Πώς βλέπει το Ιράν την αντιπαράθεσή του με τις ΗΠΑ

Η ηλικιωμένη μητέρα μου είναι πάρα πολύ άρρωστη και έτσι έχω περάσει τις τελευταίες δύο εβδομάδες μαζί της στο Ιράν. Η παραμονή μου εδώ μού έδωσε την ευκαιρία να παρακολουθήσω στενά τόσο την κοινή όσο και την επίσημη γνώμη σε μια περίοδο αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν.

«Τι θα συμβεί με την πυρηνική συμφωνία;» με ρώτησαν απλοί άνθρωποι. «Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες παραβίασαν την συμφωνία, παρόλο που το Ιράν παρέμεινε πιστό σε αυτήν;».

Μια γυναίκα περπατά στην Τεχεράνη, τον Ιούλιο του 2019. Wana News Agency / Reuters
-------------------------------------------------------------------------------

Η οικονομική κατάσταση του Ιράν έχει επιδεινωθεί από τότε που η αμερικανική κυβέρνηση του προέδρου Donald Trump επανέφερε κυρώσεις μετά την απόσυρσή της από την συμφωνία. Οι [ιρανικές] κυβερνητικές δυσλειτουργίες ευθύνονται εν μέρει για την κακουχία αυτή, αλλά παρά ταύτα οι Ιρανοί κατηγορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες γι’ αυτήν. Το κάνουν αυτό επειδή είναι πεπεισμένοι ότι το μέρος που δεν τήρησε τα της πλευράς του στην πυρηνική συμφωνία ήταν η διοίκηση του Τραμπ, και όχι η κυβέρνηση του Ιρανού προέδρου, Χασάν Ρουχανί.

Η αντιστροφή της Ουάσιγκτον στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action, JCPOA), όπως είναι γνωστή η πυρηνική συμφωνία, έχει στρέψει την δυσπιστία των Ιρανών πολιτών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και παρουσίασε στους Ιρανούς αξιωματούχους άκαμπτες, ανεπιθύμητες επιλογές. Το αποτέλεσμα των 12 χρόνων έντονων διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ιράν και των έξι παγκόσμιων δυνάμεων, το JCPOA, σχεδιάστηκε για να εμποδίσει το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα μέσω επιθετικών επιθεωρήσεων που θα παρείχαν ένα επίπεδο διαφάνειας απαράμιλλο [1] στην ιστορία της μη διάδοσης [των πυρηνικών όπλων]. Τα δύο τελευταία χρόνια, το πυρηνικό παρατηρητήριο του ΟΗΕ, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency, IAEA), εξέδωσε 15 εκθέσεις που επιβεβαιώνουν την πλήρη συμμόρφωση του Ιράν με τους όρους και τις προϋποθέσεις του JCPOA [2].

Τι έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες ως ανταπόδοση; Όχι μόνο δεν εκπλήρωσαν τις δεσμεύσεις τους για την άρση των κυρώσεων που σχετίζονται με τα πυρηνικά και την διευκόλυνση της κανονικής επιχειρηματικής δραστηριότητας με το Ιράν, αλλά αποσύρθηκαν από την συμφωνία και αντάμειψαν την καλή θέληση του Ιράν επιβάλλοντας αυστηρές νέες οικονομικές κυρώσεις και εξαπολύοντας έναν χείμαρρο εχθρικής ρητορικής. Έτσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανταποκρίθηκαν στην ευελιξία και την συνεργασία του Ιράν με μια εκστρατεία «μέγιστης πίεσης» [3]: Οι κυρώσεις των ΗΠΑ έναντι του Ιράν είναι πληρέστερες ακόμη και από εκείνες της Βόρειας Κορέας, οι οποίες αποχώρησαν από την Συνθήκη περί Μη Διάδοσης των Πυρηνικών (Nuclear Nonproliferation Treaty, NPT). Προς μεγάλη απογοήτευση του λαού και της κυβέρνησης του Ιράν, η Ευρώπη αποδείχθηκε υπερβολικά αδέξια [4] και ασπόνδυλη για να μετριάσει τις επιπτώσεις της απόσυρσης των ΗΠΑ, τηρώντας τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο του JCPOA.

ΟΧΙ ΑΛΛΗ «ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ»

Η εμπειρία των τελευταίων τριών ετών ήταν πικρή για εκείνους τους Ιρανούς που είχαν επενδύσει τις ελπίδες τους όχι μόνο στην πυρηνική συμφωνία αλλά και στην βελτίωση των σχέσεων με την Δύση και την συμμόρφωση με τα διεθνή καθεστώτα μη διάδοσης των πυρηνικών [όπλων].

Ως συνέπεια των πρόσφατων εξελίξεων, οι Ιρανοί αξιωματούχοι άρχισαν να διασκεδάζουν την ιδέα μιας σταδιακής [5] απόσυρσης από το JCPOA. Το κοινό έχει επίσης γίνει δεκτικό για την επιλογή αυτή, καθώς τα οικονομικά οφέλη της συμφωνίας περικόπηκαν απότομα όταν αποσύρθηκε μονομερώς η διοίκηση του Trump. Πιο γενικά, οι Ιρανοί αξιωματούχοι θέτουν υπό αμφισβήτηση την στρατηγική [6] της «εποικοδομητικής δέσμευσης και συνεργασίας» με την Δύση. Αντ’ αυτού, οι πολιτικοί παράγοντες στο Ιράν βλέπουν τώρα πλεονέκτημα στην καλλιέργεια συμμαχιών [7] με τις οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις της Ανατολής, όπως η Κίνα και η Ρωσία. Η κοινή γνώμη, η οποία για τον περασμένο αιώνα είχε ευνοήσει την ενίσχυση των πολιτικών και οικονομικών δεσμών με τις Δυτικές δυνάμεις, επίσης τώρα βλέπει ευνοϊκά [8] μια στροφή [9] προς την Ανατολή [10].

Επιπλέον, το Ιράν βλέπει ολοένα και λιγότερα οφέλη για να παραμείνει ως ένας υπογράφων της ΝΡΤ. Οι Ιρανοί υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής προβλέπουν ότι εάν το Ιράν αποχωρήσει από το JCPOA, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα το κατηγορήσουν ότι παραβίασε την ΝΡΤ προκειμένου να λάβουν την υποστήριξη της Ευρώπης στο να παραπέμψουν [11] τον πυρηνικό φάκελο του Ιράν στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Για πρώτη φορά από τότε που έγινε υπογράφων το 1970, το Ιράν τώρα εξετάζει σοβαρά [12] την απόσυρσή του από την ΝΡΤ. Όσο μεγαλύτερη διαφάνεια έδειξε το Ιράν, αισθάνονται οι αξιωματούχοι της χώρας, τόσο περισσότερες οικονομικές κυρώσεις έλαβαν. Ως εκ τούτου, για το Ιράν, η συμμόρφωση με την ΝΡΤ δεν αποφέρει κανένα οικονομικό ή πολιτικό όφελος –απλώς πίεση και κυρώσεις.

Η ιρανική δημόσια διάθεση αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό την επίσημη επί του θέματος αυτού. Τα «δυο μέτρα και δυο σταθμά» για την διάδοση των πυρηνικών είναι ορατά ακόμη και για τους απλούς ανθρώπους στο Ιράν, και οι Ιρανοί το φέρουν βαρέως. Ένα κοινό παράπονο είναι ότι ο Benjamin Netanyahu, η χώρα του οποίου διαθέτει εκατοντάδες πυρηνικές κεφαλές και δεν είναι μέλος της NPT, έχει γίνει η πυρηνική αστυνομία της Μέσης Ανατολής, κατευθύνοντας ψευδείς κατηγορίες εναντίον του Ιράν, το οποίο είναι μέλος της NPT και δεν διαθέτει πυρηνική βόμβα. Πολλοί Ιρανοί αισθάνονται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία σχημάτισαν ομάδα [13] όχι μόνο για να αντιμετωπίσουν το Ιράν αλλά για να αλλάξουν το καθεστώς του.