Ποιο είναι το διακύβευμα για τον Ερντογάν στην υπόθεση Khashoggi; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ποιο είναι το διακύβευμα για τον Ερντογάν στην υπόθεση Khashoggi;

Το επικίνδυνο παιχνίδι της Τουρκίας
Περίληψη: 

Η προοπτική μιας κρίσης με την Σαουδική Αραβία, η οποία είναι σημαντικός επενδυτής στην Τουρκία και με το καθεστώς της οποίας ο Ερντογάν προσπάθησε επιμελώς να παραμείνει εγκάρδιος, θα πρέπει αρχικά να κλόνισε τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας. Αλλά, αν κάποιος μπορεί να μετατρέψει ένα βάρος τέτοιου μεγέθους σε ευκαιρία, είναι ο Ερντογάν. Στην πραγματικότητα, η κρίση Khashoggi αποδείχθηκε μια απροσδόκητη ευκαιρία για την Τουρκία.

Η GONUL TOL είναι διευθύντρια του Κέντρου Τουρκικών Σπουδών στο Middle East Institute.

Η δολοφονία του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi [1] στο σαουδαραβικό Προξενείο στην Κωνσταντινούπολη δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οικονομικά προβλήματα τον ανάγκασαν να φιμώσει την αντιδυτική ρητορική του: Η χώρα αντιμετωπίζει μια νομισματική κρίση, διψήφιο πληθωρισμό και ένα τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ο Ερντογάν πρέπει να επιδιορθώσει τις σχέσεις της Τουρκίας [2] με την Ευρώπη και την Ουάσιγκτον, ακόμη κι ενώ διαχειρίζεται μια εύθραυστη εταιρική σχέση με την Ρωσία στην Συρία. Η προοπτική μιας κρίσης με την Σαουδική Αραβία, η οποία είναι σημαντικός επενδυτής στην Τουρκία και με το καθεστώς της οποίας προσπάθησε επιμελώς να παραμείνει εγκάρδιος, θα πρέπει αρχικά να κλόνισε τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας.

Αν κάποιος μπορεί να μετατρέψει ένα βάρος τέτοιου μεγέθους σε ευκαιρία, είναι ο Ερντογάν. Στην πραγματικότητα, η κρίση Khashoggi αποδείχθηκε μια απροσδόκητη ευκαιρία για την Τουρκία. Σε μια εποχή που η φήμη της αμαυρώθηκε από την φυλάκιση δημοσιογράφων και την παραβίαση άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Ερντογάν κέρδισε επαίνους για την ανάδειξη της κακής τύχης του Khashoggi. Και με το να διαρρέει αποδεικτικά στοιχεία για την επίσημη συνενοχή της Σαουδικής Αραβίας, συμπεριλαμβανομένου του πρίγκιπα-διαδόχου Mohammed bin Salman (γνωστού με τα αρχικά του, MbS), κατάφερε ένα σοβαρό πλήγμα στον ιστορικό αντίπαλο της Τουρκίας και έβαλε μια σφήνα μεταξύ Ουάσιγκτον και Ριάντ.

29102018-1.jpg

Ειδικοί εγκληματολόγοι της Τουρκικής Αστυνομίας αναχωρούν από το σαουδαραβικό Προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, στις 16 Οκτωβρίου 2018. MURAD SEZER / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Αλλά ο Ερντογάν παίζει ένα δύσκολο και επικίνδυνο παιχνίδι. Ίσως να είναι σε θέση να πάρει ακόμα περισσότερα από την Σαουδική Αραβία και τις Ηνωμένες Πολιτείες αν μπορέσει να τους πείσει ότι έχει ενοχοποιητικά στοιχεία. Εάν δεν το κάνει, θα μπορούσε να τα χάσει όλα.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ

Η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία ανταγωνίζονται από καιρό για θρησκευτική και πολιτική υπεροχή στον σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο. Αυτή η αντιπαλότητα έχει ενταθεί υπό τον Ερντογάν, ο οποίος έχει αποκαταστήσει μια θρησκευτική διάσταση στην πολιτική ηγεσία της Τουρκίας και του οποίου η ιδεολογική καταγωγή μπορεί να εντοπιστεί στην Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Η Τουρκία του Ερντογάν αποτελεί ιδιαίτερη απειλή για την περιφερειακή υπεροχή της Σαουδικής Αραβίας. Με μια κυβερνώσα ελίτ που θεωρεί τον εαυτό της τον νόμιμο κληρονόμο της οθωμανικής κληρονομιάς και με το να διακηρύττει μια λιγότερο αυστηρή και τιμωρητική εκδοχή του Ισλάμ έναντι του σαουδαραβικού Σαλαφιτισμού, η Τουρκία έχει καταλήξει να θεωρείται ως ότι προσφέρει ένα εναλλακτικό μοντέλο μουσουλμανικής διακυβέρνησης. Μετά τις αναταραχές της Αραβικής Άνοιξης, οι Άραβες Ισλαμιστές μελέτησαν την Τουρκία ως παράδειγμα μιας χώρας όπου ένα κόμμα ισλαμιστικής καταγωγής έφτασε στην εξουσία μέσω εκλογικών πολιτικών, χωρίς να χρειαστεί να εγκαταλείψει την συντηρητική του ατζέντα. Η χώρα που κάποτε πραγματοποίησε το πιο ριζοσπαστικό πρόγραμμα εκκοσμίκευσης στον μουσουλμανικό κόσμο κυβερνάται πλέον από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), το οποίο αντιπροσωπεύει μια μορφή ισλαμισμού συμβατού με την δημοκρατία. Για τους φιλελεύθερους Άραβες, η μετριοπάθεια του ΑΚΡ φάνηκε να προσφέρει έναν τρίτο δρόμο μεταξύ των κοσμικών αυταρχικών κυβερνήσεων και των ριζοσπαστικών ισλαμιστών, ένα μοντέλο στο οποίο τα ισλαμικά κόμματα θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε μια δημοκρατική διαδικασία.

Η αναδυόμενη εικόνα της Τουρκίας τάραξε τους Σαουδάραβες. Η σύγκρουση μεταξύ των οραμάτων των δύο χωρών για την περιοχή άρχισε να γίνεται εμφανής το 2013, όταν ο Ερντογάν επέκρινε έντονα το πραξικόπημα στην Αίγυπτο που ανέτρεψε τον στενό σύμμαχό του, Μοχάμεντ Μόρσι, ενώ οι Σαουδάραβες εξήραν τον αιγυπτιακό στρατό για την διάσωση της χώρας. Η άνοδος του MbS στην εξουσία ενίσχυσε περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ Ριάντ και Άγκυρας. Οι Ισλαμιστές της Τουρκίας βλέπουν τον νεαρό πρίγκιπα ως πιόνι των Ηνωμένων Πολιτειών, και τον όρκο του να μετατρέψει την Σαουδική Αραβία σε μια μετριοπαθή ισλαμική χώρα ως αμερικανο-ισραηλινό ιμπεριαλιστικό σχέδιο για να υπονομεύσουν το αληθινό Ισλάμ. Από την οπτική της Άγκυρας, η στενή συμμαχία του πρίγκιπα με την Ουάσιγκτον και η απερίσκεπτη και επιθετική προσέγγισή του στην πολιτική δημιουργούν περαιτέρω αστάθεια και ενισχύουν την λαβή του Ιράν στην περιοχή.

Η ένταση μεταξύ των δύο κυβερνήσεων αυξήθηκε όταν ο MbS περιέγραψε την Τουρκία ως μέρος ενός «τριγώνου του κακού», μαζί με το Ιράν και τις σκληροπυρηνικές ισλαμικές ομάδες σε μια συνάντηση με Αιγύπτιους δημοσιογράφους τον Μάρτιο του 2018. Τα σχόλια του πρίγκιπα-διαδόχου συνόψισαν την βαθιά υποψία του Ριάντ για μια χώρα που είχε συμπαραταχθεί με το Κατάρ στην διαμάχη του με το υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας μπλοκ, φιλοξένησε ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που εγκατέλειψαν την Αίγυπτο μετά το πραξικόπημα και συνεργάστηκε στενά με το Ιράν στην Συρία. Εν τω μεταξύ, τα ΜΜΕ στην Τουρκία ανέφεραν ότι οι Σαουδάραβες αξιωματούχοι συναντήθηκαν με τον βασικότερο εχθρό της Τουρκίας, το Κομμουνιστικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) στην Συρία -τροφοδοτώντας φόβους στην Άγκυρα ότι ο πρίγκιπας σκόπευε να υποσκάψει τα τουρκικά συμφέροντα στην περιοχή. Η μεταγενέστερη ανακοίνωση της Σαουδικής Αραβίας ότι είχε συνεισφέρει 100 εκατομμύρια δολάρια για «σχέδια σταθεροποίησης» σε εδάφη που διαμένουν Σύροι Κούρδοι, τους οποίους η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες, πρόσθεσε μια προσβολή στο πλήγμα.