Θα ζητήσει ο Guaidó στρατιωτική παρέμβαση των ΗΠΑ;

Η πολιτική κρίση της Βενεζουέλας έχει φτάσει σε ένα οικείο αδιέξοδο. Στους δυόμισι μήνες από τότε που ξεκίνησε, η αμφισβήτηση του προέδρου της Εθνοσυνέλευσης, Juan Guaidó [1] στη νομιμότητα του προέδρου [της κυβέρνησης] Nicolás Maduro έχει χάσει την ορμή της, εμποδισμένη από τους ίδιους μηχανισμούς που έχουν ματαιώσει τις προσπάθειες της αντιπολίτευσης στο παρελθόν. Την 1η Απριλίου, η ελεγχόμενη από την κυβέρνηση Συντακτική Συνέλευση, ενεργώντας σύμφωνα με τις οδηγίες του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ήρε την κοινοβουλευτική ασυλία του Guaidó, αφαιρώντας ένα νομικό εμπόδιο για την σύλληψή του. Και οι ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας -ο κεντρικός πυλώνας στον οποίο στηρίζεται η κυβερνητική εξουσία- παρέμειναν πιστές στον Maduro σε όλη την διάρκεια της αμφισβήτησης από τον Guaidó.

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας και μεταβατικός πρόεδρος, Juan Guaidó, σε μια συγκέντρωση στην Cabimas, στην Βενεζουέλα, τον Απρίλιο του 2019. ISAAC URRUTIA / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Αλλά εξακολουθεί να υπάρχει ένα άγνωστο έδαφος στο οποίο η κρίση θα μπορούσε να είναι περιστραφεί. Η αυξημένη διεθνής προσοχή στην Βενεζουέλα -ιδιαίτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες- έχει μετατοπίσει την απειλή μιας στρατιωτικής παρέμβασης [2] για να απομακρυνθεί ο Maduro από την εξουσία πέραν του σημείου της αδράνειας. Ανώτεροι αξιωματούχοι των ΗΠΑ, όπως ο Αντιπρόεδρος Mike Pence και ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, John Bolton, διαβεβαίωσαν ότι «όλες οι επιλογές» παραμένουν στο τραπέζι, μια έκφραση γνωστή από προηγούμενες διοικήσεις κατά την προετοιμασία στρατιωτικών παρεμβάσεων.

Στην περίπτωση της Βενεζουέλας, οι πιο δυνατές εκκλήσεις για παρέμβαση δεν προέρχονται από τον Λευκό Οίκο και τα μέσα ενημέρωσης, αλλά από ορισμένα μέλη της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας και από τους κατοίκους της χώρας, [που είναι] απελπισμένοι για μια λύση -οποιαδήποτε λύση- στην πολυετή άσχημη κατάσταση [3]. Για πολλούς, η λύση αυτή έγκειται στο σύνταγμα της χώρας: Το άρθρο 187(11) παρέχει στο ελεγχόμενο από την αντιπολίτευση νομοθετικό σώμα, την Εθνική Συνέλευση, την εξουσία να εγκρίνει ξένες στρατιωτικές αποστολές στην χώρα. Αφού ξεκίνησε πρώτα στην σφαίρα της δημόσιας αντιπαράθεσης από μια περιθωριακή κοινοβουλευτική ομάδα μόλις πριν από ένα μήνα, η συζήτηση για το άρθρο 187(11) έχει γίνει κοινός τόπος στην χώρα.

ΤΟ 187(11)

Το άρθρο 187 του Συντάγματος της Βενεζουέλας καθορίζει τις εξουσίες της Εθνοσυνέλευσης. Το άρθρο 11 του άρθρου παρέχει στο νομοθετικό σώμα την εξουσία να εγκρίνει όχι μόνο στρατιωτικές αποστολές της Βενεζουέλας στο εξωτερικό αλλά και ξένες στρατιωτικές αποστολές εντός της χώρας.

