Τιενανμέν στο Χονγκ Κονγκ

Στην αρχή, όταν οι διαδηλωτές άρχισαν να διαχέονται στους δρόμους της πόλης, οι πολίτες εκπλήσσονταν από την τόλμη τους και από τον ιδεαλισμό, την ανοικτότητα και τον ενθουσιασμό τους καθώς αντιμετώπιζαν την ισχύ του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Τα αιτήματα των διαδηλωτών ήταν περιορισμένα και αντιμετωπίσιμα, η συμπεριφορά τους ήταν ευγενική και οι πορείες τους ήταν με τάξη. Ωστόσο, καθώς αυξάνονταν οι αριθμοί τους, επέτρεψαν στον εαυτό τους να διασκεδάσουν μια αίσθηση δυνατότητας -μια ελπίδα ότι αυτή την φορά θα μπορούσαν να ακουστούν. Όταν, αντί να ενδώσουν, όρμησαν στις αστυνομικές γραμμές, συνέχισαν με αψηφισιά αλλά ειρηνικά. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι και κομματικά όργανα τους καταδίκασαν ως μη πατριώτες υποκινητές της κοινωνικής αναταραχής, αλλά αυτοί μετέτρεψαν τις προσβολές σε καύσιμα για ένα διευρυνόμενο κίνημα. Πριν περάσει καιρός, είχαν κατακτήσει την καρδιά της πόλης.

Αστυνομικοί ρίχνουν δακρυγόνα σε διαδηλωτές στην συνοικία Sham Shui Po του Χονγκ Κονγκ, τον Αύγουστο του 2019. Tyrone Siu/REUTERS
------------------------------------------------------------

Πέρασαν εβδομάδες και οι διαδηλωτές, ανήσυχοι μήπως χαθεί η ορμή τους, άλλαξαν τακτική, επανεφεύροντας τον εαυτό τους και πείθοντας επιπρόσθετα στοιχεία της κοινωνίας και έτσι δίνοντας νέα ζωή στο κίνημά τους. Οι αξιωματούχοι του κόμματος έδειξαν μεγάλη δυσαρέσκεια απέναντι στην προσβολή από εκατοντάδες χιλιάδες ανυπότακτους νέους που τους αψηφούσαν και παρέλυαν το κέντρο της πόλης, αλλά λόγω ορισμένων σημαντικών επερχόμενων εθνικών περιστάσεων δεν ήθελαν να τους πατάξουν. Ωστόσο, κανείς τους δεν θα διαπραγματευόταν με τους νεαρούς ταραχοποιούς. Και έτσι οι διαδηλώσεις συνέχισαν να μεγαλώνουν και να γίνονται πιο χαοτικές.

Αυτό είναι το περίγραμμα των διαδηλώσεων της πλατείας Τιενανμέν που ξεδιπλώθηκαν για επτά εβδομάδες το 1989 -και επίσης των διαδηλώσεων που εκτυλίσσονται τώρα στο Χονγκ Κονγκ. Πριν από τριάντα χρόνια, ο αγανακτισμένος ηγέτης του κόμματος, Deng Xiaoping, τελικά δεν μπόρεσε πλέον να συγκρατηθεί: Στις 4 Ιουνίου διέταξε στρατεύματα να παρέμβουν και σφάγιασαν διαδηλωτές. Οι ανησυχητικοί παραλληλισμοί μεταξύ του τότε και του τώρα καθιστούν δύσκολο να μην ανησυχεί κανείς ότι το Χονγκ Κονγκ θα μπορούσε να καταλήξει σε ένα παρόμοια άγριο τέλος.

Η ΜΑΚΡΑ ΣΚΙΑ

Την άνοιξη του 1989, έκανα ρεπορτάζ στην πλατεία Τιενανμέν για την The New York Review of Books. Για όποιον ήταν εκεί, η Tiananmen ρίχνει τώρα μια μακρά σκιά στις διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ. Αυτές οι διαδηλώσεις άρχισαν στις αρχές Ιουνίου, ως αντίθεση προς ένα νομοσχέδιο το οποίο θα επέτρεπε να απελαύνονται στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ) οι κατηγορούμενοι ότι διέπραξαν εγκλήματα. Πολλοί στο Χονγκ Κονγκ θεώρησαν τον νόμο ως μια καταφανή παραβίαση της συμφωνίας «μια χώρα, δύο συστήματα» που συνήφθη με το Ηνωμένο Βασίλειο στην κοινή δήλωση του 1984 που εξασφάλιζε στην πρώην βρετανική αποικία «υψηλό βαθμό αυτονομίας» και την δυνατότητα διατήρησης δικού της δικαστικού συστήματος και δικών της δικαστηρίων για 50 χρόνια. Αλλά ακόμα και μετά την κατάθεση του νομοσχεδίου, δέκα εβδομάδες κλιμακωτών διαμαρτυριών μεταμόρφωσαν την φήμη του Χονγκ Κονγκ: Άλλοτε γνωστό ως εμπορικό διαμετακομιστικό κέντρο που διακρίνεται από ατόφια εμπορικότητα, έχει γίνει το σύμβολο της μαζικής πολιτικής διαφωνίας.

Το 1989, καθώς ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις στην Τιενανμέν, η ηγεσία του κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος ήταν αρχικά σχετικά ήσυχη. Στην συνέχεια, στις 26 Απριλίου, μετά την συνάντηση της Μόνιμης Επιτροπής στο σπίτι του Ντενγκ, η [εφημερίδα του κόμματος] Λαϊκή Καθημερινή δημοσίευσε ένα προκλητικό άρθρο γνώμης στην πρώτη σελίδα, καταγγέλλοντας τους διαδηλωτές ως «εξαιρετικά μικρό αριθμό ατόμων με απώτερο σκοπό» οι οποίοι είχαν οργανώσει μια «σχεδιασμένη συνωμοσία» προκειμένου «να ρίξουν ολόκληρη την χώρα σε χάος» και να «αναιρέσουν την ηγεσία του [Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος] και το σοσιαλιστικό σύστημα». Με το να προσβάλλει τα κίνητρά τους και τον πατριωτισμό τους, το επίσημο άρθρο γνώμης ταυτόχρονα εξόργισε τους διαδηλωτές και έκλεισε την πόρτα σε οποιονδήποτε συμβιβασμό ενώ τα αιτήματά τους ήταν ακόμη ελάχιστα. Την επόμενη μέρα ξεκίνησε μια τεράστια νέα πορεία από την πανεπιστημιακή συνοικία προς την πλατεία Τιενανμέν, ακριβώς στην καρδιά του Πεκίνου, δίνοντας στο κίνημα μια νέα έκρηξη ενέργειας.