Πώς θα έμοιαζε μια στρατιωτική επέμβαση στη Βενεζουέλα

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν έναν σαφή στόχο στην Βενεζουέλα [1]: Την αλλαγή καθεστώτος και την αποκατάσταση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Ωστόσο, οι κυρώσεις, η διεθνής διπλωματική απομόνωση και η εσωτερική πίεση έχουν αποτύχει να επιφέρουν σημαντική πρόοδο. Κάποια μυαλά στρέφονται προς την στρατιωτική επέμβαση. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, έχει πει ότι «όλες οι επιλογές βρίσκονται στο τραπέζι». Κι αν το εννοεί;

Ο Maduro σε μια στρατιωτική παρέλαση στο Campo de Carabobo, στην Βενεζουέλα, τον Δεκέμβριο του 2016. REUTERS
---------------------------------------------------------------

Υπάρχουν δύο εύλογοι τρόποι με τους οποίους οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να χρησιμοποιήσουν βία στην Βενεζουέλα [2]: Μια εκστρατεία βομβαρδισμών ακριβείας και μια εισβολή πλήρους κλίμακας. Είτε η μια είτε η άλλη οδός φυσικά θα πρέπει να ακολουθηθούν από προσπάθειες για την σταθεροποίηση της χώρας και την ίδρυση μιας πολιτικής κυβέρνησης. Αυτό θα μπορούσε να χρειαστεί χρόνια, δεδομένου του μεγέθους της χώρας και της στρατιωτικής δύναμής της. Η Βενεζουέλα έχει πληθυσμό 33 εκατομμυρίων κατοίκων σε έκταση δύο φορές μεγαλύτερο από το μέγεθος του Ιράκ. Ο στρατός της αριθμεί 160.000 άτομα, και παραστρατιωτικοί, colectivos (ένοπλες ομάδες της αριστεράς που υποστηρίζουν τον Maduro) και εγκληματικές συμμορίες έχουν συνολικά περισσότερα από 100.000 μέλη. Ακόμα κι αν μια στρατιωτική επέμβαση ξεκινούσε καλά, οι δυνάμεις των ΗΠΑ πιθανότατα θα βρίσκονταν μπερδεμένες στο βρώμικο έργο της διατήρησης της ειρήνης και της ανοικοδόμησης των θεσμών για τα επόμενα χρόνια.

ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΨΗΛΑ

Για να λειτουργήσουν τα χτυπήματα ακρίβειας, θα πρέπει να καταστρέψουν υποδομές στρατιωτικές, ασφαλείας και οικονομικές, του καθεστώτος Maduro. Ο στόχος θα ήταν να εξαλειφθεί η ικανότητα του καθεστώτος να καταστέλλει τον λαό της Βενεζουέλας και να πεισθεί ο στρατός να εγκαταλείψει την κυβέρνηση.

Τα χτυπήματα ακρίβειας απεικονίζονται συχνά ως μια γρήγορη, φθηνή, ασφαλής και αποτελεσματική εναλλακτική λύση απέναντι σε μια ευρύτερη στρατιωτική επέμβαση. Ωστόσο, δύο χτυπήματα ακρίβειας των ΗΠΑ -στην Λιβύη το 2011 και στην Γιουγκοσλαβία το 1999- υπογραμμίζουν την απρόβλεπτη φύση τους και την περιορισμένη ικανότητά τους να διαμορφώνουν πολιτικά αποτελέσματα. Στην Λιβύη, όπου τα χτυπήματα διήρκεσαν επτά μήνες, η επέμβαση πέτυχε τον στενό της στόχο -την κατάρρευση του καθεστώτος του Μουαμάρ Αλ Καντάφι- αλλά άφησε την χώρα σε χάος. Η τρίμηνη βομβιστική εκστρατεία στην Γιουγκοσλαβία ήταν πιο επιτυχημένη: Υποβάθμισε την ικανότητα του γιουγκοσλαβικού στρατού να καταστέλλει τον πληθυσμό και βοήθησε στην δημιουργία ενός πολιτικού πλαισίου υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ, αν και αυτός ήταν ένας πιο περιορισμένος στόχος από την αλλαγή καθεστώτος.

Μια στρατιωτική επέμβαση ακριβείας στην Βενεζουέλα θα απαιτούσε επιχειρήσεις στον αέρα, στην θάλασσα και στον κυβερνοχώρο. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ θα πρέπει να σταθμεύσει ένα αεροπλανοφόρο έξω από τις ακτές της Βενεζουέλας για να επιβάλει μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων (no-fly zone) και να χτυπήσει στρατιωτικούς στόχους και κρίσιμες υποδομές. Το ναυτικό θα πρέπει επίσης να αναπτύξει μια ομάδα θωρηκτών και, ίσως, υποβρύχια που θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν ένα σταθερό κύμα πυραύλων Tomahawk σε στρατιωτικούς στόχους, όπως αεροπορικές βάσεις, εγκαταστάσεις αεράμυνας και κέντρα επικοινωνίας και διοίκησης και ελέγχου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αναπτύξουν και άλλα στοιχεία, όπως τακτικά επιθετικά αεροσκάφη (τα οποία έχουν μεγαλύτερη ακρίβεια) και drones, αναπτυγμένα είτε από ένα αεροπλανοφόρο είτε από ένα κράτος-συνεργάτη, για να βοηθήσουν στην καταστροφή υποδομών. Τέλος, οι αμερικανικές δυνάμεις πιθανότατα θα χρησιμοποιούσαν κυβερνο-όπλα για να χειραγωγήσουν, να υποβαθμίσουν και να καταστρέψουν τις άμυνες της Βενεζουέλας.

Στο βέλτιστο σενάριο, ο στρατός της Βενεζουέλας θα λιποτακτούσε με την εμφάνιση του πρώτου πυραύλου Tomahawk, αποφασίζοντας να υποστηρίξει μια νέα κυβέρνηση για να αποφύγει την κλιμάκωση. Ωστόσο, ο στρατός της Βενεζουέλας μπορεί να μην διαθέτει τα επαγγελματικά μέσα, μετά από δεκαετίες υποβάθμισης από το καθεστώς των Chavista, για να διατηρήσει την τάξη ως προσωρινή κυβέρνηση, αναλαμβάνοντας την εξουσία με το να αφοπλίσει τις εγκληματικές ομάδες που θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν τον Maduro.

Στο χειρότερο σενάριο, μια επιχείρηση χτυπημάτων ακριβείας θα διαρκέσει μερικούς μήνες, σκοτώνοντας πιθανώς χιλιάδες πολίτες, καταστρέφοντας ένα μεγάλο μέρος από ό,τι απομένει από την οικονομία της Βενεζουέλας και σαρώνοντας τις κρατικές δυνάμεις ασφαλείας. Το αποτέλεσμα θα ήταν η αναρχία. Πολιτοφυλακές και άλλες ένοπλες εγκληματικές ομάδες θα περιφέρονται στους δρόμους των μεγάλων πόλεων ανεξέλεγκτες, προκαλώντας όλεθρο. Περισσότεροι από οκτώ εκατομμύρια Βενεζουελάνοι πιθανόν θα έφευγαν. Το χάος θα οδηγούσε πιθανότατα τις Ηνωμένες Πολιτείες να στείλουν στρατεύματα ξηράς προκειμένου είτε να εκδιώξουν τελικά το καθεστώς και τις δυνάμεις ασφαλείας του είτε να παράσχουν ασφάλεια μετά την κατάρρευση της δικτατορίας.

Ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι απίθανο. Πράγματι, το πιο πιθανό αποτέλεσμα μιας εκστρατείας αεροπορικών επιθέσεων είναι ότι οι ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας θα αποσυντεθούν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ίσως με διεθνείς εταίρους, δεν θα είχαν τότε άλλη επιλογή παρά να στείλουν στρατεύματα για να εξουδετερώσουν τις ανορθόδοξες ένοπλες ομάδες της Βενεζουέλας και να αποκαταστήσουν την τάξη, ενώ μια νέα κυβέρνηση και μια νέα δομή ασφαλείας θα καθιερώνονταν. Το πόσο καιρό θα διαρκούσε μια τέτοια ειρηνευτική κατοχή είναι δύσκολο να το πει κανείς, αλλά η δυσκολία του έργου και η πολυπλοκότητα της γεωγραφίας της χώρας δείχνουν ότι τα στρατεύματα θα παρέμεναν στην Βενεζουέλα για πολύ περισσότερο από τους λίγους μήνες για τους οποίους θα μπορούσαν αρχικά να αποσταλούν. Για παράδειγμα, η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για την σταθεροποίηση της Αϊτής, διήρκεσε δεκατρία χρόνια σε μια πολύ μικρότερη χώρα.

ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΞΗΡΑ

Αντί να ξεκινήσουν χτυπήματα ακρίβειας και να βυθιστούν αργότερα σε έναν πόλεμο ξηράς, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να επιλέξουν να προχωρήσουν ολομέτωπα από την αρχή. Αυτό θα σήμαινε μια μείζονα παρέμβαση, η οποία θα περιλάμβανε τόσο αεροπορικές επιδρομές όσο και την ανάπτυξη τουλάχιστον 150.000 στρατιωτών ξηράς για να ασφαλίσουν ή να καταστρέψουν αεροδρόμια, λιμάνια, πετρελαιοπηγές, σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, κέντρα διοίκησης και ελέγχου, υποδομές επικοινωνιών και άλλες σημαντικές κυβερνητικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της κατοικίας του προέδρου, το παλάτι Miraflores. Ο εισβάλλων στρατός θα αντιμετώπιζε 160.000 τακτικούς στρατιώτες της Βενεζουέλας και περισσότερους από 100.000 παραστρατιωτικούς.

Οι πιο πρόσφατες στρατιωτικές υπό την ηγεσία των ΗΠΑ επεμβάσεις, στο Αφγανιστάν το 2001 και στο Ιράκ το 2003, αμφότερες υποχρέωσαν τα στρατεύματα των ΗΠΑ να παραμείνουν για σχεδόν 20 χρόνια μετά την αρχική εισβολή. Μέχρι το 2017, οι δύο επεμβάσεις είχαν εμπλέξει περισσότερους από δύο εκατομμύρια στρατιωτικούς του αμερικανικού στρατού και κατανάλωσαν περισσότερα από 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Περισσότερα από 7.000 εν ενεργεία μέλη [των δυνάμεων] των ΗΠΑ έχουν πεθάνει στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Το κόστος μιας παρέμβασης στην Βενεζουέλα, η οποία είναι απαλλαγμένη από το είδος των σεχταριστικών διαιρέσεων που μαστίζουν το Αφγανιστάν και το Ιράκ, πιθανότατα δεν θα έφθανε κοντά σε αυτούς τους αριθμούς, αλλά θα ήταν μάλλον σημαντικό.

Η τελευταία Λατινοαμερικανική χώρα στην οποία εισέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο Παναμάς το 1989. Περισσότεροι από 27.000 Αμερικανοί στρατιωτικοί και περισσότερα από 300 αεροσκάφη συνέτριψαν γρήγορα μια Παναμέζικη Αμυντική Δύναμη κάτω των 20.000 ατόμων. Αν και η εισβολή διήρκεσε μόνο 42 ημέρες, οι αμερικανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στον Παναμά συνεχίστηκαν για άλλα τεσσεράμισι χρόνια. Μια εισβολή στην Βενεζουέλα θα απαιτούσε πολύ περισσότερα στρατεύματα και θα διαρκούσε πολύ περισσότερο.

