Ο κινεζικός Διαφωτισμός έγινε 100 ετών

Πριν από εκατό χρόνια, το βράδυ της 3ης Μαΐου 1919, μια ομάδα Κινέζων φοιτητών συναντήθηκαν μέσα σε μια κενή αίθουσα διαλέξεων στο Πεκίνο. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τελειώσει με μια ανακωχή το προηγούμενο φθινόπωρο, και οι νικηφόρες δυνάμεις συγκεντρώθηκαν στις Βερσαλλίες για να διαπραγματευτούν μια ειρηνευτική συνθήκη. Η Κίνα, η οποία συνέβαλε στην πολεμική προσπάθεια των Συμμάχων, πίστευε ότι είχε κερδίσει αν όχι μια ίση θέση στο τραπέζι, τότε τουλάχιστον το δικαίωμα να ακουστεί η φωνή της. Ωστόσο, κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεών τους, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν κρυφά να παραχωρήσουν αμφισβητούμενα κινεζικά εδάφη στην Ιαπωνία, η οποία είχε επίσης υποστηρίξει τους Συμμάχους. Όπως έγραψε ο Αμερικανός διπλωμάτης Έντουαρντ Τ. Ουίλιαμς, «η Κίνα προδόθηκε [1] μέσα στο σπίτι των φίλων της».

Στρατιώτες στην πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου κατά την διάρκεια τελετής για τον εορτασμό της επετείου του Κινήματος της 4ης Μαΐου, τον Μάιο του 1998. ANDREW WONG / REUTERS
----------------------------------------------------------------

Οι ειδήσεις για την απόφαση έφτασαν στην Κίνα το πρωί της 2ας Μαΐου. Από τους άνδρες που έσερναν τα rickshaw μέχρι τους υπουργούς των επαρχιών, οι Κινέζοι πολίτες έπεσαν σε απόγνωση. Η νεολαία του έθνους, ειδικότερα, αισθάνθηκε το χτύπημα σαν να τους έκοψαν ένα άκρο. Γεννημένοι στην τελική πράξη της αυτοκρατορικής Κίνας, αγωνίστηκαν με την ανισότητα μεταξύ του λαού τους και εκείνων ενός πιο ανεπτυγμένου κόσμου και καίγονταν με την αίσθηση του τι διακυβεύεται -μια δοκιμασία τόσο σοβαρή όσο και η επιβίωση της ίδιας της Κίνας. Ήταν οι κληρονόμοι μιας έκπτωτης αυτοκρατορίας. Η ταπείνωση της χώρας τους ήταν η αγωνία τους.

Μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας στο Πεκίνο, τα πάθη εντάθηκαν. Φοιτητές απ’ όλη την χώρα πλημμύρισαν την Ευρώπη με τηλεγραφήματα, ικετεύοντας την κινεζική αντιπροσωπεία στις Βερσαλλίες να διασώσει την υπερηφάνεια της χώρας και να φύγει. Ένας νεαρός άνδρας, επιδεικνύοντας ένα μαχαίρι, φώναξε ότι ο πόνος ήταν πάρα πολύς για να τον αντέξει και ότι θα προτιμούσε να αυτοκτονήσει παρά να ανεχτεί την αδυναμία της Κίνας [2]. Μια διαμαρτυρία είχε προγραμματιστεί προηγουμένως για την επόμενη εβδομάδα, αλλά ήταν τέτοια η βοή στην αίθουσα, η ένταση των πεποιθήσεων των φοιτητών, που ήξεραν ότι δεν μπορούσαν να περιμένουν. Θα έκαναν πορεία την επόμενη μέρα –στις 4 Μαΐου.

«ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΕΙ Η ΚΙΝΑ»

Η πορεία σηματοδότησε την γέννηση του περίφημου Κινήματος της 4ης Μαΐου, μια εθνική πολιτιστική και πολιτική αφύπνιση που τον τελευταίο αιώνα έχει συμβολίσει την γέννηση της σύγχρονης Κίνας. Ήταν μια στιγμή βαθύτερης περίσκεψης και αξιόλογου πλουραλισμού σκεπτικών, μια περίοδος ριζικής ανοικτότητας και δυνατοτήτων που βαπτίσθηκε από τους ιστορικούς ως «ο κινεζικός Διαφωτισμός». Σε μια χώρα συμβόλων και τελετών, η ετήσια επέτειός της συνεχίζει να προκαλεί μια ισχυρή πολιτιστική απήχηση. «Το κίνημα δεν είναι παρωχημένο … ούτε καν ένα ιστορικό γεγονός», έγραψε η κρατική εφημερίδα China Daily το 2009, κατά την 90η επέτειο της διαμαρτυρίας. «Οι συζητήσεις και η επιχειρηματολογία πάνω σ’ αυτό δεν έχουν σταματήσει ποτέ». Πράγματι, οι αξιώσεις για την κληρονομιά της 4ης Μαΐου καταγράφηκαν πριν καν αδειάσουν οι δρόμοι. Σε ένα ποίημα που συνέταξε την ίδια την ημέρα των διαδηλώσεων, ένας φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου έγραψε ότι ο ίδιος και οι συμφοιτητές του είχαν πορευθεί «για να εξαγνίσουν την ντροπή από τις κινεζικές καρδιές και τα μυαλά». Έγραψε, «Θα κάνουμε τα πάντα για να σώσουμε την Κίνα».

Για τους εκπαιδευόμενους και την ελίτ του πρωτόπειρου έθνους, η διάσωση της Κίνας ήταν πρωτίστως στο μυαλό όλων. Άλλοτε εκλαμβανόμενη ως το κέντρο του ανθρώπινου πολιτισμού, η κινεζική αυτοκρατορία είχε εισέλθει στον εικοστό αιώνα χωλαίνοντας, παραγκωνισμένη από μια αδιάκοπη διαδοχή κρίσεων. Μόλις μια δεκαετία μέσα στον νέο αιώνα, η δυναστεία Qing κατέρρευσε, κι αντικαταστάθηκε από μια ελαττωματική δημοκρατία που υπέκυψε γρήγορα σε διεφθαρμένους πολέμαρχους και ξένους επιτιθέμενους.

Από αυτές τις συνθήκες, όμως, γεννήθηκε μια γενιά συγγραφέων και μελετητών, εκπαιδευμένοι στην Ιαπωνία και στην Δύση, οι οποίοι εμποδίστηκαν από τα δεσμά της κινεζικής παράδοσης και κοίταξαν προς το εξωτερικό για εργαλεία προόδου. Αρχίζοντας την δεκαετία του 1910, εκατοντάδες νέες επιθεωρήσεις και περιοδικά τύπωσαν τα πρώτα τους τεύχη, παλεύοντας με τα πιο πιεστικά θέματα της εποχής τους, με την ασταμάτητη όρεξή τους για νεωτερισμό να αντανακλάται σε τίτλους όπως Καινούργια Νεολαία, Νέα Παλίρροια, Νέα Ζωή, Νέα Εποχή, Νέα κοινωνία , Νέα Λογοτεχνία και Τέχνη –όλα νέα. Η συλλογική ορμή έμεινε γνωστή ως το Κίνημα Νέας Κουλτούρας, ένας στρόβιλος ιδεών και δραστηριοτήτων που απέρριπτε το παρελθόν, προκαλούσε το μέλλον και αναδείκνυε το άτομο σε μια προεξέχουσα θέση που δεν υπήρχε πριν ή μετά. Η κουλτούρα ήταν πολιτική και η πολιτική ήταν κουλτούρα. Το έθνος ξεχείλιζε με νέα σχέδια για την δόμηση της ζωής και της κοινωνίας, ενώ τα συστήματα που είχαν κυριαρχήσει για χιλιετίες αφέθηκαν στην σκόνη.

Εάν οι οραματιστές της Νέας Κουλτούρας προετοίμασαν την ανάφλεξη, οι φοιτητές στις 4 Μαΐου 1919 άναψαν την φωτιά. Το κίνημα εξασφάλισε την θέση του στην κινεζική ιστορία με το να ενοποιήσει τα διάχυτα ιδεώδη για το μέλλον κάτω από την ενοποιητική ταμπέλα του εθνικισμού [3]: «Πώς», ρώτησαν, «μπορεί η Κίνα να αναδυθεί ξανά;». Κάποιοι πίεσαν για μεγαλύτερες πολιτικές ελευθερίες. Άλλοι επιτέθηκαν στην Κομφουκιανή κληρονομιά της χώρας. Ακόμα, άλλοι πίστευαν ότι συμμετείχαν στον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Για την ηχηρή φιλελεύθερη πτέρυγα της Κίνας, οι εκκλήσεις για τον «κ. Επιστήμη» και τον «κ. Δημοκρατία» εμφανίστηκαν ως μια κραυγή κινητοποίησης, που έγινε για πολλούς συνώνυμη με το ίδιο το κίνημα. Στην καρδιά της, η 4η Μαΐου πέτυχε επειδή τροφοδότησε την ίδια βαθιά λαχτάρα σε όλους -την επιθυμία να σώσουν την Κίνα.

Από την πυρκαγιά του κινήματος ξεπήδησε μια σπίθα που θα έπιανε και θα άναβε την δική της μεγάλη φλόγα. Λαμβάνοντας έμπνευση από την Ρωσική Επανάσταση, οι πρώτοι Μαρξιστές της Κίνας ξεκίνησαν ως μια περιθωριακή ομάδα μελετών στην πανεπιστημιούπολη του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, διαδίδοντας σταθερά την γλώσσα της ταξικής πάλης και της επανάστασης σε ένα εθνικό ακροατήριο. Τον Ιούλιο του 1921, περίπου δώδεκα μαρξιστές συγκεντρώθηκαν για μια μυστική συνάντηση στην Σαγκάη. Με την υποστήριξη της σοβιετικής Κομιντέρν, ίδρυσαν επίσημα το Κομμουνιστικό Κόμμα στην Κίνα και προήδρευσαν στο πρώτο συνέδριο του κόμματος. Μεταξύ των αντιπροσώπων ήταν ο ηγέτης ενός τοπικού πυρήνα που ονομαζόταν Mao Zedong. Η 4η Μαΐου ήταν καταλυτική για μια στροφή στην κοσμοθεωρία του Μάο: Αισθανόμενος την ανάγκη για μια πιο δομημένη πολιτική, εγκατέλειψε τον προηγούμενο αναρχισμό του και βυθίστηκε στη μαρξιστική-λενινιστική θεωρία. Ήταν, όπως αναθυμόταν αργότερα, «μια κρίσιμη περίοδος της ζωής μου».

Από τότε, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα έχει ριζώσει την ιστορία της καταγωγής του στον ρομαντισμό και την αψηφισιά της 4ης Μαΐου. Τα επίσημα ιστορικά βιβλία του κόμματος χαράσσουν μια άμεση γραμμή από την ίδρυσή του μέχρι πίσω στο κίνημα, το οποίο πιστώνεται με την «αφύπνιση της κινεζικής εθνικής συνείδησης» και την «προετοιμασία των θεμελιωδών συνθηκών της ίδρυσης του ΚΚΚ». Ο Μάο χαιρέτισε το κίνημα ως το «κύριο ορόσημο» του κόμματος, το οποίο παρήγαγε στην Κίνα «μια εντελώς νέα πολιτιστική δύναμη … δηλαδή, την κομμουνιστική κουλτούρα και ιδεολογία που καθοδηγούνται από τους Κινέζους Κομμουνιστές». Σύμφωνα με τις κομματικές παραδόσεις, το πνεύμα της 4ης Μαΐου υλοποιήθηκε τελικά το 1949, όταν οι κομμουνιστές κήρυξαν τη νίκη στον εμφύλιο πόλεμο, ανακοινώνοντας την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.

Ένας εργαζόμενος ανακαινίζει ένα πορτρέτο του Mao Zedong στην Changzhi, τον Νοέμβριο του 2009. REUTERS
---------------------------------------------------------

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ 4ΗΣ ΜΑΪΟΥ

Η ιδιοποίηση της 4ης Μαΐου από το Κομμουνιστικό Κόμμα θα ασκήσει έντονες επιδράσεις στην διακυβέρνησή του. Η ένταση του κινήματος είχε κάνει βαθιά εντύπωση στον Μάο, ο οποίος μίλησε για αυτό ως μια «πολιτιστική επανάσταση» ήδη από το 1940. Οι πρώτες δεκαετίες της Λαϊκής Δημοκρατίας είδαν μια τεράστια αγκαλιά του τεράστιου σχεδίου του για την οικοδόμηση του έθνους, αλλά τα σχέδιά του άρχισαν να ξεδιπλώνονται στην δεκαετία του 1950 με τις καταστροφικές πολιτικές του «Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός». Καθώς οι αποτυχίες του Μάο αυξάνονταν και η λαβή του στην εξουσία χαλάρωνε, οπισθοχώρησε στο μοναδικό πρόγραμμα που γνώριζε καλύτερα: Την επανάσταση.

Κρυπτόμενος στην ρητορική της 4ης Μαΐου, ο Μάο ξεκίνησε [4] την «Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση» το 1966. Κάλεσε τη νεολαία του έθνους να «βομβαρδίσει τα αρχηγεία» της κοινωνίας και να την εκκαθαρίσει από όλα τα «αντιδραστικά» στοιχεία, που κυμαίνονταν από κορυφαίους κομματικούς ηγέτες μέχρι τα μέλη των οικογενειών των φοιτητών. Υποκίνησε τους «Κόκκινους Φρουρούς», παθιασμένους αφοσιωμένους νέους σε όλες τις πόλεις της Κίνας, να «σπάσουν τα τέσσερα παλιά»: Το παλιό σκεπτικό, τα παλιά έθιμα, τις παλιές συνήθειες και την παλιά κουλτούρα. Η κινεζική νεολαία είχε διαμορφώσει την ραχοκοκαλιά του Κινήματος της 4ης Μαΐου, αλλά η αιτία τους, όπως πίστευε ο Μάο, είχε τότε προδοθεί και θα έπεφτε πάνω στους ώμους μιας νέας γενιάς [η ευθύνη] για να αναβιώσει την επανάσταση. Όπως παρατήρησε ο ιστορικός Ρανά Μίτερ, η Πολιτιστική Επανάσταση έδειξε πολλά από τα βασικά χαρακτηριστικά του Κινήματος της 4ης Μαΐου -«εμμονή με τη νεολαία, καταστροφή του παρελθόντος, αλαζονεία για την ανωτερότητα του δικού του επιλεγμένου συστήματος σκέψης»- μολονότι ήταν διαθλασμένα μέσω του πρίσματος της διεστραμμένης ιδεολογίας του Μάο.

Η λατρεία της προσωπικότητας του Μάο ήταν η ίδια προϊόν της 4ης Μαΐου. Μερικοί από τους σημαντικότερους συγγραφείς του κινήματος, όπως ο Ding Ling και ο Guo Moruo, ήταν φλογεροί θαυμαστές του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, καθιστώντας δημοφιλή την ιδέα του υπερβατικού ήρωα, και την ικανότητα μιας κοινωνίας να μεταμορφωθεί μέσω της αγνής πίστης και της θέλησης. Ο Μάο αγκάλιασε αυτές τις τάσεις και τις έσπρωξε στα άκρα τους, ενθαρρύνοντας τις παράλογες επιδείξεις αγαλλίασης από τους υποκειμένους του. Ένας νεαρός εκπαιδευτικός, αφότου έπεσε επάνω του μια ματιά του σεβαστού ηγέτη το 1966, έγραψε στους συναδέλφους του: «Σήμερα είμαι τόσο χαρούμενος που η καρδιά μου είναι έτοιμη να σκάσει». Τόσο μνημειώδης ήταν η συνάντηση που αποφάσισε να σηματοδοτήσει την ημέρα ως τα νέα γενέθλιά του.