Το άρθρο κέρδισε αξία στο λεξικό της Βενεζουέλας μετά από την έντονα δημοσιοποιημένη προσπάθεια παράδοσης ανθρωπιστικής βοήθειας στην χώρα στις 23 Φεβρουαρίου. Η απόπειρα προετοιμαζόταν επί εβδομάδες, με αιχμή την ανυπάκουη αντιπολίτευση (υποστηριζόμενη από τους ξένους συμμάχους της) πρόθυμη να αποδείξει ότι θα μπορούσε να κάνει ό, τι δεν μπορούσε ο Maduro: Να προσφέρει ανακούφιση στην ανθρωπιστική κρίση της χώρας. Αφότου η παραλαβή της βοήθειας παρεμποδίστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις, μια μικρή, σκληρή κοινοβουλευτική ομάδα που ονομάζεται Bloque 16 de Julio, η οποία απολαμβάνει την υποστήριξη της επικεφαλής του κόμματος Vente Venezuela, Maria Corina Machado, άρχισε να υποστηρίζει στην Εθνοσυνέλευση την εφαρμογή του άρθρου 187(11). Η Machado είναι μια από τους πιο έντονους επικριτές της κυβέρνησης στην αντιπολίτευση της Βενεζουέλας και κορυφαία υποστηρικτής της μαζικής πολιτικής ανυπακοής και διαμαρτυρίας. Η Machado ισχυρίστηκε ότι το 187(11) «θα ανοίξει τον δρόμο» για την διεθνή κοινότητα ώστε να εφαρμόσει την αρχή της ευθύνης για προστασία (Responsibility to Protect), η οποία νομιμοποιεί την ξένη παρέμβαση για την πρόληψη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας στην Βενεζουέλα. Ομοίως, ο σύμμαχος της Machado, ο πρώην δήμαρχος του Καράκας και ιδρυτής του κόμματος Alianza Bravo Pueblo, Antonio Ledezma, είπε ότι το άρθρο 187(11) θα επιτρέψει μια «ανθρωπιστική παρέμβαση» [4] στην Βενεζουέλα.

Αυτές οι προσκλήσεις για παρέμβαση έχουν εξαπλωθεί στον γενικό πληθυσμό. Μια δημοσκόπηση [5] που διεξήχθη στο διάστημα 11-14 Μαρτίου από την εταιρεία Meganalisis διαπίστωσε ότι το 87,5% των ερωτηθέντων υποστήριξε την ιδέα το νομοθετικό σώμα να εξουσιοδοτήσει τις «ξένες στρατιωτικές αποστολές» στην Βενεζουέλα σύμφωνα με το άρθρο 187(11). Αν και το ποσοστό αυτό είναι πιθανό να έχει διογκωθεί -η έρευνα δεν καθορίζει το πώς θα έμοιαζε μια στρατιωτική επέμβαση υπό το 187(11)- η παρατεταμένη κοινωνικοοικονομική κατάρρευση της χώρας και ο αυξανόμενος αυταρχισμός του Maduro έχουν συνδυαστεί ώστε να κάνουν για πολλούς την εξωτερική στρατιωτική επέμβαση, μια ελκυστική πανάκεια προβλήματα της χώρας. Ως εκ τούτου, η ώθηση για μια στρατιωτική παρέμβαση στην Βενεζουέλα είναι πιο έντονη όχι μεταξύ των «γερακιών» στην Ουάσινγκτον, αλλά και εντός της ίδιας της χώρας.

Το απόγευμα της 23ης Φεβρουαρίου, ο Guaidó ανέφερε την άρνηση της κυβέρνησης Maduro να επιτρέψει την είσοδο της βοήθειας στην χώρα ως δικαιολογία για να ζητήσει από την διεθνή κοινότητα να εξετάσει «έχοντας όλες τις επιλογές διαθέσιμες» να «απελευθερώσει» [6] την χώρα. Δεδομένων των δραματικών εξελίξεων εκείνης της ημέρας, οι δηλώσεις του Guaidó φάνηκαν να κινούνται προς το να υποστηρίξουν ανοιχτά την στρατιωτική παρέμβαση. Δύο ημέρες αργότερα, η Ομάδα της Lima (The Lima Group), ένα μπλοκ δεκατεσσάρων χωρών του ημισφαιρίου που εργάζονται για την προώθηση της ειρηνικής μετάβασης της Βενεζουέλας στην δημοκρατία, μείωσε την θέρμη της ρητορικής του Guaidó επαναλαμβάνοντας την δέσμευσή του [7] στην ιδέα ότι η πολιτική μετάβαση στην Βενεζουέλα «πρέπει [7] να διεξαχθεί από τους ίδιους τους Βενεζουελάνους ... χωρίς την χρήση βίας».

Παρά τις εκκλήσεις της Ομάδας της Lima για ειρηνική επίλυση της κρίσης, ωστόσο, η συζήτηση για παρέμβαση συνεχίστηκε. Σε μια διαδήλωση στο Καράκας στις 9 Μαρτίου, ο Guaidó είπε στους υποστηρικτές ότι θα επικαλεστεί το άρθρο 187(11) «όταν έρθει η ώρα» [8]. Στην συνέχεια, στις 27 Μαρτίου, ο Guaidó είπε ότι το άρθρο 187(11) ήταν «βεβαίως» μια επιλογή στον αγώνα της αντιπολίτευσης κατά της κυβέρνησης Maduro.

Ο πρόεδρος της Κολομβίας, Iván Duque, και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, σε συνέντευξη Τύπου στην Cucuta της Κολομβίας κοντά στα σύνορα με την Βενεζουέλα, τον Απρίλιο του 2019. LUISA GONZALEZ / REUTERS
----------------------------------------------------------------

«ΕΤΣΙ ΟΠΩΣ ΤΟ ΘΕΤΕΤΕ, ΟΧΙ»

Το ερώτημα είναι πόσο σοβαρά πρέπει να ληφθούν υπόψη αυτές οι προσκλήσεις για παρέμβαση. Η δυόμιση μηνών αμφισβήτηση του Γκουαϊδό στον Μαδούρο δείχνει να σταματά, και οι δημόσιες δηλώσεις του σχετικά με το άρθρο 187(11) ενδέχεται να αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη πίεση που αισθάνεται για να διατηρήσει την ορμή ενάντια στο καθεστώς.

Ο Γκουαϊδό ήταν προσεκτικός να επισημάνει τις δηλώσεις του για το 187(11) σε δημόσιες συγκεντρώσεις. Στο συλλαλητήριο της 27ης Μαρτίου, αφού ανέφερε την δυνατότητα να επικαλεστεί το 187(11), ο Guaidó προσπάθησε να μετριάσει τις ελπίδες ότι το άρθρο θα παράσχει μια μαγική λύση στα προβλήματα της χώρας. Είπε ότι η απόφαση για την εξουσιοδότηση μιας ξένης στρατιωτικής αποστολής «δεν μπορεί να ληφθεί με ελαφρότητα» [9], καθώς απαιτεί την χάραξη «πολύ συγκεκριμένων» ορίων [10], όπως ο αριθμός των στρατευμάτων και τις επιχειρησιακές παραμέτρους.

Πιο αποκαλυπτικά είναι τα σχόλια του Guaidó όχι ενώπιον ενός αγχωμένου πλήθους, αλλά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Όταν ερωτήθηκε ωμά σε μια συνέντευξη της 17ης Μαρτίου από το ABC της Ισπανίας αν υποστήριζε μια στρατιωτική επέμβαση στην Βενεζουέλα, ο Guaidó απάντησε απλά: «Έτσι όπως το θέτετε, όχι» [11]. Και σε μια συνέντευξη στις 20 Μαρτίου με τον Jorge Ramos της Univision, ο Guaidó είπε ότι το άρθρο 187(11) δεν ήταν ένα εργαλείο για την «χρήση βίας» [12] από μια ξένη δύναμη στην Βενεζουέλα, αλλά μάλλον ένας μηχανισμός «διεθνούς συνεργασίας» για να πιεστεί η κυβέρνηση Maduro.

Άλλες κορυφαίες προσωπικότητες της αντιπολίτευσης επανέλαβαν τις επιφυλάξεις του Guaidó. Μετά το συλλαλητήριο της 27ης Μαρτίου, ο Henrique Capriles, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης στις προεδρικές εκλογές του 2012 και του 2013, έριξε το βάρος του στην συζήτηση για το 187(11). Χωρίς να την κατονομάζει, ο Capriles αμφισβήτησε τα κίνητρα της Machado [13] στο να υποστηρίζει το άρθρο, ρωτώντας ρητορικά εάν ο σκοπός της εκστρατείας της ήταν πραγματικά να «δοκιμάσει την υπομονή του Guaidó». Και πάλι χωρίς να πει το όνομά της, ο Capriles αναρωτήθηκε γιατί η Machado και οι σύμμαχοί της δεν ήταν ποτέ παρόντες σε συγκεντρώσεις της αντιπολίτευσης. Η ξεκάθαρη υπόνοιά του ήταν ότι η Machado και οι σύμμαχοί της προωθούν υποκριτικά το 187(11) για δικό τους πολιτικό όφελος.

Και στην πραγματικότητα, η συζήτηση για την παρέμβαση θα μπορούσε να ενισχύσει τη Machado. Εάν ο Guaidó απορρίψει απερίφραστα την ιδέα μιας στρατιωτικής παρέμβασης μέσω του άρθρου 187(11), οι απογοητευμένοι υποστηρικτές θα μπορούσαν να κοιτάξουν προς μια προσωπικότητα όπως η Machado, η οποία φαίνεται πρόθυμη να προχωρήσει σε οποιαδήποτε μέτρα προκειμένου να βγάλει τον Maduro από την εξουσία. Με το να προωθεί μια εθνική συζήτηση σχετικά με το άρθρο 187(11), η Machado μπορεί να σχεδιάζει ένα μέλλον μετά τον Maduro, επιδιώκοντας να βελτιώσει την αξιοπιστία της ως αδιάλλακτη αντίπαλος του καθεστώτος. Δεδομένης της κλίμακας της καταστροφής που έφερε ο Maduro στην Βενεζουέλα, οι ψηφοφόροι θα βρουν αναμφισβήτητα πολύ ελκυστική μια πολιτικό που δεν συγκρατήθηκε σε τίποτα στην πάλη της ενάντια στο καθεστώς.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΟ ΧΕΙΛΟΣ ΤΟΥ ΓΚΡΕΜΟΥ

Η συζήτηση για το άρθρο 187(11) άρχισε από τα άκρα. Αλλά αντί να παραμείνει εκεί, έχει κερδίσει ελκυστικότητα παντού όπου ευδοκιμούν εξτρεμιστικές ιδέες: Ανάμεσα στους απελπισμένους, τους απογοητευμένους και εκείνους για τους οποίους οι κρατικοί θεσμοί δεν έχουν απαντήσεις. Ο Γκουαϊδό είναι σαφής σε συνεντεύξεις ότι δεν θέλει να καλέσει μια ξένη στρατιωτική αποστολή να βγάλει τον Μαδούρο από την εξουσία με την βία. Ήταν λιγότερο σαφής σε δημόσιες συναθροίσεις, πιθανώς από τον φόβο ότι η στάση του θα απομάκρυνε τους οπαδούς που πείσθηκαν από την ιδέα ότι το άρθρο είναι μια βιώσιμη λύση για την κρίση της Βενεζουέλας. Παρόλο που η στρατηγική αυτή μπορεί να αποδώσει βραχυπρόθεσμα, ο Guaidó θα πρέπει τελικά να εκφράσει την άποψή του για το θέμα κατηγορηματικά, ενδεχομένως υπό πιο επισφαλείς συνθήκες από εκείνες στις οποίες βρίσκεται σήμερα. Η εναλλακτική λύση, κατά την οποία ο Guaidó ενδίδει στην λαϊκή πίεση και ζητά την εφαρμογή του άρθρου 187(11) για να σώσει την ηγετική του θέση, θα ήταν καταστροφική.

Στις 3 Απριλίου, ο Ειδικός Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ για την Βενεζουέλα, Elliott Abrams, δήλωσε σε ραδιοφωνική συνέντευξή του στο ραδιόφωνο Caracol της Κολομβίας ότι θα ήταν «πρόωρο» [14] να ζητήσει η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας μια ξένη στρατιωτική παρέμβαση μέσω του άρθρου 187(11), και ότι δεν πιστεύει ότι οποιοσδήποτε από τους διεθνείς συμμάχους του Guaidó σκέφτεται μια στρατιωτική λύση για την κρίση της Βενεζουέλας. Αν και η πλήρης επίδραση των σχολίων του Abrams δεν έχει γίνει ακόμη αισθητή στην Βενεζουέλα, ο Guaidó θα μπορούσε να δει σε αυτά την ευκαιρία να αποσυρθεί τελικά από μια γραμμή που του επιβλήθηκε. Η πραγματική δοκιμασία της ηγεσίας για τον Guaidó δεν θα είναι το εάν μπορεί να οδηγήσει την υποστήριξη του άρθρου 187(11) σε δράση υπό τους όρους κάποιου άλλου, αλλά αν μπορεί να βρει το θάρρος να υποβιβάσει την συζήτηση [αυτή] πίσω στο περιθώριο της πολιτικής συνείδησης της Βενεζουέλας.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2019-04-17/will-guaido...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2019-01-25/venezuelan-...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2019-03-19/what-milita...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/south-america/2018-10-15/venezue...
[4] https://twitter.com/alcaldeledezma/status/1099407071580176385
[5] https://www.scribd.com/document/402010815/Meganalisis-88-9-de-venezolano...
[6] https://twitter.com/jguaido/status/1099497510836547585
[7] https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2019/02/lima-group-declarat...
[8] https://www.reuters.com/article/us-venezuela-politics/venezuelas-guaido-...
[9] https://youtu.be/I1pNv3D5Gb0?t=616
[10] https://youtu.be/I1pNv3D5Gb0?t=633
[11] https://www.abc.es/internacional/abci-juan-guaido-espana-lugar-ideal-par...
[12] http://www.el-nacional.com/noticias/politica/juan-guaido-sobre-articulo-...
[13] https://twitter.com/morapin/status/1111418458615377923
[14] https://caracol.com.co/programa/2019/04/04/6am_hoy_por_hoy/1554386838_57...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition