Γιατί ο Duterte παραμένει τόσο δημοφιλής

Πριν από τρία χρόνια, καθώς η Χίλαρι Κλίντον έκανε τις τελικές προετοιμασίες για την προεκλογική εκστρατεία της για την προεδρία των ΗΠΑ, ο υπουργός Εσωτερικών των Φιλιππίνων, Manuel «Mar» Roxas, σχεδίαζε το δικό του στοίχημα για την προεδρία –ένα στοίχημα στο οποίο θα κατέβαινε ως ο προεπιλεγμένος υποψήφιος της κυβερνώσας ελίτ των Φιλιππίνων [1]. Μια ανθίζουσα οικονομία, όπως και η φαινομενική επιτυχία των οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων που πέρασε ο προϊστάμενος του Roxas, ο πρόεδρος Benigno «Noynoy» Aquino III, τον έκανε σίγουρο για τη νίκη. Αλλά κατά την διάρκεια της εκστρατείας του 2016, ο Roxas ουσιαστικά δέχτηκε επίθεση από έναν λαϊκιστή αμφισβητία που τον χλεύαζε ως ανίκανο, ήπιο απέναντι στο έγκλημα, και εκτός επαφής με τους απλούς ανθρώπους. Και όπως η Κλίντον, ο Ρόξας έχασε. Τον Μάιο του 2016, ο Rodrigo Duterte -ένας τοπικός κομματάρχης που είχε εποπτεύσει εκτεταμένες εξωδικαστικές εκτελέσεις κατά την διάρκεια της θητείας του ως δήμαρχος της πόλης Νταβάο, εξελέγη πρόεδρος των Φιλιππίνων, με τον Roxas να καταλήγει με απόσταση δεύτερος.

Ο Rodrigo Duterte στην ομιλία του για την «Κατάσταση του Έθνους», στη Μανίλα, τον Ιούλιο του 2018. CZAR DANCEL / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Γιατί οι Φιλιππίνες, μια φαινομενικά σταθερή δημοκρατική εκλογική δημοκρατία, αποδείχθηκαν τόσο ευάλωτες στην πρόκληση του αυταρχικού Duterte; Οι εκλογές του 2016 αποκάλυψαν ότι παρά την ηρεμία στην επιφάνεια, μια συστημική κρίση της πολιτικής τάξης των Φιλιππίνων είχε οικοδομηθεί εδώ και χρόνια. Παρόλο που ο Aquino παρέμεινε προσωπικά δημοφιλής, η φιλελεύθερη μεταρρυθμιστική ατζέντα του είχε χάσει σιγά-σιγά τη νομιμοποίησή της [2] λόγω της κακοδιοίκησης, της αποτυχίας αντιμετώπισης διαρθρωτικών προβλημάτων ή της εξουδετέρωσης της θεσμοθετημένης διαφθοράς, και λόγω τουλάχιστον ενός μεγάλου σκανδάλου. Αυτό δημιούργησε μια ευκαιρία που κατακτήθηκε επιδέξια από τον Duterte.

ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΤΗΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Από την εποχή που τελείωσε η διεφθαρμένη δικτατορία του Φέρντιναντ Μάρκος το 1986, η πολιτική των Φιλιππίνων κυριαρχείται από μια ατζέντα που ονομάζω «φιλελεύθερος ρεφορμισμός» [3], ο οποίος έδωσε έμφαση στις ατομικές ελευθερίες (που τιμούνται περισσότερο με την παραβίασή τους από ό, τι με την τήρησή τους), την χρηστή διακυβέρνηση (που συνήθως εκλαμβάνεται με όρους εξάλειψης της διαφθοράς), και την βασισμένη στην αγορά οικονομική μεταρρύθμιση, ως τα κλειδιά για την αναπτυξιακή επιτυχία και την δημοκρατική εδραίωση της χώρας. Αυτή η ατζέντα, η οποία τείνει να καλύπτει πιο θεμελιώδη ζητήματα ανισότητας και αναδιανομής, έχει αποδειχθεί δημοφιλής μεταξύ των μελών της ελίτ των Φιλιππίνων, συμπεριλαμβανομένων ισχυρών ομάδων συμφερόντων όπως η Καθολική Εκκλησία και οι μεγάλες επιχειρήσεις.