Στο βέλτιστο σενάριο, ο στρατός της Βενεζουέλας θα καμφθεί γρήγορα και ο Maduro και ο εσωτερικός κύκλος του θα δραπετεύσουν χωρίς μάχη. Οι colectivos, οι πολιτοφυλακές και οι υπόλοιποι παραστρατιωτικοί θα έμεναν στην άκρη. Οι δυνάμεις ασφαλείας της Κούβας και της Ρωσίας θα εγκατέλειπαν τις θέσεις τους και ο λαός της Βενεζουέλας θα καλωσόριζε τις ξένες δυνάμεις με ανοιχτές αγκάλες. Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα απέσυραν τα περισσότερα από τα στρατεύματά τους, με εξαίρεση έναν περιορισμένο αριθμό που θα παρέμενε για να υποστηρίξει τις δυνάμεις ασφαλείας της Βενεζουέλας που θα εργάζονταν για την αποκατάσταση της τάξης.

Ωστόσο, τα πράγματα πιθανώς δεν θα πάνε τόσο εύκολα. Στην χειρότερη περίπτωση, οι αμερικανικές δυνάμεις θα νικήσουν γρήγορα τον στρατό της Βενεζουέλας, αλλά στην συνέχεια θα βρεθούν μπροστά σε εχθροπραξίες με πρώην μέλη του στρατού της Βενεζουέλας, με παραστρατιωτικές ομάδες, με Κολομβιανούς αντάρτες, με colectivos και κάποια μέλη της πολιτοφυλακής –όλοι τους με βοήθεια από την Κούβα και την Ρωσία. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο στρατός των ΗΠΑ θα έπρεπε να παραμείνει στην Βενεζουέλα για χρόνια μέχρι να μπορέσει μια νέα κυβέρνηση να διατηρήσει την τάξη.

Το πιο πιθανό σενάριο βρίσκεται κάπου ανάμεσα στα δύο άκρα. Μετά την εισβολή των ΗΠΑ, ο στρατός της Βενεζουέλας πιθανότατα θα παραδινόταν γρήγορα, το καθεστώς θα κατέρρεε και το περισσότερο κουβανέζικο και ρωσικό προσωπικό θα αποχωρούσε. Όμως, η παρουσία των ΗΠΑ θα ωθούσε τους αποστατήσαντες από τον στρατό, τις παραστρατιωτικές ομάδες και τις πολιτοφυλακές να κρυφτούν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να καθοδηγήσουν την αναδόμηση των δυνάμεων ασφαλείας της Βενεζουέλας και να κρατήσουν στρατεύματα στην χώρα για χρόνια.

Δεν υπάρχει στρατιωτική δράση χωρίς ρίσκο. Αλλά στην περίπτωση αυτή, το κοινωνικό, το οικονομικό κόστος και το κόστος ασφαλείας της επέμβασης υπερτερούν σημαντικά των ωφελειών. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκινούσαν περιορισμένες αεροπορικές επιδρομές ή πλήρη επίθεση στην ξηρά, θα ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα βουτούσαν σε μια μακρά και δύσκολη εκστρατεία για την σταθεροποίηση της Βενεζουέλας μετά την ολοκλήρωση των αρχικών μαχών. Μια τέτοια δέσμευση θα κόστιζε αμερικανικές ζωές και χρήματα και θα έβλαπτε το κύρος των Ηνωμένων Πολιτειών στην Λατινική Αμερική. Μια εκτεταμένη κατοχή θα αναζωπύρωνε τον αντι-αμερικανισμό στην περιοχή, ιδιαίτερα αν οι στρατιώτες των ΗΠΑ διαπράξουν πραγματικές ή αντιληπτές καταχρήσεις, και θα έβλαπτε τις σχέσεις των ΗΠΑ με χώρες εκτός της περιοχής. Τέλος, ένα αμερικανικό κοινό που είναι κουρασμένο από πολέμους είναι απίθανο να αντέξει ακόμη μια εκτεταμένη στρατιωτική εκστρατεία.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2019-03-19/what-milita...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/south-america/2018-10-15/venezue...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/south-america/2019-01-31/how-sou...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition