Τι προκαλεί την οικονομική επιβράδυνση της Κίνας

Πέρυσι, η Κίνα γνώρισε [1] την βραδύτερη οικονομική της ανάπτυξη σε σχεδόν τρεις δεκαετίες. Το πρόβλημα φαίνεται να ξεκίνησε το φθινόπωρο. Η αύξηση των μισθών έχει επιβραδυνθεί. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις στον τομέα της μεταποίησης άρχισαν να μειώνουν τις θέσεις εργασίας. Και οι εισαγωγές είναι κάτω, βλάπτοντας άλλες μεγάλες εξαγωγικές οικονομίες.

Υπάρχουν περισσότεροι από ένας λόγοι για την επιβράδυνση. Ο ταχέως γηράσκων πληθυσμός, η πτώση της γεννητικότητας, η αυστηρότερη Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας συνδυάστηκαν για να φρενάρουν την οικονομία της Κίνας. Ωστόσο, το Πεκίνο δεν μπορεί να διακινδυνεύσει μια ύφεση. Η κινεζική κυβέρνηση δεν θα επιτρέψει την σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα «αποθηκευτούν» προβλήματα για το μέλλον.

ΤΕΛΕΙΑ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ

Τα προβλήματα της Κίνας προέρχονται πρωτίστως από αποφάσεις που ελήφθησαν χρόνια πριν -σε μερικές περιπτώσεις, πριν από δεκαετίες. Στο παρελθόν, η Κίνα επωφελήθηκε από ένα αυξανόμενο εργατικό δυναμικό, το οποίο ενίσχυε το ΑΕΠ τόσο με την προσθήκη εργαζομένων όσο και επειδή οι νεότεροι εργαζόμενοι τείνουν να είναι πιο παραγωγικοί από τους πιο ηλικιωμένους. Όμως, γύρω στο 2012, ο πληθυσμός που βρίσκεται σε ηλικία εργασίας άρχισε να συρρικνώνεται, ως το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της πολιτικής ενός παιδιού, που τέθηκε σε ισχύ το 1979. Η μείωση των ρυθμών ανάπτυξης οφείλεται εν μέρει σε αυτήν την δημογραφική αλλοίωση.

Μια γραμμή παραγωγής σε εργοστάσιο στην Huzhou, στην επαρχία Zhejiang, στην Κίνα, τον Ιανουάριο του 2019. REUTERS
-----------------------------------------------------------------------

Οι αυξανόμενοι μισθοί δημιουργούν ένα άλλο πρόβλημα. Οι κινεζικοί μισθοί πλέον ταιριάζουν ή υπερβαίνουν εκείνους των περισσότερων άλλων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς, καθιστώντας την Κίνα έναν λιγότερο ελκυστικό προορισμό για ξένες εταιρείες. Επιπλέον, το υψηλό κόστος διαβίωσης και οι διοικητικές επιβαρύνσεις έχουν μειώσει την μετακίνηση των αγροτών προς τις πόλεις από πλημμύρα σε λίγες σταγόνες. Το μέσο διαθέσιμο αγροτικό εισόδημα το 2018 ήταν 14.617 γιουάν ετησίως, αρκετά χαμηλό για να κάνει τη μετακόμιση στην πόλη απαγορευτική όταν η μέση τιμή ενός διαμερίσματος στις αστικές περιοχές είναι τώρα στα 14.678 γιουάν ανά τετραγωνικό μέτρο.

Οι δυνάμεις που καθοδήγησαν την κινεζική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια φθίνουν. Η Κίνα βασιζόταν κάποτε σε ένα εμπορικό πλεόνασμα για να τονώσει την ανάπτυξη, αλλά σήμερα ο ισολογισμός της χώρας είναι πρακτικά ισορροπημένος. Οι επενδύσεις σε πάγια περιουσιακά στοιχεία, όπως εργοστάσια, μηχανήματα, γραφεία και πολυκατοικίες, ήταν παραδοσιακά σημαντική πηγή ανάπτυξης. Ωστόσο, οι επενδύσεις αυτές μειώθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ από 82% το 2016 σε 71% το 2018 και μια περαιτέρω πτώση αναμένεται τα επόμενα χρόνια, καθώς ένα στα τέσσερα διαμερίσματα στην Κίνα τώρα μένουν άδεια και οι κατασκευαστές αυτοκινήτων λειτουργούν σε λίγο πάνω από το 50 % της δυναμικότητάς τους.

Μερικά από τα προβλήματα της Κίνας προέρχονται από το εξωτερικό. Για χρόνια, η αμερικανική και η κινεζική οικονομία ακολούθησαν παρόμοιες πορείες. Τώρα, ωστόσο, τα αυξανόμενα επιτόκια των ΗΠΑ σε συνδυασμό με την επιβράδυνση της κινεζικής ανάπτυξης απειλούν να αποσυνδέσουν τις δύο οικονομίες. Τα επιτόκια των μονοετών ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου είναι τώρα ελαφρώς υψηλότερα από εκείνα του κινεζικού δημόσιου χρέους, πράγμα που σημαίνει ότι το Πεκίνο δεν μπορεί πλέον να υπολογίζει σε εισροές κεφαλαίων από επενδυτές που επιθυμούν να απολαύσουν αποδόσεις εκτός του περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Από το 2008, η Κίνα τροφοδότησε την ανάπτυξή της με χρέος. Τώρα ο τρόπος που είχε για να το κάνει αυτό έχει συναντήσει κάποια αυστηρά όρια. Το ιδιωτικό και το δημόσιο χρέος της χώρας έχουν φθάσει σε επίπεδα παρόμοια με αυτά των περισσότερων ανεπτυγμένων χωρών και το χρέος αυξάνεται ταχύτερα από το ονομαστικό ΑΕΠ. Αυτά τα υψηλά επίπεδα χρέους καθιστούν την Κίνα εξαιρετικά ακραία, καθώς είναι η πιο χρεωμένη μεγάλη οικονομία των αναδυόμενων αγορών. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους δεν κατέχεται από την κυβέρνηση, αλλά από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, τα οποία πληρώνουν υψηλότερα επιτόκια. Έτσι, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους έφτασε πλέον στο 20% του ΑΕΠ. Συγκριτικά, άλλες χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους, όπως η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν κόστος εξυπηρέτησης του χρέους σε χαμηλό έως μεσαίο μονοψήφιο επίπεδο ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Όταν ο Xi Jinping επανεξελέγη ως Γενικός Γραμματέας του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος τον Οκτώβριο του 2017, η Κίνα πλησίαζε το τέλος μιας σχεδόν διετούς ανάπτυξης τροφοδοτούμενης από χρέος. Κατά την διάρκεια του 2016 και του 2017, το Πεκίνο αύξησε τις βιομηχανικές τιμές, ενισχύοντας έναν αγωνιζόμενο εταιρικό τομέα που είχε αναλάβει υπερβολικό χρέος. Ο Xi ξεκίνησε την δεύτερη θητεία του με αυτό που είναι γνωστό ως νέα συνολική κοινωνική χρηματοδότηση, το ευρύτερο μέτρο χρηματοδότησης της ανάπτυξης στην Κίνα, αυξανόμενη με ετήσιο ρυθμό 32%. Αλλά ο Xi φαίνεται να έχει αναγνωρίσει τους κινδύνους της συνεχιζόμενης ταχείας πιστωτικής επέκτασης και έλαβε μέτρα για να την χαλιναγωγήσει. Στα τέλη του περασμένου έτους, η νέα συνολική κοινωνική χρηματοδότηση συρρικνώθηκε με ρυθμό 15%. Ωστόσο, παρόλο που οι κινεζικές τραπεζικές ρυθμιστικές Αρχές ίσως έχουν δίκιο να θέλουν να περιορίσουν την πιστωτική επέκταση, πράττοντας έτσι έχουν προσθέσει στις οικονομικές δυσκολίες της Κίνας.

ΚΑΤΩ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΕΚΤΟΣ

Η οικονομία της Κίνας εξαρτάται από τις πολιτικές που έχει θέσει η κεντρική κυβέρνηση σε τέτοιο βαθμό όσο λίγες άλλες οικονομίες. Τα επίσημα [2] και τα ανεπίσημα σήματα της κυβέρνησης δίνουν στις επιχειρήσεις και τους ανθρώπους τις υποδείξεις για τα πάντα, από το ποιές επιχειρήσεις να ξεκινήσουν μέχρι το πού να επενδύσουν. Εάν το Πεκίνο συνέχιζε να περιορίζει την πιστωτική επέκταση, θα μπορούσε να υπάρξει πραγματικός οικονομικός πόνος.

Ωστόσο, φαίνεται ότι το Πεκίνο έχει καμφθεί. Οι πιστωτικοί κρουνοί ρέουν και πάλι. Τον Ιανουάριο, η συνολική κοινωνική χρηματοδότηση έφτασε σε υψηλά επίπεδα-ρεκόρ των 4,6 τρισεκατομμυρίων γιουάν, ένα άλμα 52% από τον Ιανουάριο του 2018, το προηγουμένως δεύτερο μεγαλύτερο ρεκόρ. Η χρηματοδότηση του Ιανουαρίου ισούται με το 24% του συνόλου της χρηματοδότησης το 2018 και το 5% του κινεζικού ΑΕΠ. Ακόμη και αν το Πεκίνο συγκρατήσει την πιστωτική επέκταση για το υπόλοιπο έτος, το μέγεθος της σπατάλης του Ιανουαρίου είναι πιθανό να διατηρήσει την συνολική πιστωτική επέκταση υψηλότερα από ό, τι το 2018. Αν και η πιστωτική επέκταση ήταν πιο περιορισμένη τον Φεβρουάριο, η νέα συνολική κοινωνική χρηματοδότηση για τους δύο πρώτους μήνες το 2019 εξακολουθεί να είναι κατά 25% υψηλότερη από την ίδια περίοδο το 2018.