Ο προκάτοχος του Duterte, ο Noynoy Aquino, ήταν ένας πολιτικός σε αυτήν την φιλελεύθερη μεταρρυθμιστική παράδοση. Ο γιος της Corazon Aquino, της δημοφιλούς πρώην προέδρου και ηγέτιδας της επανάστασης κατά του Marcos, κέρδισε εύκολα τις εκλογές του 2010 υποσχόμενος να πάρει το «σωστό μονοπάτι» και να καθαρίσει την διαφθορά -ένα δημοφιλές μήνυμα που ακολούθησε την γεμάτη σκάνδαλα διοίκηση της προέδρου Gloria Macapagal Arroyo. Κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του, ο Aquino κυνήγησε φορολογικούς απατεώνες, πέρασε μια σειρά (συχνά συμβολικών) μέτρων κατά της διαφθοράς, και πέτυχε υψηλά ποσοστά οικονομικής ανάπτυξης -μεταξύ 6% και 7% ετησίως από το 2012 έως το 2016. Οι διεθνείς οργανισμοί πιστωτικής αξιολόγησης προώθησαν τα ομόλογα της χώρας σε επενδυτικό βαθμό, και η κατάταξή της στον Δείκτη Αντιληπτής Διαφθοράς της Transparency International βελτιωνόταν σταθερά.

Αλλά η φιλελεύθερη μεταρρυθμιστική ατζέντα του Aquino σύντομα εκτροχιάστηκε έχοντας να αντιμετωπίσει τα ενδημικά διαρθρωτικά προβλήματα των Φιλιππίνων. Ο Aquino είχε υποσχεθεί ότι «αν δεν υπάρχει διαφθορά, δεν θα υπάρχει φτώχεια», αλλά η χώρα είδε μικρή βελτίωση στην πλειοψηφία των φτωχών, ενώ ένα μεγάλο σκάνδαλο τοπικών δημοσίων επενδύσεων για ιδιοτελή κίνητρα [4] το 2013 εξέθεσε βουλευτές να ιδιοποιούνται δημόσιους πόρους. Η ανάπτυξη, αν και ταχεία, παρέμεινε βαθιά άνιση [5], με υψηλή ανεργία και αύξηση της φτώχειας [6]. Η κυβέρνηση συνέχισε να σέρνει τα πόδια της στο επίμονο ζήτημα της αγροτικής μεταρρύθμισης, που συμβολιζόταν από την ανυποχώρητη αντίσταση της οικογένειας Aquino-Cojuangco στην δικαστική παραγγελία για αναδιανομή των τεράστιων εκτάσεών της όπου παράγει ζάχαρη. Και άλλα λάθη προστέθηκαν στις δημόσιες αντιλήψεις περί ανικανότητας: Η διοίκηση του Aquino δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την καταστροφή που προκάλεσε ο σούπερ-τυφώνας Haiyan το 2013˙ πραγματοποίησε αργή πρόοδο στην κατασκευή ή την συντήρηση υποδομών στις μεγάλες πόλεις της χώρας, οι οποίες μαστίζονται από μερικές από τις χειρότερες κυκλοφοριακές συνθήκες στην Ασία˙ και οι υποσχέσεις περί θεσμικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας προσπάθειας να εκκαθαρίσει το διαβόητα διεφθαρμένο Γραφείο Τελωνείων, ως επί το πλείστον κατέληξαν στο μηδέν.

Ο Benigno «Noynoy» Aquino σε τελετή διανομής όπλων για την Εθνική Αστυνομία των Φιλιππίνων στη Μανίλα, τον Ιούλιο του 2013. ROMEO RANOCO / REUTERS
-----------------------------------------------------------

Ωστόσο, τα πιο επιζήμια ήταν τελικά τα προβλήματα της δικαιοσύνης των Φιλιππίνων. Αυτά συμβολίστηκαν από την δίκη των κατηγορουμένων για την σφαγή του Maguindanao το 2009, στην οποία 57 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων 32 δημοσιογράφων, δολοφονήθηκαν κατόπιν εντολής της ισχυρής οικογένειας Ampatuan. Ο Ακίνο είχε υποσχεθεί ότι η δίκη θα ολοκληρωθεί κατά την διάρκεια της προεδρίας του. Δεν ολοκληρώθηκε, οδηγώντας σε διαδεδομένες αντιλήψεις ότι το κράτος ήταν ανίκανο να τιμωρήσει τον ένοχο. Μαζί με άλλα σκάνδαλα υψηλού προφίλ -όπως η αποκάλυψη ότι οι βαρόνοι ναρκωτικών στην Φυλακή Bilibid της χώρας «ζούσαν σαν βασιλιάδες» [7]-, αυτό συνέβαλε σε μια αίσθηση μεταξύ πολλών Φιλιππινέζων ότι η κυβέρνηση Aquino δεν ήταν σε θέση να επιβάλει το νόμο, παρά τις στατιστικές [8] που έδειχναν μείωση του βίαιου εγκλήματος.

ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Οι αποτυχίες της διοίκησης Aquino αποδείχθηκαν ωφέλιμες για τον Duterte. Αν και τα ναρκωτικά και η εγκληματική βία που τα περιβάλλει ήταν από καιρό ζήτημα της πολιτικής των Φιλιππίνων, γεγονότα όπως το σκάνδαλο Μπίλιμπιντ επέτρεψαν στον Ντουτέρτε να σφυροκοπήσει το κατεστημένο της χώρας για την υποτιθέμενη κατάρρευση του νόμου και της τάξης, αγγίζοντας μια χορδή στο κοινό μέσω υποσχέσεων σχετικά με την πάταξη της χρήσης και της διακίνησης ναρκωτικών με οποιοδήποτε μέσο είναι απαραίτητο. Χρησιμοποιώντας ένα πολιτικό στυλ που περιγράφει ο κοινωνιολόγος Nicole Curato ως «ποινικός λαϊκισμός» [9], πολιτικοποίησε τις λανθάνουσες ανησυχίες για το έγκλημα και την κοινωνική αταξία, επισημαίνοντας την υποτιθέμενη επιτυχία του στην κάθαρση της πόλης Davao -όπου ήταν είτε ο δήμαρχος είτε η δύναμη πίσω από τον θώκο για τρεις δεκαετίες- για να υποστηρίξει ότι ήταν η μοναδική περίπτωση της χώρας για να ξεπεράσει τις τεράστιες προκλήσεις της και ότι η πρόοδος θα έπρεπε να έρθει με ένα τίμημα επί των δικαιωμάτων ελευθερίας [9].

Από την ανάληψη των καθηκόντων του τον Μάιο του 2016, ο Duterte τήρησε τον λόγο του, κινούμενος για την εξάλειψη των φιλελεύθερων εμποδίων στην ατζέντα του. Προσπάθησε να παραγκωνίσει τους εγχώριους επικριτές του, εκφοβίζοντας τα ανεξάρτητα μέσα μαζικής ενημέρωσης [10], κυβερνητικούς θεσμούς (ιδίως την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, τις οποίες κατηγόρησε ότι «χαϊδεύουν» εγκληματίες. Τον Μάιο, οι δικαστικοί σύμμαχοί του απομάκρυναν [11] τον επικεφαλής δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας, ο οποίος αμφισβήτησε τον κατάλογο του Duterte με δικαστές που υποτίθεται ότι εμπλέκονταν στο εμπόριο ναρκωτικών, και την επέκταση από την κυβέρνηση του στρατιωτικού νόμου στη νήσο Μιντανάο.

Ο πόλεμος των ναρκωτικών από τον Duterte οδήγησε σε θεαματικά επίπεδα βίας -αν και η αστυνομία σκόπιμα έκανε δύσκολη [12] την καταμέτρηση των νεκρών, ένας γερουσιαστής της αντιπολίτευσης ισχυρίζεται ότι μπορεί να έχουν ήδη σκοτωθεί μέχρι και 20.000 άνθρωποι [13]- και συγκέντρωσε επικρίσεις από ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, η αιματοχυσία ήταν μια πολιτική επιτυχία: Ο Duterte είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς Προέδρους των Φιλιππίνων από την επιστροφή της δημοκρατίας, ενώ ένας μεγάλος οργανισμός δημοσκοπήσεων καταγράφει ποσοστά έγκρισης στο 78% ή και υψηλότερα [14] κατά τα δύο πρώτα έτη της θητείας του πριν πέσουν κάτω το επίπεδο αυτό τον περασμένο Σεπτέμβριο. Και παρόλο που οι περισσότεροι Φιλιππινέζοι αναγνωρίζουν ότι έχει εμπλακεί σε εξωδικαστικές δολοφονίες [15], θεωρούν τον πόλεμο ναρκωτικών ως το πιο σημαντικό επίτευγμα του Duterte [16].

Από ορισμένες απόψεις, υπήρξε επίσης σημαντική συνέχεια μεταξύ του Duterte και των προκατόχων του, των φιλελεύθερων μεταρρυθμιστών. Έχει επιδιώξει τη μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης και, όπως και οι προκάτοχοί του, έχει καταφέρει μόνο μεσαία επιτυχία. Για παράδειγμα, παρά τις υποσχέσεις για εξάλειψη της διαφθοράς στην διοίκησή του, πολλοί αξιωματούχοι που κατηγορούνται για διαφθορά, όπως ο επίτροπος της Τελωνειακής Υπηρεσίας, Nicanor Faeldon [17], έχουν απλώς μετατεθεί. Ο Duterte ίδρυσε μια επιτροπή η οποία έχει συντάξει ένα νέο σύνταγμα, το οποίο θα θέτει αυστηρά όρια στις πολιτικές δυναστείες και θα ομοσπονδοποιεί την χώρα για να τερματίσει την κυριαρχία της Μανίλα, αλλά το έργο έχει εμπλακεί σε διαμάχη. Παράλληλα, ο ίδιος, παρά τον αυτοχαρακτηρισμό του ως «σοσιαλιστή» [18], υποτάχθηκε σε τεχνοκράτες φιλικούς προς την αγορά κατά τον σχεδιασμό των οικονομικών πολιτικών του, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής μιας σημαντικής φορολογικής μεταρρύθμισης, της μείωσης και της απλούστευσης των φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων ενώ αύξησε τον ΦΠΑ, και έδωσε έμφαση στις υποδομές με την εκστρατεία του «οικοδομούμε, οικοδομούμε, οικοδομούμε», αυξάνοντας τις κρατικές δαπάνες με την ελπίδα ότι σημαντικές κινεζικές επενδύσεις θα υλοποιηθούν στο μέλλον.

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ DUTERTE

Η δυστοπική απεικόνιση των ναρκωτικών ουσιών από τον Duterte ως η ρίζα όλων των κοινωνικών κακών ήταν μια επιτυχημένη στρατηγική παρέκκλισης, αποσπώντας την προσοχή των Φιλιππινέζων από τα περιορισμένα αναπτυξιακά οφέλη της χώρας και μετατοπίζοντας την ευθύνη για τα κοινωνικά προβλήματα στους εγκληματίες των ναρκωτικών, οι οποίοι μπορούν να στοχοποιούνται αμείλικτα στο όνομα της εθνικής προόδου. Ωστόσο, οι τελευταίοι μήνες ήταν λιγότερο ευγενικοί με τον Duterte. Ο πρόεδρος, ο οποίος έχει παραδεχτεί ότι χρησιμοποιεί το ισχυρό οπιοειδές φεντανίλ [19], είχε πρόσφατα μια απειλή για την υγεία του που ενέχει δυνητικά μια καρκινική ανάπτυξη [20] στα έντερά του. Και κατά την διάρκεια μιας χειμαρρώδους ομιλίας του τον Σεπτέμβριο, φαινόταν να παραδέχεται ανοιχτά την συμμετοχή του σε εξωδικαστικές εκτελέσεις, οδηγώντας τους επικριτές του να ζητήσουν από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο να εντείνει τις έρευνές του για τον «πόλεμό του κατά των ναρκωτικών».

Έργα τέχνης υπέρ του Duterte σε ορυζώνα, στην επαρχία Laguna, νότια της Μανίλα, τον Οκτώβριο του 2016. ROMEO RANOCO / REUTERS
--------------------------------------------------

Ο Duterte έχει επίσης αρχίσει να αντιμετωπίζει πολιτικά προβλήματα. Στην αρχή της προεδρίας του, είχε φυλακίσει με επιτυχία έναν από τους κορυφαίους επικριτές του στην Γερουσία, την Leila de Lima, με απίθανες κατηγορίες για ναρκωτικά, αφότου την ντρόπιασε δημοσίως με ανάρμοστες σεξουαλικού ύφους εκφράσεις [22]. Ωστόσο, οι προσπάθειές του τον Σεπτέμβριο για την φυλάκιση ενός άλλου γερουσιαστή της αντιπολίτευσης, του Antonio Trillanes IV, έχουν αποτύχει. Ο Trillanes, αξιωματικός του στρατού εν αποστρατεία που βοήθησε σε ένα πραξικόπημα εναντίον της μη δημοφιλούς πρώην προέδρου Macapagal Arroyo, κατηγόρησε τον Duterte και αρκετούς από τους κορυφαίους αξιωματούχους του για διαφθορά και υπονόησε ότι ο γιος και ο γαμπρός του συμμετέχουν αμφότεροι σε λαθρεμπόριο ναρκωτικών [23]. Είναι αδύνατο σε αυτό το σημείο να αξιολογηθεί η αξιοπιστία των κατηγοριών του Trillanes, αλλά ο πολλαπλασιασμός των σκανδάλων και η ένταση της αντίδρασης της κυβέρνησης Ντουτέρτε δείχνουν ότι εκεί όπου υπάρχει καπνός μπορεί να υπάρχει και φωτιά.

Η διαμάχη του Duterte με τον Trillanes τον έφερε σε ανοιχτή σύγκρουση με στοιχεία του στρατού, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους κορυφαίους αξιωματικούς, οι οποίοι φοβούνται ότι η απόπειρα δίωξης του Trillanes θα προκαλέσει διχασμό [24] εντός των ενόπλων δυνάμεων. Πολλοί αξιωματικοί ανησυχούν επίσης για τους στενούς δεσμούς του Duterte με την Κίνα –ο στρατός των Φιλιππίνων έχει ιστορικά στενούς δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίοι ενισχύθηκαν από την αμερικανική βοήθεια κατά την πολιορκία της Marawi, αφότου η πόλη καταλήφθηκε από μια θυγατρική του Ισλαμικού Κράτους στα μέσα του 2017. Ένα πραξικόπημα είναι απίθανο, παρά τις προειδοποιήσεις του Duterte [25], αλλά οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας φαίνεται να έχουν κάνει παρασκηνιακούς ελιγμούς για να διατηρήσουν την θεσμική τους ακεραιότητα, περιορίζοντας τις αυταρχικές του φιλοδοξίες.

Ορισμένες από τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Duterte άρχισαν επίσης να υποχωρούν. Η προσπάθειά του να αλλάξει το σύνταγμα έχει συναντήσει ισχυρή αντίσταση, μεταξύ άλλων και από ορισμένους από τους αξιωματούχους του γραφείου του, οι οποίοι έχουν επικρίνει τις διατάξεις που δημιουργούν πολιτειακές κυβερνήσεις ως πολύ ακριβές. Ο συνδυασμός των αυξανόμενων τιμών του πετρελαίου, των αυξήσεων του ΦΠΑ και της πτώσης του πέσο, οδήγησε στον υπερδιπλασιασμό του πληθωρισμού φέτος, που έφθασε σχεδόν το 7%. Η άνοδος της τιμής του ρυζιού και άλλων βασικών τροφίμων έχει πλήξει σκληρά τους φτωχούς, αλλά το υποτιμημένο πέσο έχει κάνει ελάχιστα για να ενισχύσει τον αδύναμο εξαγωγικό τομέα της χώρας.

Αλλά αν και τα ποσοστά έγκρισής του έχουν αρχίσει να πέφτουν [26], τα τρία τέταρτα των Φιλιππινέζων συνεχίζουν να τον υποστηρίζουν. Ο Duterte παραμένει ευρέως σεβαστός, συμπεριλαμβανομένων πολλών Φιλιππινέζων που εργάζονται στο εξωτερικό, οι οποίοι φοβούνται την διαφθορά της Μανίλα και τον κίνδυνο που δημιουργεί στις οικογένειές τους στις επαρχίες ο εθισμός στα ναρκωτικά. Ο Duterte υπόσχεται εθνική πολιτική σωτηρία υποστηρίζοντας ότι μόνο η βίαιη αυταρχική διακυβέρνηση μπορεί να επιφέρει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και να δημιουργήσει τάξη σε μια χώρα με θεσμούς που αποδυναμώνονται από τις αποτυχίες των φιλελεύθερων μεταρρυθμιστών. Προς το παρόν, τουλάχιστον, φαίνεται ότι οι περισσότεροι Φιλιππινέζοι εξακολουθούν να τον πιστεύουν.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/philippines/2018-10-09/why-duter...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.rappler.com/thought-leaders/106340-mar-roxas-default-candida...
[2] https://journals.sub.uni-hamburg.de/giga/jsaa/article/view/1009
[3] https://www.journalofdemocracy.org/article/reformism-vs-populism-philipp...
[4] https://www.forbes.com/sites/donaldkirk/2014/07/14/philippines-mired-in-...
[5] https://opinion.inquirer.net/48623/inequity-initiative-and-inclusive-growth
[6] https://newsinfo.inquirer.net/707857/philippine-poverty-after-five-years...
[7] http://www.abc.net.au/news/2014-12-16/strip-bars-and-drugs-uncovered-in-...
[8] https://www.reuters.com/investigates/special-report/philippines-duterte-...
[9] https://journals.sub.uni-hamburg.de/giga/jsaa/article/view/1011
[10] https://www.aljazeera.com/news/2018/01/philippine-government-seeks-close...
[11] https://www.reuters.com/article/us-philippines-judiciary/philippine-supr...
[12] http://pcij.org/stories/pcij-findings-whats-flawed-fuzzy-with-drug-war-n...
[13] https://www.aljazeera.com/news/2018/02/senator-rodrigo-duterte-drug-war-...
[14] https://www.rappler.com/nation/207580-analysis-public-surveys-about-dute...
[15] https://www.bworldonline.com/88-support-drug-war-73-believe-ejks-new-pul...
[16] https://www.rappler.com/nation/207961-war-on-drugs-duterte-achievement-p...
[17] https://www.rappler.com/newsbreak/in-depth/204626-list-rodrigo-duterte-c...
[18] https://newsinfo.inquirer.net/779984/duterte-im-a-socialist-not-a-commun...
[19] https://www.irishtimes.com/news/world/asia-pacific/philippines-leader-du...
[20] http://time.com/5416361/philippines-rodrigo-duterte-cancer-tests/
[21] https://www.aljazeera.com/news/2018/09/rodrigo-duterte-sin-extrajudicial...
[22] https://www.independent.co.uk/news/world/politics/how-president-duterte-...
[23] https://news.abs-cbn.com/news/09/05/17/trillanes-says-he-has-evidence-to...
[24] https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/2163426/dutertes-p...
[25] https://www.reuters.com/article/us-philippines-duterte/philippines-duter...
[26] https://www.philstar.com/headlines/duterte-100-days/2018/09/26/1854862/d...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition