Απομυθοποιώντας την Ζώνη και Οδό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Απομυθοποιώντας την Ζώνη και Οδό

Ο αγώνας για τον ορισμό του κινεζικού «έργου του αιώνα»
Περίληψη: 

Αντιμετωπίζοντας μια παγκόσμια κατακραυγή κατά της Πρωτοβουλίας Ζώνη και Οδός (BRI), το Πεκίνο τώρα αλλάζει ταχύτητα από μια θολά καθορισμένη αρχική BRI σε μια τελειοποιημένη σύγχρονη BRI. Κατά την διάρκεια ομιλίας του στο δεύτερο φόρουμ της BRI, ο Κινέζος πρόεδρος Xi χρησιμοποίησε αποκαλυπτικά δύο νέες λέξεις κλειδιά που απουσίαζαν από την ομιλία του στο φόρουμ του 2017: «Προτεραιότητες» και «εκτέλεση». Απέφυγε την φράση «το έργο του αιώνα».

Η YUEN YUEN ANG είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και η συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο How China Escaped the Poverty Trap. [1]

Τον Μάιο του 2017, το Πεκίνο φιλοξένησε το πρώτο Φόρουμ για την Διεθνή Συνεργασία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Forum for International Cooperation). Η σύνοδος κορυφής, η οποία συγκέντρωσε εκπροσώπους από περισσότερες από 100 χώρες, οργανώθηκε για να προωθήσει την χαρακτηριστική εξωτερική πολιτική του Κινέζου προέδρου Xi Jinping: Την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός [2] (Belt and Road Initiative, BRI), ένα φιλόδοξο όραμα να επεκτείνει τους επενδυτικούς και εμπορικούς δεσμούς του Πεκίνου με περίπου 65 άλλες χώρες που καλύπτουν συλλογικά τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού. Στην ομιλία του στην σύνοδο κορυφής, ο Xi χαιρέτησε την BRI ως «το έργο του αιώνα».

«Αυτό που ελπίζουμε να δημιουργήσουμε», είπε, «είναι μια μεγάλη οικογένεια αρμονικής συνύπαρξης».

24052019-1.jpg

Στο δεύτερο Φόρουμ Belt and Road Forum στο Πεκίνο, τον Απρίλιο του 2019. JASON LEE / REUTERS
--------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, τα αποτελέσματα της BRI ήταν οτιδήποτε άλλο παρά αρμονικά [3]. Τα υποστηριζόμενα από την Κίνα σιδηροδρομικά έργα στην Ινδονησία, τη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη έχουν σταματήσει, καθώς οι κυβερνήσεις εταίροι του Πεκίνου έχουν διαμαρτυρηθεί για υπερβολικό κόστος, διαφθορά και αυτό που ο Μαλαισιανός πρωθυπουργός, Mahathir bin Mohamad, χαρακτήρισε «μια νέα εκδοχή αποικιοκρατίας». Οι αναλυτές επέκριναν το Πεκίνο για άσκηση [4] «διπλωματίας παγίδευσης με χρέος» -την χρήση της ΒΡΙ ως κάλυψης για την σύναψη αστρονομικών δανείων που θα αφήσουν τους εταίρους του υποχρεωμένους στα κινεζικά συμφέροντα. Αμερικανοί διπλωμάτες κατηγορούν το Πεκίνο για «αρπακτικό δανεισμό» και, τον περασμένο Οκτώβριο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, αναφέρθηκε [5] στο BRI ως την κινεζική προσπάθεια να αγοράσει μια «αυτοκρατορία».

Υπάρχει ένα πρόβλημα με την τρέχουσα υστερία γύρω από την BRI: Κανείς, ακόμη και στο Πεκίνο, δεν ξέρει τι είναι πραγματικά η BRI. Στην ομιλία του το 2017, ο Xi περιέγραψε «το έργο του αιώνα» ως κάτι που περιλαμβάνει σχεδόν τα πάντα: Χρηματοδότηση, υποδομές, καινοτομία, εμπόριο, μεταφορές, βιωσιμότητα, και την διασύνδεση μεταξύ των ανθρώπων. Η κινεζική κυβέρνηση ουδέποτε προσέφερε έναν επίσημο ορισμό του τι συνιστά ένα έργο της BRI ούτε έχει εκδώσει έναν κατάλογο εγκεκριμένων συμμετεχόντων στην BRI. Ως αποτέλεσμα, οι κινεζικές ομάδες συμφερόντων όλων των αποχρώσεων -τοπικές κυβερνήσεις, κρατικές επιχειρήσεις, ιδιωτικές επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, ακόμη και φιλανθρωπικές οργανώσεις και μη κυβερνητικές οργανώσεις- μπόρεσαν να ισχυριστούν ότι τα αγαπημένα σχέδιά τους είναι μέρος της BRI, ανεξαρτήτως εάν έχουν επίσημη κυβερνητική υποστήριξη. Η BRI μπορεί να είναι ο πιο συζητημένος και ελάχιστα καθορισμένος όρος αυτής της δεκαετίας.

Η Κίνα προσπαθεί επί του παρόντος να ανανεώσει και να επαναπροσδιορίσει [2] την BRI ανταποκρινόμενη στην παγκόσμια κριτική. Για να γίνει αυτό με επιτυχία, θα πρέπει να αποσαφηνίσει τον σκοπό, τις προτεραιότητες και το πεδίο εφαρμογής της πρωτοβουλίας. Θα πρέπει να ορίσει τα συγκεκριμένα έργα της BRI, επιτρέποντας μόνο εκείνα που πληρούν αρκετά υψηλά πρότυπα ποιότητας, διαφάνειας και λογοδοσίας για να διεκδικήσουν την κάλυψη της πρωτοβουλίας. Με το να απαλείψει την σύγχυση γύρω από την BRI, η Κίνα μπορεί να αρχίσει να ανακτά την εμπιστοσύνη της διεθνούς κοινότητας, ενώ θα διαλύει τις εικασίες που κηλίδωσαν πρόσφατα την εικόνα του χαρακτηριστικού έργου του Xi.

ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗΝ BRI

Η BRI ήταν πάντα αόριστα καθορισμένη. Ένα δοκίμιο [6] που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα China Daily το 2017 προσφέρει μια αίσθηση της επίσημης γλώσσας που περιέβαλλε συνήθως την πρωτοβουλία. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, αμφότεροι Κινέζοι σύμβουλοι πολιτικής που εδρεύουν στο Πανεπιστήμιο Tsinghua, η BRI αντιπροσωπεύει «την ενσωμάτωση των πνευματικών και υλικών ανθρώπινων ικανοτήτων για να κατανοήσουμε τον κόσμο, να αλλάξουμε τον κόσμο, και να διαμορφώσουμε βαθιά το πεπρωμένο της ανθρωπότητας». Το τι σημαίνουν αυτά με όρους πολιτικής αποτελεί, το λιγότερο, ένα αίνιγμα.

Η θεωρητική ασάφεια μεταφράζεται, επί του πεδίου, σε πρακτική σύγχυση. Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα από την έρευνά μου στην Sihanoukville, μια παραλιακή πόλη στην Καμπότζη που έχει γίνει σύμβολο της διαμάχης για την BRI. Τα τελευταία χρόνια, αυτή η πόλη των 150.000 κατοίκων έχει δει εισροή Κινέζων εργαζομένων, εργολάβων και τουριστών, για να μην αναφέρουμε έναν κατακλυσμό κινεζικών επενδύσεων -1,1 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο το 2018. Καζίνο και συγκροτήματα κατοικιών έχουν αναπτυχθεί παντού. Η υπάρχουσα υποδομή δύσκολα μπορεί να συμβαδίσει με τον ξέφρενο ρυθμό των κατασκευών: Οι δρόμοι της πόλης καλύπτονται με συσσωρευμένα απορρίμματα και πλημμυρίζουν με νερό από σωλήνες που διαρρηγνύονται. Παρόλο που μια μειοψηφία των κατοίκων της περιοχής επωφελείται εξαιρετικά από τη μίσθωση ακινήτων σε Κινέζους επενδυτές, πολλοί άλλοι έχουν περιθωριοποιηθεί από την άνοδο των τιμών. Το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση των αντι-κινεζικών αισθημάτων. Για τους Καμποτζιανούς -καθώς και για τα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης [7]- όλες αυτές οι διαταραχές εμπίπτουν υπό τον τίτλο της BRI.

Ωστόσο, παρ’ όλα τα κινεζικά χρήματα και τους επενδυτές στην Sihanoukville, μόνο λίγα έργα αποτελούν οριστικά τμήμα της BRI, όταν είναι κατανοητά υπό την στενή έννοια ως έργα που χρηματοδοτούνται από το κινεζικό κράτος για την προώθηση της διμερούς συνεργασίας ή ανάπτυξης. Ένα τέτοιο έργο είναι ο αυτοκινητόδρομος, τώρα υπό κατασκευή, που συνδέει την Sihanoukville με την πρωτεύουσα Πνομ Πενχ. Τα κρατικά υποστηριζόμενα κινεζικά δάνεια χρηματοδοτούν τον δρόμο, με πρόβλεψη στα 2 δισεκατομμύρια δολάρια, και μια κρατική κινεζική εταιρεία [8] τον κατασκευάζει. Το Xinhua, το επίσημο κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων, έχει ανακηρύξει την οδό ταχείας κυκλοφορίας «ένα έργο-κλειδί υπό την συνεργασία της BRI».