Η τελευταία επανάσταση του Μάο τερματίστηκε με τον θάνατό του το 1976 και υπό μια νέα ηγεσία το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα μετακινήθηκε γρήγορα για να αποστασιοποιηθεί από τον τρόμο της βασιλείας του. Το κίνημα της 4ης Μαΐου, ωστόσο, διατήρησε την ισχύ του ως νομιμοποιητικό ιστορικό σύμβολο, σύντομα αναδιατυπωμένο για να εξυπηρετήσει ένα νέο αφήγημα. Απευθυνόμενος στην χώρα το 1978, ο νέος υπέρτατος ηγέτης της Κίνας, ο Deng Xiaoping, προώθησε μια φιλόδοξη μεταρρυθμιστική ατζέντα και έκανε έκκληση για ευρεία «απελευθέρωση της σκέψης» για να απελευθερώσει τον πληθυσμό από το μακρόχρονο δόγμα του Μάο. Σε ένα συμπόσιο λίγους μήνες αργότερα, η 4η Μαΐου τιμήθηκε ως το πρώτο κινεζικό «κίνημα χειραφέτησης της σκέψης» στην σύγχρονη εποχή.

Κινέζοι φιλελεύθεροι, καταπιεσμένοι επί δεκαετίες, αισθάνθηκαν τους μεταβαλλόμενους ανέμους. «Το πνεύμα της 4ης Μαΐου είναι η δημοκρατία και η επιστήμη», δήλωσε ο ιστορικός Ding Shouhe, εκ των οποίων αμφότερες «χρειάζονται επειγόντως για τον εκσυγχρονισμό της Κίνας σήμερα». Το 1978 και το 1979, οι ακτιβιστές πήγαν να συναντηθούν μπροστά σε ένα δημοφιλές τείχος από τούβλα στο κέντρο του Πεκίνου, ντύνοντάς το με αφίσες με μεγάλα γράμματα [κινεζικούς χαρακτήρες, δηλαδή] για να αρθρώσουν τις καταπιεσμένες επιθυμίες τους. Χρισμένη ως το «τείχος της δημοκρατίας», η περιοχή προσήλκυσε γρήγορα χιλιάδες άνδρες και γυναίκες που συγκεντρώνονταν τα απογεύματα και τα Σαββατοκύριακα για να επιτιμήσουν την διακυβέρνηση του Μάο, να καταδικάσουν τον αυταρχισμό του κόμματος και να προτρέψουν για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις. Αποδείχθηκε ότι αυτό ήταν πάρα πολύ, πολύ γρήγορα. Στα τέλη του 1979, το κόμμα παρενέβη, καθαρίζοντας το τείχος και συλλαμβάνοντας τους ηγέτες του κινήματος. Αλλά η ενέργεια του κοινού δεν μπορούσε να περιοριστεί. Καθώς δεν επιτρεπόταν πλέον η επίθεση εναντίον του κόμματος, το κίνημα εξέτρεψε τις προσπάθειές του σε ένα άλλο κανάλι –με το να επικρίνει την κινεζική παράδοση ως πηγή των δεινών του έθνους.

