Γιατί το καθεστώς της Βενεζουέλας δεν έχει καταρρεύσει | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί το καθεστώς της Βενεζουέλας δεν έχει καταρρεύσει

Ο Guaidó και ποιος στρατός;
Περίληψη: 

Οι μεταβάσεις από την αυταρχική διακυβέρνηση στην δημοκρατία είναι από την φύση τους πολύ αβέβαιες. Απαιτούν κάποιο ρήγμα στον κυβερνώντα συνασπισμό μαζί με κινήσεις της αντιπολίτευσης που κάνουν ευκολότερο στην κυβέρνηση να αποχωρήσει από το να παραμείνει στην εξουσία.

Η LAURA GAMBOA GUTIÉRREZ είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα. Η έρευνά της εστιάζεται στους πολιτικούς θεσμούς και την αλλαγή καθεστώτων στην Λατινική Αμερική.

Την αυγή της 30ης Απριλίου, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας Juan Guaidó και Leopoldo López εμφανίστηκαν σε μια στρατιωτική βάση στο Καράκας και κάλεσαν τους πολίτες και τους στρατιωτικούς να ξεκινήσουν την «τελική φάση» της απομάκρυνσης του προέδρου Nicolás Maduro. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης είχαν καλέσει τους πολίτες να εξεγερθούν ενάντια στην κυβέρνηση και παλαιότερα, αλλά η απόφασή τους να απευθυνθούν απευθείας στον στρατό θεωρήθηκε ως κίνηση που αλλάζει το παιχνίδι. Ωστόσο, μέχρι το ηλιοβασίλεμα την ίδια μέρα, ο Λόπεζ και η οικογένειά του είχαν αναζητήσει καταφύγιο στην ισπανική πρεσβεία και ο Γκουαϊδό σιώπησε για αρκετές ώρες. Ήταν σχεδόν βέβαιο ότι η απόπειρα εξέγερσης απέτυχε.

31052019-1.jpg

Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Nicolás Maduro, σε μια στρατιωτική βάση στο Καράκας, τον Μάιο του 2019. MIRAFLORES PALACE / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Τι συνέβη; Κάποιοι έχουν προτείνει [1] ότι ο Guaidó, ο οποίος έχει θέσει μια άμεση πρόκληση στην προεδρία του Maduro από τον Ιανουάριο, δεν κατόρθωσε να προβάλλει αρκετά ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και αναπόφευκτου για την εξέγερση ώστε να συγκεντρωθεί [η απαραίτητη] ορμή. Άλλοι ισχυρίστηκαν ότι, αναγκασμένος από φήμες ότι η κυβέρνηση επρόκειτο να εκδώσει ένταλμα σύλληψης, ο Γκουαϊδό βιάστηκε και ενήργησε μια ημέρα νωρίτερα από ό, τι αυτός και αρκετοί στρατιωτικοί ηγέτες είχα συμφωνήσει, αιφνιδιάζοντας αρνητικά τους συμμάχους του στις ένοπλες δυνάμεις. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι πιο περίπλοκη.

Προκειμένου ο Maduro να αποχωρήσει και να ζητήσει ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας πρέπει να διαλύσει την στρατιωτικο-πολιτική συμμαχία που τον κρατά στην εξουσία. Το να φτάσει σε αυτό θα απαιτήσει, πρώτον, ότι ο στρατός δεν θα επωφελείται πλέον από την στήριξη στον Maduro. Με την υποστήριξη διεθνών συμμάχων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Guaidó έχει ήδη σημειώσει κάποια πρόοδο σε αυτό το μέτωπο. Ωστόσο, ο στρατός χρειάζεται επίσης αξιόπιστες εγγυήσεις ότι δεν θα διωχθεί ούτε θα τιμωρηθεί από το νέο καθεστώς -κάτι που η αντιπολίτευση δεν έχει παράσχει μέχρι στιγμής. Εάν δεν υπάρξει τέτοια εγγύηση, είναι απίθανο να στραφεί ο στρατός εναντίον του δικτάτορα της Βενεζουέλας.

