Οι πολυπλοκότητες της εξωτερικής πολιτικής και η Ελλάδα

Ο ρόλος της Τουρκίας κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν κομβικής σημασίας. Μετά την λήξη του η Τουρκία πάσχισε να βρει τον βηματισμό της. Μετά το πρόσφατο αποτυχημένο πραξικόπημα οι εσωτερικές αντιφάσεις έδωσαν το έναυσμα για να απελευθερωθούν επεκτατικές δυνάμεις ούτως ώστε ο πρόεδρος Erdoğan να στοχεύσει στην Μεγάλη Τουρκία, ανεξαρτήτως της εσωτερικής καταστολής. Πιστεύει ότι με τον τρόπο αυτό θα μπορέσει να διατηρήσει την πρωτοβουλία και την Αρχή.

Στο διεθνές σύστημα σήμερα πέρα από τα έθνη – κράτη υπάρχουν και άλλοι πόλοι ισχύος όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και δευτερευόντως πολυεθνικές παγκόσμιες εταιρείες όπως η ΕΧΧΟΝ MOBIL, Microsoft, Apple, Google, κ.α., παγκόσμιας εμβέλειας ΜΜΕ (CNN, BBC, Al Jazeera), μεγάλος αριθμός ΜΚΟ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και πολλοί άλλοι που διαμορφώνουν ένα σύνθετο και πολύπλοκο περιβάλλον μέσα στο οποίο η προώθηση των εθνικών συμφερόντων είναι ιδιαιτέρως δύσκολη.

Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο πολύπλοκη λόγω της οικονομικής κρίσεως του 2008 που σταδιακά εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και που τόσα προβλήματα μας έχει δημιουργήσει, αφού μας κατέστρεψε οικονομικά και άφησε πίσω της κρανίου τόπο που τόσο επηρεάζει την αμυντική μας ικανότητα και ανεξαρτησία.

Στο ιδιαιτέρως σύνθετο αυτό περιβάλλον πρέπει να προσδιορίζονται οι απειλές, να εντοπίζονται οι ευκαιρίες, να υιοθετούνται στρατηγικές επιλογές για την αντιμετώπιση και εκμετάλλευση τους με βάση την εθνική τους ισχύ και να εκπονούνται σχέδια για την επίτευξη και αντιμετώπιση των στρατηγικών στόχων.

Είναι κοινός τόπος ή επίκληση του εθνικού συμφέροντος για να δικαιολογούνται πράξεις και συμπεριφορές. Το ερώτημα που τίθεται είναι βέβαια κατά πόσον η επίκληση του εθνικού συμφέροντος είναι όντως επωφελής στην δεδομένη στιγμή και με τις επικρατούσες συγκυρίες. Ποιος το προσδιορίζει, μέσω ποιας διαδικασίας έχει εκπονηθεί αποτελεσματικό σχέδιο για την προώθησή του;

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, στο σύγγραμμά του «Η Εξωτερική Πολιτική της Ελλάδας τον 21ο αιώνα», γράφει για τρεις πολιτικές επιλογές συμπεριφοράς στην εξωτερική πολιτική ήτοι (α) της ρητορείας, (β) της παθητικότητας, δηλ. η αποδοχή των γεγονότων όπως διαμορφώνονται από τρίτους, με άλλα λόγια της αδράνειας, και (γ) η στρατηγική της ποικιλοτρόπως ενεργητικής πολιτικής, η οποία κατά τον Υπουργό πρέπει να αποτελέσει και το δόγμα εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδος.

Η εφαρμογή στην πράξη της στρατηγικής της ενεργητικής πολιτικής είχε ως αποτέλεσμα να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου.