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1980, οι Κινέζοι συγγραφείς και διανοούμενοι [5] απέκτησαν ξανά εμμονή με το παλιό ερώτημα «Πώς μπορούμε να κάνουμε την Κίνα σύγχρονη; Πώς μπορούμε να την κάνουμε ισχυρή;» Μια ανάλυση του 1988 από τους Wen Yuankai και Ni Duan χαρακτήρισε τον κινεζικό χαρακτήρα ως επιβαρυμένο από «συντηρητική συνείδηση, υπακοή, καταπιεσμένη ατομικότητα, απομονωτισμό και έλλειψη καινοτόμου πνεύματος». Άλλοι επισώρευαν την ευθύνη στην «αυταρχική κουλτούρα» της Κίνας, μια προσεκτικά συγκαλυμμένη αντικατάσταση για την ιδεολογία του κόμματος. Αυτός ο «πολιτισμικός πυρετός» οικοδομήθηκε σε όλη την δεκαετία, παράγοντας εκατοντάδες βιβλία και άρθρα που ερευνούν τις πηγές της εθνικής αδυναμίας της Κίνας. Ένας μελετητής, ο Li Guizhong, τον χαρακτήρισε ως «τον δεύτερο μεγάλο πολιτισμικό διάλογο στην σύγχρονη κινεζική ιστορία, με τον πρώτο να είναι κατά την περίοδο της 4ης Μαΐου».

Ένας νέος πυρετός για τις Δυτικές ιδέες προσέθεσε καύσιμα σε αυτή την συζήτηση. Οργανωμένες από φοιτητές ομάδες ανάγνωσης ρίζωσαν στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, γνωστό για συντομία ως «Beida», και σε άλλες σχολές σε ολόκληρη τη χώρα. Οι νέοι Κινέζοι μελετούσαν εμβριθώς τα μεγαλύτερα Δυτικά μυαλά -τον Hayek και τον Heidegger, τον Νίτσε και τον Βέμπερ. Μέχρι την άνοιξη του 1989, καθώς πλησίαζε η 70η επέτειος της 4ης Μαΐου, η νέα γενιά είχε δημιουργήσει μια φουσκοθαλασσιά για αλλαγή. Ακτιβιστές φοιτητές στο Πεκίνο οργάνωσαν «σαλόνια δημοκρατίας», ενώ ο Wang Dan, ένας φοιτητής του Beida, εξέδωσε ένα περιοδικό με τίτλο «Η Νέα 4η Μαΐου». Τον Απρίλιο, διένειμε μια ανοιχτή επιστολή υποστηρίζοντας ότι, ακριβώς όπως ο Deng είχε δημιουργήσει «ειδικές ζώνες» για το άνοιγμα της οικονομίας, το πανεπιστήμιο «πρέπει να χρησιμεύσει ως ειδική ζώνη για την προώθηση του εκδημοκρατισμού της πολιτικής».

Διεκδικώντας τον μανδύα των προγόνων τους της 4ης Μαΐου, μια νέα στρατιά της κινεζικής νεολαίας, που γεννήθηκε κατά την Πολιτιστική Επανάσταση αλλά διαμορφώθηκε στην μετα-Μαοϊκή εποχή, αναδείχθηκε ως η ισχυροποιητική δύναμη ενός εθνικού πολιτικού κινήματος. Στις 4 Μαΐου 1989, ηγέτες των φοιτητών συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τιενανμέν και εξέδωσαν το «Μανιφέστο της Νέας 4ης Μαΐου», καλώντας όλους τους διαδηλωτές να «προωθήσουν το πνεύμα της επιστήμης και της δημοκρατίας της 4ης Μαΐου». Εκατοντάδες χιλιάδες κατασκήνωσαν στην πλατεία τη νύχτα˙ θέματα αναγέννησης και ανανέωσης για άλλη μια φορά κυριάρχησαν εκείνες τις ημέρες. Το εμβληματικό κινεζικό τηλεοπτικό πρόγραμμα River Elegy, το οποίο μεταδόθηκε για πρώτη φορά το προηγούμενο καλοκαίρι, διατύπωσε το αναζωογονημένο πνεύμα του κινήματος: «Είναι σαν πολλά πράγματα στην Κίνα να πρέπει να ξεκινήσουν ξανά από την 4η Μαΐου».