Οι μεταβάσεις από την αυταρχική διακυβέρνηση στην δημοκρατία είναι από την φύση τους πολύ αβέβαιες. Απαιτούν κάποιο ρήγμα στον κυβερνώντα συνασπισμό μαζί με κινήσεις της αντιπολίτευσης που κάνουν ευκολότερο στην κυβέρνηση να αποχωρήσει από το να παραμείνει στην εξουσία. Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι [2] για να ελπίζουμε ότι η Βενεζουέλα βρίσκεται στον σωστό δρόμο από αυτή την άποψη. Η αντιπολίτευση, επί μακρό χρόνο υποτονική και διχασμένη από εσωτερικές διαμάχες, φαίνεται να έχει ξεπεράσει τα προηγούμενα λάθη και να δάμασε τις αντιπαραθέσεις. Τον Ιανουάριο, ο Guaidó, ενεργώντας ως επικεφαλής της ελεγχόμενης από την αντιπολίτευση Εθνικής Συνέλευσης, ορκίστηκε ως προσωρινός πρόεδρος. Λίγο αργότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής και η Ευρωπαϊκή Ένωση, όλοι αναγνώρισαν τον Guaidó ως νόμιμο πρόεδρο της Βενεζουέλας. Η κίνηση μετατόπισε την ισορροπία της αντίθεσης στην κυβέρνηση που καθιερώθηκε για πρώτη φορά το 2016 και, για πρώτη φορά μετά το 2015 έθεσε την κυβέρνηση σε αμυντική θέση.

31052019-2.jpg

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας, Χουάν Γκουαϊδό στην αεροπορική βάση της Λα Καρλότα στο Καράκας, στις 30 Απριλίου. CARLOS GARCIA RAWLINS / REUTERS
--------------------------------------------------------------

Για να επιτύχει όμως την απομάκρυνση του Maduro, ο Guaidó θα χρειαστεί να φέρει τις ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας στο πλευρό του. Ο Maduro δεν έχει το χάρισμα του Ούγκο Τσάβεζ, ο οποίος ήταν πρόεδρος της χώρας από το 1999 μέχρι τον θάνατό του το 2013, ούτε ήταν σε θέση να επωφεληθεί από τα πετρελαϊκά κέρδη όπως και ο προκάτοχός του. Από τότε που ήρθε στην εξουσία, ο Maduro επιβλέπει μια χώρα σε κρίση. Ο πληθωρισμός αναμένεται να φθάσει το 10 εκατομμύρια τοις εκατό φέτος, εκατοντάδες χιλιάδες Βενεζουελάνοι έχουν εγκαταλείψει την χώρα, ενώ εκείνοι που μένουν πίσω δεν διαθέτουν τρόφιμα και φάρμακα. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Maduro είναι βαθιά αντιδημοφιλής, και βασίστηκε στον στρατό για την επιβίωση της κυβέρνησής του. Σε αντάλλαγμα για την καταστολή της λαϊκής δυσαρέσκειας, ο στρατός έχει πάρει τον έλεγχο της PDVSA, της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας της Βενεζουέλας, και χρησιμοποίησε τον κυβερνητικό μανδύα ατιμωρησίας για να λειτουργήσει και να επωφεληθεί από την διακίνηση ναρκωτικών και τις συναλλαγές στη μαύρη αγορά. Τα ανώτατα μέλη των ενόπλων δυνάμεων συνεχίζουν να συνεργάζονται με τον Maduro επειδή δεν θέλουν να χάσουν αυτή την εισοδηματική ροή ή να αντιμετωπίσουν δίωξη για διαφθορά, εμπορία ναρκωτικών και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο θάνατος διαδηλωτών, η άδικη φυλάκιση και τα βασανιστήρια.