Ο τελευταίος ένοικος του Υπουργείου Εξωτερικών, προσπάθησε να βάλει σε τροχιά λύσεως πολλές από τις εκκρεμούσες από παλιά διαφορές μας με τους γείτονες συγχρόνως. Δυστυχώς οι συγκυρίες δεν ήσαν οι καλύτερες, και είναι άξιον απορίας πως ο τότε υπουργός «άνοιξε» τόσα εκκρεμή θέματα με τους γείτονες μας την ίδια στιγμή. Προσκάλεσε τον Erdoğan να επισκεφθεί επισήμως την Ελλάδα τον Δεκέμβριο 2017, περίοδο κατά την οποία ο Erdoğan ήταν το μαύρο πρόβατο της Ευρώπης και της Δύσης γενικώς και όλοι τον απέφευγαν. Η επίσκεψη δεν είχε καθόλου προετοιμαστεί, με αποτέλεσμα ο Erdoğan να μας αιφνιδιάσει δυσάρεστα και απότομα, μέχρι σημείου να αναγκαστεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, να αντιπαρατεθεί δημοσίως για τα δίκαια της Ελλάδας.

Συνεχίζοντας τις πρωτοβουλίες συνομολόγησε την Συμφωνία των Πρεσπών, πάλι εν τη απουσία και χωρίς την συναίνεση όλων των πολιτικών δυνάμεων. Όπως διαμορφώνεται η κατάσταση, είναι φανερό ότι η Συμφωνία αυτή θα δημιουργήσει πολύ σύντομα προβλήματα στην Ελλάδα για διάφορους λόγους που δεν είναι της παρούσης.

Συγχρόνως με τα ανωτέρω, φαίνεται ότι έχουν προχωρήσει συνομιλίες με την Αλβανία, για να διευθετηθεί σειρά από εκκρεμότητες όπως π.χ. η ΑΟΖ, τυχόν διασυνοριακές διαφορές, οι δε Αλβανοί θέτουν και το θέμα των Τσάμηδων που κατοικούσαν στην Θεσπρωτία καθώς και θέμα των προνομίων των Βορειοηπειρωτών που τα απέκτησαν και αναγνωρίζονται από Διεθνείς Συνθήκες. Παρά δε τις συνεχιζόμενες συνομιλίες για ομαλοποίηση των σχέσεων με την Αλβανία, και την συναίνεση της Ελλάδος στο να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ και να αρχίζουν ενταξιακές συνομιλίες με την ΕΕ, οι Αλβανοί ακολουθώντας τις προτροπές της Τουρκίας, ακυρώνουν την συμφωνία για την ΑΟΖ. Απ’ ότι διαρρέει, η νέα διευθέτηση στην οποία επιμένουν οι Αλβανοί, θα αποτελεί προηγούμενο για τυχόν μελλοντική διευθέτηση της ΑΟΖ με την Τουρκία στα ανατολικά μας σύνορα και δη για την υφαλοκρηπίδα του Καστελλόριζου που επηρεάζει και την υφαλοκρηπίδα της Κύπρου, δηλ. η ενοποίηση της κυπριακής υφαλοκρηπίδας με την ελληνική καθίσταται άπιαστο όνειρο.

Κατά τη επίσκεψη του στην Σμύρνη την 4η Σεπτεμβρίου επ’ ευκαιρία των εγκαινίων του Ελληνικού Προξενείου, ο πρώην ΥΠΕΞ συμφώνησε με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών, Τσαβούσογλου, να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα –ενώ μέχρι τότε η Ελλάδα αποδεχόταν μόνο προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο ή σε Διεθνή Διαιτησία με κοινό συνυποσχετικό. Στην ίδια συνάντηση συμφωνήθηκε η έναρξη διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού, παρά την προηγούμενη δέσμευση του Έλληνα Υπουργού ότι πρέπει πρώτα να συμφωνηθεί η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και ο τερματισμός των εγγυήσεων όπως τις γνωρίζουμε.

Αν μια χώρα, ένα κράτος δεν έχει εθνική Στρατηγική, κάθε νέο περιστατικό, απειλή ή ευκαιρία που προκύπτει ενδεχομένως να δημιουργήσει μια νέα κρίση. Ακόμη και μια καλή διαχείριση μιας κρίσης, επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνηση να χειρίζεται τα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής στην βάση προσωπικών ή κομματικών πολιτικών ωφελημάτων και όχι εθνικών.

Είναι γενικώς αποδεκτό ότι η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να είναι πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και των Διεθνών Οργανισμών, μετέχοντας και στα όργανα των οργανισμών αυτών ως ισότιμο μέλος.