Όχι για το Κομμουνιστικό Κόμμα. Στις 4 Ιουνίου, ανέπτυξε στρατεύματα και τανκς για να συντρίψει τις δημόσιες διαδηλώσεις στην πλατεία Τιενανμέν, στην συνέχεια γρήγορα μετακινήθηκε για να επιβάλει το δικό του αφήγημα επί των γεγονότων. Παρόλο που τα φοιτητικά κινήματα της 4ης Μαΐου και του 1989 ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα, το κόμμα δούλεψε για να τα αποσυνδέσει. Μιλώντας στις 3 Μαΐου 1990, ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος, Jiang Zemin, απέρριψε τους διαδηλωτές ως «συμμάχους ξένων επιτιθέμενων». Είπε ότι «Κάποιοι από τους νεότερους διανοούμενούς μας έπεσαν θύματα της επιρροής μιας κοσμικής κοσμοθεωρίας και αξιών». Είπε ότι «Είμαστε πεπεισμένοι ότι οι νεότεροι σύντροφοί μας θα μπορέσουν να λύσουν αυτά τα προβλήματα μέσω της μελέτης και της κοινωνικής πρακτικής».

Στην επέτειο της 4ης Μαΐου, ένας ακτιβιστής υπέρ της δημοκρατίας διαμαρτύρεται στο Χονγκ Κονγκ για την σφαγή της πλατείας Τιενανμέν, τον Μάιο του 1999. BOBBY YIP / REUTERS
------------------------------------------------------------

Οι επακόλουθες εκδηλώσεις μνήμης διόρθωσαν το φάσμα της βίαιης καταστολής σε μια προειδοποιητική ιστορία. Ο διάδοχος του Jiang, ο Hu Jintao, χρησιμοποίησε την 80η επέτειο της 4ης Μαΐου, το 1999, για να προειδοποιήσει ενάντια στην παρείσφρηση της ξένης επιρροής. Είπε ότι «Οι Δυτικές δυνάμεις ακόμα … προωθούν τις διαιρέσεις μεταξύ των σοσιαλιστικών χωρών και των αναπτυσσόμενων εθνών». Είπε ότι «Οι ευρείες μάζες των Κινέζων νέων πρέπει να αποκτήσουν μια σφαιρική προοπτική, μια διαλεκτική κατανόηση και μια εξελισσόμενη εκτίμηση της συνεχώς μεταβαλλόμενης κατάστασης». Το 2014, ο πρόεδρος Xi Jinping [6] πραγματοποίησε μια επίσημη επίσκεψη στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου κατά την 95η επέτειο του κινήματος. Στις δηλώσεις του στις 4 Μαΐου, είπε: «Η νεότητα είναι μια εποχή που οι αξίες σας υποβάλλονται σε αλλαγή και ωρίμανση». Είπε ότι «Είναι κρίσιμο να ελεγχθεί αυτή η φάση στην εξέλιξη ενός ατόμου».

ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΗΤΟΣ

Οι επέτειοι στην Κίνα είναι κάτι περισσότερο από μνημονεύσεις˙ είναι σημεία πρόσβασης σε παλιά πάθη και καταπιεσμένα παράπονα, τα οποία το κόμμα φοβάται για την δυνατότητά τους να εκραγούν. Το έτος 2019 φέρνει μια λίστα πολιτικά φορτισμένων επετείων: Δέκα χρόνια μετά τις ταραχές των Ουιγούρων στην Ουρούμκι, 20 χρόνια μετά την κρατική καταστολή του Φάλουν Γκονγκ, 60 χρόνια μετά την αναγκαστική φυγή του Δαλάι Λάμα από το Θιβέτ. Στην κορυφή της λίστας είναι η 30ή επέτειος από τις υπέρ της δημοκρατίας διαδηλώσεις του 1989 και, ίσως, η πιο σημαντική, η εκατονταετηρίδα του κινήματος της 4ης Μαΐου.

Υπό τον Xi, το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει συστηματικά ενισχύσει τον έλεγχό του σε όλες τις πτυχές της κινεζικής πολιτικής ζωής. Στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, το ιστορικό κέντρο των κινημάτων τόσο του 1919 όσο και του 1989, το κράτος έχει συνδέσει κάμερες στις κολώνες φωτισμού, οικοδόμησε δίκτυα πληροφοριών, και διόρισε το περασμένο φθινόπωρο έναν νέο πανεπιστημιακό πρόεδρο με εξαίρετα κομματικά διαπιστευτήρια. Η 4η Μαΐου -το πιο ισχυρό σύμβολο της εθνικής έκφρασης της σύγχρονης Κίνας- έχει απογυμνωθεί από τις προσδοκίες του και έχει αποστειρωθεί σε ένα αξιόπιστο κομματικό σημείο συζητήσεων. Στην πανεπιστημιούπολη, μια πρόσφατη έρευνα που διοργανώθηκε για την επιλογή μεταπτυχιακών φοιτητών του Beida εξέτασε την εγγύτητά τους με δηλώσεις όπως «ο [Xi είναι] ηγέτης του οποίου η καρδιά ήταν σφυρηλατημένη από τον ευγενή αγώνα» και «η πολυκομματική Δυτική δημοκρατία δεν είναι κατάλληλη για την Κίνα». Μια φράση του ερωτηματολογίου φάνηκε σχεδιασμένη να εξαλείψει τους ανατρεπτικούς, υπολογίζοντας το τι σκέφτονταν οι ερωτώμενοι ότι ενσωματωνόταν στο «Πνεύμα της 4ης Μαΐου» και αν «η νεολαία θα έπρεπε να απελευθερώσει το πάθος της … και να κυνηγά νεανικά ιδανικά».

Τα πάθη της κινεζικής νεολαίας ανέκαθεν δρασκέλιζαν μια λεπτή και ρευστή γραμμή. Κάποιες φορές υπήρξαν μια δύναμη για να οπλιστεί. από το 1989, [έγιναν] μια παρόρμηση για να κατασταλεί. Το κόμμα δεν φειδόταν να επιδείξει τις μοίρες εκείνων που θεωρούσε ότι έχουν το πάει πολύ μακριά. Το περασμένο καλοκαίρι, δυνάμεις ασφαλείας εισέβαλαν σε ένα διαμέρισμα σπουδαστών και νέων εργατών ακτιβιστών στην Huizhou, που είχαν συγκεντρωθεί για να βοηθήσουν τους βιομηχανικούς εργάτες να οργανωθούν για [να διεκδικήσουν] περισσότερα δικαιώματα. Πενήντα μέλη της ομάδας συνελήφθησαν˙ αρκετοί παρέμειναν υπό κράτηση μέσα στη νέα χρονιά -μεταξύ των οποίων δύο πρόσφατοι πτυχιούχοι του Beida. Τον περασμένο Νοέμβριο, οι συνάδελφοι των κρατουμένων διένειμαν φυλλάδια σε καντίνες σε πανεπιστήμια, αλλά αντιμετώπισαν γενική απάθεια, πριν οι αστυνομικοί κινηθούν για να τους φιμώσουν. Έκτοτε, επιπλέον μισή ντουζίνα φοιτητές και απόφοιτοι του Beida, μαζί με πολλούς από τους συμφοιτητές τους σε όλη την χώρα, εξαφανίστηκαν ησύχως.

Πριν από εκατό χρόνια, οι ιδεαλιστές νεαροί Κινέζοι συσπειρώθηκαν για να ταρακουνήσουν την συνείδηση του έθνους. Σήμερα, οι κληρονόμοι τους αντιμετωπίζουν την εξάλειψη.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-05-03/chinese-enlight...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2012-08-16/how-china-sees-...
[2] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2017-06-13/history-c...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2019-02-12/why-nationalism...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-01-26/china-turned-up...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-07-13/remembering-liu...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-04-17/chinas-new-revo...

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition