Πώς η Νότια Αμερική παρέδωσε το πεδίο για την Βενεζουέλα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς η Νότια Αμερική παρέδωσε το πεδίο για την Βενεζουέλα

Εξωτερικές δυνάμεις θα αποφασίσουν το αποτέλεσμα στο Καράκας

Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες για την προστασία της δημοκρατίας στην ήπειρο, αποδείχθηκε ότι δεν ταιριάζουν με τον Τσάβες. Ο πρώην πρόεδρος της Βενεζουέλας κατανόησε έντονα ότι οι μηχανισμοί που δημιουργήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες σχεδιάστηκαν για να αποτρέψουν ανοιχτές πολιτικές ρήξεις, όπως τα πραξικοπήματα, αντί να σταματούν μια εκλεγμένη κυβέρνηση από το να λαμβάνει σταδιακά μέτρα για να υπονομεύσει την δημοκρατία. Ο Chávez προχώρησε την υπόθεσή του υπογράφοντας σκοτεινές πετρελαϊκές συμφωνίες με πολλές κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων της Αργεντινής, της Βολιβίας και αρκετών χωρών στην Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική, και παρέχοντας επικερδείς αλλά εξίσου αδιαφανείς συμβάσεις [κατασκευής] υποδομών σε επιχειρήσεις της Βραζιλίας. Οι αριστερές κυβερνήσεις στο Μπουένος Άιρες και στη Μπραζίλια είχαν κάποιο βαθμό ιδεολογικής συμπάθειας προς τον Τσάβες, αλλά ήταν πάνω απ’ όλα η πετρελαϊκή διπλωματία του προέδρου της Βενεζουέλας και η καλοπροαίρετη μεταχείριση των βραζιλιάνικων εταιρειών που τον κράτησαν στην καλή πλευρά των άλλων κυβερνήσεων. Πράγματι, η Αργεντινή και η Βραζιλία έγιναν υποστηρικτές του Chávez κατά την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα, προστατεύοντάς τον από διεθνείς πιέσεις ενώ έλεγαν στους διπλωμάτες από τις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού ότι ήταν σε θέση να ελέγξουν τα γεγονότα στο Καράκας.

Ειδικότερα για την Βραζιλία, οι πρόσφατες εγχώριες πολιτικές και οικονομικές κρίσεις μείωσαν περαιτέρω την επιρροή της χώρας στην Βενεζουέλα. Από το 2013 -το έτος που ο Maduro ανέλαβε την προεδρία της Βενεζουέλας μετά τον θάνατο του Τσάβεζ λόγω καρκίνου- διαδοχικές κυβερνήσεις της Βραζιλίας, κουρασμένες από την ύφεση και μετά από το ξέσπασμα ενός μεγάλου σκανδάλου διαφθοράς, μείωσαν το αποτύπωμα της εξωτερικής πολιτικής της Μπραζίλια, αφήνοντας την περιοχή εν πολλοίς χωρίς πηδάλιο και επιτρέποντας στην κρίση της Βενεζουέλας να κακοφορμίσει. Εν τω μεταξύ, υψηλόβαθμοι διπλωμάτες σε όλη τη Νότια Αμερική ιδιωτικά έχουν παραδεχτεί σε εμένα ότι η Βενεζουέλα αναπόφευκτα θα κατέρρεε και ότι η πολιτική κατάσταση εκεί είχε επιδεινωθεί τόσο πολύ ώστε οποιαδήποτε διαμεσολάβηση δεν θα ήταν παρά κάτι λίγο περισσότερο από προσπάθειες βιτρίνας. Παρόλο που είχαν δίκιο ότι οποιαδήποτε ενέργεια μετά το 2013 πιθανότατα θα ήταν κάτι «πολύ λίγο, πολύ αργά», τόσο η Αργεντινή όσο και η Βραζιλία θα μπορούσαν να έχουν κάνει πολύ περισσότερα κατά τα χρόνια του Τσάβεζ για να πιέσουν τον πρόεδρο της Βενεζουέλας να σεβαστεί τα βασικά δημοκρατικά πρότυπα –για παράδειγμα, κάνοντας την προσχώρηση της Βενεζουέλας στην Mercosur το 2012 να είναι υπό τον όρο του σεβασμού της δημοκρατίας.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΛΟΚΕΣ

Σήμερα, η Νότια Αμερική πληρώνει το τίμημα για την δραματική αποτυχία της να δράσει στην Βενεζουέλα. Μετά από δύο δεκαετίες κατά τις οποίες οι κυβερνήσεις της ηπείρου προσπάθησαν να μειώσουν την επιρροή των εξωτερικών δρώντων, οι τέσσερις πιο σημαίνουσες χώρες στην Βενεζουέλα είναι, κατά σειράν, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, η Ρωσία και η Κούβα. Άλλα κράτη της περιοχής έχουν περιορισμένη μόνο δυνατότητα να διαμορφώσουν τα γεγονότα στο Καράκας. Αυτό προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία δεδομένου ότι η μετανάστευση από την Βενεζουέλα προκαλεί ήδη ένταση σε γείτονες όπως η Βραζιλία και η Κολομβία. Η συνέχιση -ή η εντατικοποίηση- της κρίσης θα έχει μεταδοτικά φαινόμενα κατά τα επόμενα χρόνια.

Παρά τις πρόσφατες πολιτικές αλλαγές -που συμβολίζονται από την εκλογή του προέδρου Jair Bolsonaro στην Βραζιλία- και μια ανανεωμένη αποφασιστικότητα σε ολόκληρη την περιοχή για την αντιμετώπιση της κρίσης της Βενεζουέλας, οι κυβερνήσεις της Νότιας Αμερικής θα έχουν ελάχιστο λόγο για την επίλυσή τους. Η Κολομβία ίσως να συναινέσει να φιλοξενήσει στρατεύματα των ΗΠΑ [3], αλλά καμία χώρα στην περιοχή δεν είναι πρόθυμη να αντιμετωπίσει άμεσες παρεμβάσεις. Ο Μπολσονάρο, για παράδειγμα, φαίνεται θερμός στο να υποστηρίξει ρητορικά τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά αυτό είναι απίθανο να φτάσει μέχρι την πρακτική βοήθεια. Ο στρατός της Βραζιλίας δεν θα συμφωνήσει να βάλει στρατιώτες του στο έδαφος της Βενεζουέλας, κάτι που ακόμη και φιλο-αμερικανικές κυβερνήσεις στην περιοχή θα θεωρούσαν ως επικίνδυνο προηγούμενο. Στην πραγματικότητα, οι κυβερνήσεις είναι απίθανο να υπερβούν τα διπλωματικά μέτρα, όπως η αναγνώριση του Guaidó, τα οποία έχουν ήδη υιοθετήσει.

01022019-2.jpg

Ο αυτοαποκαλούμενος προσωρινός πρόεδρος της Βενεζουέλας, Juan Guaidó, με την σύζυγό του, Fabiana Rosales, σε μαζική εκδήλωση στο Καράκας, τον Ιανουάριο του 2019. CARLOS GARCIA RAWLINS / REUTERS
-------------------------------------------------------

Ακόμη και αν καταρρεύσει η κυβέρνηση Maduro, τα επόμενα γεγονότα στο Καράκας θα διαμορφωθούν στην Ουάσιγκτον και στο Πεκίνο, χάρη στην οικονομική σημασία της τελευταίας για την Βενεζουέλα. (Οι σχέσεις της Μόσχας και της Αβάνας με την Βενεζουέλα είναι σε μεγάλο βαθμό πολιτικές και θα συρρικνωθούν αν ο Maduro εγκαταλείψει το αξίωμα). Ο διάδοχος του Maduro θα πρέπει να υπογράψει τεράστιες συμφωνίες με Δυτικές και κινεζικές αναπτυξιακές τράπεζες για να ξεκινήσει την ανασυγκρότηση της χώρας -μια οδυνηρή διαδικασία που πιθανόν θα διαρκέσει δεκαετίες. Πράγματι, πολλά από τα προβλήματα της Βενεζουέλας, συμπεριλαμβανομένης της ακραίας ανισότητας και της εξάρτησης από τα έσοδα από το πετρέλαιο, προηγούνται της ανόδου του Τσάβες [στην εξουσία] και καμία μελλοντική κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να τα λύσει εύκολα. Η ανάκαμψη σε οτιδήποτε μοιάζει με προ της κρίσης επίπεδα είναι πιθανό να διαρκέσει πολλά χρόνια, απαιτώντας συνεχή προσοχή και βοήθεια από τους ηγέτες των ΗΠΑ και της Κίνας.