Πώς η κινεζική μεσαία τάξη βλέπει τον εμπορικό πόλεμο

Οι περισσότεροι παρατηρητές βλέπουν αυτόν τον πληθυσμό ως έναν de facto σύμμαχο του κυβερνώντος Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Κατά την διάρκεια της πρώτης θητείας του Xi, για παράδειγμα, τα μέλη της κινεζικής μεσαίας τάξης επικρότησαν γενικά τον πρόεδρο για την τολμηρή εκστρατεία του κατά της διαφθοράς, τις εκτεταμένες στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις και την ισχυρή δέσμευσή του στην πράσινη ανάπτυξη. Ωστόσο, κρίνοντας από τον δημόσιο διάλογο στα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) ο ενθουσιασμός για τον Σι μειώθηκε εμφανώς μετά την απόφαση που έλαβε την περασμένη άνοιξη για την τροποποίηση του συντάγματος της Κίνας, ειδικά την απόφασή του να καταργήσει τα όρια της προεδρικής θητείας, μια κίνηση που πρακτικά του χαρίζει ισόβια θητεία.

Η οικονομική ομάδα εντός της κινεζικής μεσαίας τάξης διατηρεί επιφυλάξεις για την ισχυρή υποστήριξη του Xi προς τις κρατικές επιχειρήσεις, των οποίων η επιδοτούμενη από την κυβέρνηση επέκταση έλαβε χώρα εις βάρος ιδιωτικών επιχειρήσεων. Κατά την άποψη της ομάδας αυτής, το σχέδιο μεταρρύθμισης της αγοράς που περιγράφεται στην Τρίτη Ολομέλεια του 18ου Συνεδρίου του Κόμματος το 2013, το οποίο υποτίθεται ότι θα επέτρεπε στην αγορά να διαδραματίσει «καθοριστικό ρόλο» στην οικονομία, δεν έχει υλοποιηθεί.

Η πολιτική ομάδα μπορεί να είναι υπό στενό έλεγχο από την ηγεσία του κόμματος και συνεπώς δεν θα εκφράσει δημόσια τις ανησυχίες της. Οι περισσότερες από αυτές τις ελίτ ενηλικιώθηκαν πολιτικά κατά την διάρκεια της εποχής του Deng Xiaoping και γενικά εκτιμούσαν τους θεσμοθετημένους κανόνες και κανονισμούς που διέπουν τις τροχιές της σταδιοδρομίας τους. Πιο σημαντικά, φοβούνται ότι η έλλειψη μηχανισμών διαδοχής θα μπορούσε να κηρύξει την επιστροφή σε μια εποχή φαύλων μαχών για την εξουσία.

Για τους διανοούμενους της μεσαίας τάξης στην Κίνα, οι συνταγματικές τροποποιήσεις του Xi αποκρυσταλλώνουν προηγούμενες απογοητεύσεις. Από το 2013, όταν οι κινεζικές Αρχές άρχισαν να περιορίζουν τις ανοιχτές συζητήσεις σε δημόσιους χώρους για τα «επτά ανατρεπτικά ρεύματα» -που περιλαμβάνουν την συνταγματική δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνία των πολιτών και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης- οι διανοούμενοι έγιναν ολοένα και πιο επικριτικοί απέναντι στην ηγεσία του κόμματος, ειδικά [στις επικοινωνίες τους] στο διαδίκτυο. Η αυταρχική πολιτική του Xi και η λατρεία της προσωπικότητας του στυλ της Πολιτιστικής Επανάστασης, έχουν αποξενώσει περαιτέρω μέλη αυτής της ομάδας.

Σε όλα τα τμήματα της κινεζικής μεσαίας τάξης, οι πράξεις του Xi θεωρούνται ότι κινητοποιούν τους Δυτικούς φόβους [7] για την Κίνα. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, ο Xi έχει παράσχει στα αμερικανικά «γεράκια» περαιτέρω στοιχεία για να εξομοιώσουν την Κίνα με άλλα αυταρχικά καθεστώτα όπως της Ρωσίας και της Τουρκίας. Η προώθηση μιας ατμόσφαιρας δυσπιστίας, όπως πιστεύεται, μπορεί να ενισχύσει μόνο το ενδιαφέρον για μια αμερικανική πολιτική ανάσχεσης έναντι της Κίνας.

Δύο πρόσφατα μεγάλης δημοσιότητας γεγονότα προκάλεσαν περαιτέρω έντονη δυσαρέσκεια της μεσαίας τάξης κατά της ηγεσίας του ΚΚΚ. Η πρώτη ήταν η κατάρρευση των online αγορών δανεισμού P2P (peer-to-peer), η οποία εξαφάνισε περίπου 7.000 πλατφόρμες [8] και επηρέασε εκατοντάδες χιλιάδες επενδυτές της μεσαίας τάξης. Το δεύτερο γεγονός ήταν η αποκάλυψη ότι ελαττωματικά εμβόλια για την διφθερίτιδα, τον τέτανο και τον κοκίτη είχαν χορηγηθεί σε σχεδόν μισό εκατομμύριο παιδιά [9].

Καθώς οι εμπορικές τριβές μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας έχουν αυξηθεί, τα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δει ένα νέο κύμα επικρίσεων -τόσο ρητών όσο και σιωπηρών- που κατευθύνονται προς την ηγεσία του κόμματος. Δικαίως ή αδίκως, οι Κινέζοι πολίτες καταφεύγουν στο διαδίκτυο για να αντιδράσουν στην υπερβολική αυτοπεποίθηση της ηγεσίας στην οικονομική μόχλευση της Κίνας, στην λανθασμένη κατανομή των κρατικών οικονομικών πόρων για εξατομικευμένα τοπικά «έργα-επιτεύγματα» και στα ανεπαρκώς εκτιμημένα προγράμματα ξένης βοήθειας, και τον εσφαλμένο υπολογισμό σχετικά με την στρατηγική της κυβέρνησης Trump ως προς την Κίνα.

ΜΙΑ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΚΡΙΣΕΙΣ;

Μέχρι στιγμής, η κινεζική μεσαία τάξη έχει κατευθύνει την οργή της στην ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αλλά το αντικείμενο των επικρίσεων της μεσαίας τάξης δεν είναι ούτε σταθερό ούτε αποκλειστικό. Η ισχυρή πίεση των ΗΠΑ στο εμπόριο, σε συνδυασμό με την ευάλωτη θέση της Κίνας, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η διοίκηση Trump κερδίζει, ή ότι η τρέχουσα δυναμική θα διατηρηθεί.

Στην πραγματικότητα, μια επανατοποθέτηση μπορεί να είναι ήδη σε εξέλιξη. Τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία ήταν πιο ευνοϊκά για τον Trump από όσο οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί των ΗΠΑ κατά την διάρκεια του πρώτου έτους της προεδρίας του, αποδίδουν σε μεγάλο βαθμό τις εμπορικές τριβές σε έναν «τρελό» και «άπληστο» Αμερικανό πρόεδρο. Οι εμπορικές ενέργειες των ΗΠΑ εναντίον της Κίνας και η στρατηγική μετατόπιση της διοίκησης Trump [10] -από εταίρο σε αντίπαλο- οδήγησαν τους περισσότερους Κινέζους να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο πρωταρχικός στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν ήταν παρά να ανασχέσουν μια αναδυόμενη Κίνα. Επιπλέον, η πρόσφατη ψήφιση [11] ενός «Νόμου για τα Ταξίδια στην Ταϊβάν» στο αμερικανικό Κογκρέσο φαινομενικά ομαλοποίησε τις επίσημες επισκέψεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ταϊβάν. Η κινεζική ηγεσία εκμεταλλεύεται και μετατρέπει σε όπλο το γεγονός αυτό, υποκινώντας συζητήσεις στα επίσημα μέσα ενημέρωσης περί μιας κακοπροαίρετης αμερικανικής συνωμοσίας [12].