλά αυτή η ένταση δεν σημαίνει ότι η τάξη είναι μύθος˙ υπονοεί μόνο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να μετριάσουν την παρόρμησή τους να προωθούν τις φιλελεύθερες αξίες και να βρουν έναν τρόπο να μοιραστούν επιρροή. (Αυτά είναι δύο από τα κύρια ευρήματα [7] της μελέτης μας). Αυτή η συγκράτηση πρέπει να συνοδεύεται από προσπάθειες ανανέωσης και αποκατάστασης, όχι εγκατάλειψης, των κεντρικών θεσμών της τάξης.

ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΣΥΝΕΚΤΙΚΗ

Με 70 χρόνια εκ των υστέρων γνώσης, είναι σαφές ότι ορισμένες από τις ελπίδες των αρχιτεκτόνων της μεταπολεμικής τάξης έχουν εκπληρωθεί τουλάχιστον εν μέρει. Οι πολυμερείς διαδικασίες που δημιούργησαν οι αρχιτέκτονες βοήθησαν στην σταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας και στην αποτροπή της επιθετικότητας [8]. Με την ευθυγράμμιση των τριών τετάρτων της παγκόσμιας οικονομίας γύρω από ένα ευρύ σύνολο κανόνων [9], δημιούργησαν μια ισχυρή βαρυτική έλξη [10] προς την σταθερότητα στο κέντρο της παγκόσμιας πολιτικής. Τα έθνη γνώριζαν ότι για να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους, δεν μπορούσαν να αντιταχθούν στην επικρατούσα τάξη.