Η απόφαση της Κίνας να ενισχύσει τον δανεισμό δεν προκαλεί έκπληξη. Τα τελευταία χρόνια, η κινεζική κυβέρνηση ανέκαθεν παρενέβαινε για να τονώσει την οικονομία κατά την διάρκεια δύσκολων περιόδων, χρησιμοποιώντας την «Ομάδα Προστασίας [κατά της] Βουτιάς» (“Plunge Protection Team”) για να διατηρήσει τις μετοχές ζωηρές, διάφορα προγράμματα ανταλλαγής ομολόγων για να κρατήσουν τις τράπεζες να συνεχίσουν να δανείζουν, και πακέτα κινήτρων για να συνεχίζουν οι επιχειρήσεις να κατασκευάζουν. Μια κυβέρνηση που βασίζεται στην οικονομική της ικανότητα ως πρωταρχικό ισχυρισμό της για νομιμοποίηση δεν μπορεί να επιτρέψει μια σημαντική πτώση. Όσο το Πεκίνο συνεχίζει να αυξάνει τα δάνεια ταχύτερα από το ονομαστικό ΑΕΠ, η οικονομία πιθανότατα θα συνεχίσει να επεκτείνεται. Το Πεκίνο φαίνεται διατεθειμένο να ανταλλάξει μεγαλύτερο χρέος για υψηλότερη ανάπτυξη.

Ωστόσο, οι προσπάθειες του Πεκίνου για τόνωση της κατανάλωσης φτάνουν στα όριά τους. Τα κινεζικά νοικοκυριά οφείλουν τώρα περισσότερα χρήματα σε σχέση με το εισόδημά τους από όσο συμβαίνει σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό συμπιέζει την κατανάλωση. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι κινεζικές αγορές αυτοκινήτων, για παράδειγμα, δεν θα μπορέσουν να επιστρέψουν στα προηγούμενα επίπεδα παρά στις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Ακόμη και οι βασικές αγορές, όπως των κινητών τηλεφώνων και των διαρκών καταναλωτικών αγαθών, παραμένουν στάσιμες, καθώς η αύξηση του εισοδήματος υστερεί.

Η κινεζική οικονομική δραστηριότητα μπορεί να μην είναι ισχυρή, αλλά όσο η πιστωτική επέκταση παραμένει ρωμαλέα, υπάρχει μικρός κίνδυνος σημαντικής κάμψης. Όπως ισχυρίστηκε ο οικονομολόγος Michael Pettis [3], το κινεζικό ΑΕΠ έχει γίνει ένα προϊόν και όχι ένα μέτρο (an output rather than a measure) -κάτι που σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα κάνει ό, τι είναι απαραίτητο για να διατηρήσει τον ρυθμό ανάπτυξης, και επομένως αυτός ο κορυφαίος αριθμός αποκαλύπτει ελάχιστα για την πραγματική κατάσταση της κινεζικής οικονομίας. Η κινεζική ανάπτυξη μπορεί να μην είναι υγιής ή διατηρήσιμη, αλλά υπάρχει μικρός κίνδυνος ότι θα σταματήσει.

Όταν μια ύφεση χτυπά μια δημοκρατική χώρα, οι ψηφοφόροι μπορούν να διώξουν το κυβερνών κόμμα. Στην Κίνα, οι ψηφοφόροι δεν έχουν τέτοια επιλογή, πράγμα που σημαίνει ότι μια ύφεση θα μπορούσε να ανατρέψει ολόκληρο το καθεστώς. Επειδή τα στοιχήματα του Κομμουνιστικού Κόμματος είναι τόσο υψηλά και επειδή το κόμμα έχει την εντολή και τους πόρους για να συνεχίσει, να αναμένουμε από την Κίνα ότι θα συνεχίσει να προχωρά προς τα εμπρός παραπατώντας.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-03-11/whats-causing-c...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.ft.com/content/9706b890-1ad7-11e9-9e64-d150b3105d21
[2] https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-11-09/china-banks-drop-afte...
[3] https://carnegieendowment.org/chinafinancialmarkets/78138

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition