Κύπρος, το Γειτονικό Νησί | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κύπρος, το Γειτονικό Νησί

Το Κυπριακό μέσα από τα Κρατικά Αρχεία του Ισραήλ , 1946-1960

Έρχονται στο φως για πρώτη φορά γεγονότα και πρόσωπα, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της ισραηλινής ψήφου στον ΟΗΕ –και που σχετίζονταν περισσότερο με την έκρυθμη κατάσταση στην Μέση Ανατολή, και λιγότερο με καθαυτόν τον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό στο Γειτονικό Νησί. Διαβάζοντας αυτήν την μελέτη, ο καλός μελετητής του Κυπριακού θα αιφνιδιασθεί από τα άγνωστα, μέχρι σήμερα, ονόματα που κατέχουν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Θα αιφνιδιαστεί επίσης από τις επαφές που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Ισραηλινών, Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων πολιτικών και επιχειρηματιών, κυρίως κατά την περίοδο 1958-1960, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ο Χάιμ Χέρτσογκ (μετέπειτα Υπουργός Εξωτερικών και Πρόεδρος του Ισραήλ), ο Τέντι Κόλεκ (μετέπειτα Δήμαρχος της Ιερουσαλήμ), σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες της Κύπρου όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών παρατάξεων –με έμφαση στα πρόσωπα που έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο κυπριακό συνδικαλιστικό κίνημα. Μάλιστα, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε μια άγνωστη πτυχή της δραστηριότητας του Ελληνοαμερικανού εκατομμυριούχου και ιδιοκτήτη της εταιρείας παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών 20th Century Fox, Σπύρου Σκούρα, που σχετίζεται με την σύσταση πλήρων διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η ισραηλινή ανάγνωση των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου διαφέρει κατά πολύ από τον τρόπο που εκλήφθηκαν εκ μέρους της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Βρετανίας και των Κυπρίων – Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Για την ισραηλινή διπλωματία, το Κυπριακό αποτελεί πρωτίστως «ακόμα ένα μεσανατολικό πρόβλημα». Η ελληνοτουρκική του διάσταση έχει δευτερεύουσα σημασία. Αυτό τονίζεται στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου, όταν εξιστορείται με λεπτομέρειες ο έντονος διπλωματικός, επιχειρηματικός και επικοινωνιακός ανταγωνισμός που διεξήγαγαν στην Κύπρο της Μεταβατικής Περιόδου (1959-1960), αφ’ ενός το Ισραήλ, αφ’ ετέρου η Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία του Νάσερ, αλλά και ο Λίβανος. Πέραν αυτών, όμως, αναδεικνύεται με πολλές λεπτομέρειες η διασύνδεση του Λιβάνου με την θρησκευτική ομάδα των Μαρωνιτών της Κύπρου –ένα ζήτημα που μέχρι τώρα η ελληνική ιστοριογραφία για το Κυπριακό, ουδέποτε άγγιξε.
Πρώτιστος στόχος του Ισραήλ ήταν η Κύπρος να μην τεθεί υπό την σφαίρα επιρροής των Αράβων, και κυρίως να μην ελέγχεται πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά από τον Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ και τους υποστηρικτές του. Σε αντίθετη περίπτωση, το -περικυκλωμένο από εχθρούς- Ισραήλ θα έχανε την ασφάλεια που του παρείχε η Βρετανία δια της στρατιωτικής της παρουσίας της στην Κύπρο, ως επίσης και την μοναδική άμεση διέξοδό του προς την Δύση μέσω των λιμανιών και αεροδρομίων της Μεγαλονήσου.
Το βιβλίο «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί» του Γαβριήλ Χαρίτου εκθέτει την ισραηλινή εξιστόρηση του Κυπριακού, η οποία διαφέρει παντελώς τόσο από το ελληνικό, όσο και από το αντίστοιχο τουρκικό αφήγημα. Αναδεικνύεται η μεσανατολική πτυχή αυτής της χρόνιας διένεξης –μια πτυχή που σήμερα αποδεικνύεται ιδιαίτερα επίκαιρη. Η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, η ανάπτυξη του άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, οι ταραγμένες σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας αλλά και οι διακοινοτικές προσπάθειες διευθέτησης της διένεξης, είναι μερικές από τις πολλές αφορμές να διαβάσει κανείς αυτό το καλά δομημένο βιβλίο με σύγχρονη, επικαιροποιημένη ματιά. Άλλωστε, η Ιστορία έχει πάντα τον δικό της πρωτότυπο τρόπο να επαναλαμβάνεται (ή ακόμα και να προειδοποιεί…).
Τέλος, θεωρώ πως είναι απαραίτητο να ειπωθούν κάποιες σημαντικές «οδηγίες χρήσεως» για την εύκολη ανάγνωση της μελέτης. Προκειμένου να διαχειριστεί κάποιος εύκολα και πρακτικά τις 645 σελίδες του έργου, προτείνω να συμβουλευτεί την Σύνοψη των Κεφαλαίων του, όπου ο συγγραφέας συνοψίζει σε πολύ λίγες γραμμές τα θέματα-κλειδιά και σε ποια σημεία του βιβλίου του αναδεικνύονται. Πράγματι, κάθε κεφάλαιο διατηρεί την αυτοτέλειά του και η αφήγηση ρέει αβίαστα, χωρίς να κουράζει –αφήνοντας την εντύπωση ότι τελικά, τίποτα δεν γράφτηκε χωρίς λόγο.
Πέραν των ανωτέρω όμως, μια περαιτέρω πρωτοτυπία του βιβλίου είναι η ηλεκτρονική του διαδραστικότητα. Συγκεκριμένα, στις υποσημειώσεις παρατίθενται σε συντετμημένη μορφή (bit.ly) οι διαδικτυακοί υπερσύνδεσμοι πολλών σκαναρισμένων ιστορικών εγγράφων, που αναφέρονται στο κείμενο. Αρκεί ο αναγνώστης να πληκτρολογήσει επτά ψηφία στον υπολογιστή του και το αρχειακό υλικό που επιθυμεί να εξετάσει, εμφανίζεται αυτούσιο στην οθόνη του, γεγονός εξαιρετικά χρήσιμο για τους επιστήμονες των διεθνών σχέσεων.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition