Ο Bolsonaro τροφοδοτεί τις φλόγες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο Bolsonaro τροφοδοτεί τις φλόγες

Η κυβέρνηση της Βραζιλίας εξακολουθεί να έχει μια παράταξη που μπορεί να τις περιορίσει
Περίληψη: 

Δασικές πυρκαγιές συμβαίνουν κάθε χρόνο στον Αμαζόνιο. Την χρονιά πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του Bolsonaro, από το 2017 έως το 2018, το δάσος του Αμαζονίου της Βραζιλίας έχασε σχεδόν ένα δισεκατομμύριο δέντρα. Η σημερινή κυβέρνηση δεν είναι η πρώτη που παραμελεί το πρόβλημα. Παρόλα αυτά, η περιφρόνησή της για το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα έντονη και η αποψίλωση της φετινής χρονιάς θα ξεπεράσει σχεδόν σίγουρα το ποσοστό της περασμένης.

Ο OLIVER STUENKEL είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Ίδρυμα Getulio Vargas, στην Βραζιλία.

Χιλιάδες πυρκαγιές μαίνονται τις τελευταίες εβδομάδες στον Αμαζόνιο, καταστρέφοντας τμήματα του τροπικού δάσους και πλήττοντας σοβαρά την παγκόσμια φήμη της Βραζιλίας. Από την ανάληψη των καθηκόντων του τον Ιανουάριο, ο ακροδεξιός πρόεδρος της χώρας, Jair Bolsonaro, ενθάρρυνε την αποψίλωση των δασών, μια πολιτική που οι οικολόγοι σε όλο τον κόσμο συνδέουν με τις δασικές πυρκαγιές, και διαμαρτυρήθηκαν ηχηρά. Αλλά ο Bolsonaro φαίνεται να απολαμβάνει τον ρόλο του ως ο νούμερο ένα εχθρός του περιβάλλοντος, απαντώντας στην κριτική από παγκόσμιους ηγέτες με τον ίδιο τρόπο που αντιδρά στους αντιπάλους στην πατρίδα του: Με προκλητική περιφρόνηση. Χλεύασε τον Γάλλο πρόεδρο, Εμμανουέλ Μακρόν, και την Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, χαρακτήρισε τις πυρκαγιές και την αποψίλωση ορισμένων τμημάτων του τροπικού δάσους της Βραζιλίας ως «εσωτερικό ζήτημα» και επαναλάμβανε ότι «ο Αμαζόνιος ανήκει στην Βραζιλία».

02092019-1.jpg

Ο Bolsonaro στην Μπραζίλια, τον Αύγουστο του 2019. Adriano Machado / Reuters
----------------------------------------------------------------

Ο Bolsonaro θεωρεί ότι η διεθνής ανησυχία για τις πυρκαγιές του Αμαζονίου αποτελεί απειλή για την κυριαρχία της χώρας του. Αυτός και μια ομάδα των στενά συμμαχικών υπουργών και συμβούλων του -γνωστών συλλογικά ως η «ιδεολογική ομάδα» της κυβέρνησης Bolsonaro- αποδίδουν την κριτική σε μια παγκόσμια συντονισμένη εκστρατεία για την αποδυνάμωση της εδαφικής ακεραιότητας της Βραζιλίας και την αποτροπή της οικονομικής ανάπτυξής της. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970, όταν μια στρατιωτική δικτατορία κυβερνούσε την Βραζιλία, οι εθνικιστές προωθούσαν με ζήλο την έννοια μιας διεθνούς συνωμοσίας που τείνει στην υπονόμευση της κυριαρχίας της χώρας. Ο Bolsonaro παραμένει νοσταλγικός για την εποχή της δικτατορίας. Με το να είναι καυστικός εν μέσω της περιβαλλοντικής κατακραυγής, αναλαμβάνει το ρόλο του υπέρμαχου της παράδοσης (culture warrior), καταπολεμώντας την «παγκοσμιοποίηση» (“globalism”) και τον «πολιτισμικό μαρξισμό» (“cultural Marxism”) των διεθνών θεσμών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό.

Η ιδεολογική στάση του Bolsonaro τον οδήγησε να οχυρωθεί πίσω από τις πυρκαγιές των δασών, και εκνευρίστηκε περαιτέρω από μια προσωπική διαμάχη με τον Macron. Όμως, καθώς οι πυρκαγιές και η οργή συνέχιζαν να μαίνονται, ανησυχούντες σύμβουλοι έπεισαν τον πρόεδρο να αποστείλει 43.000 στρατιώτες στο δάσος. Η μετακίνηση στρατευμάτων στο δάσος για την καταπολέμηση των πυρκαγιών -ένα παρηγορητικό μέτρο- είναι απίθανο να αλλάξει την διεθνή αντίληψη περί την Βραζιλία. Η διασφάλιση του Αμαζονίου θα απαιτήσει μια ευρεία αντιστροφή του περιβαλλοντικού προγράμματος του Bolsonaro.

Δύο από τις τρεις παρατάξεις στην κυβέρνηση Bolsonaro -οι συνδεδεμένοι με αυτόν ιδεολόγοι και τα μέλη του στρατού- είναι απίθανο να αγκαλιάσουν μια τέτοια αντιστροφή. Αυτές οι παρατάξεις μοιράζονται την θεμελιώδη άποψη ότι οι περιβαλλοντολόγοι ενδέχεται να απειλήσουν την κυριαρχία της Βραζιλίας. Η τρίτη παράταξη, αποτελούμενη από φιλελεύθερους οικονομολόγους και επιχειρηματικά συμφέροντα, εξακολουθεί να έχει μια ελάχιστη ευκαιρία να πείσει τον Bolsonaro να υιοθετήσει τις απαραίτητες περιβαλλοντικές πολιτικές με το να επικαλεστεί τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της οικονομίας και της εξωτερικής πολιτικής της Βραζιλίας.

ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ

Δασικές πυρκαγιές συμβαίνουν κάθε χρόνο στον Αμαζόνιο. Την χρονιά πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του Bolsonaro, από το 2017 έως το 2018, το δάσος του Αμαζονίου της Βραζιλίας έχασε σχεδόν ένα δισεκατομμύριο δέντρα. Η σημερινή κυβέρνηση δεν είναι η πρώτη που παραμελεί το πρόβλημα. Παρόλα αυτά, η περιφρόνησή της για το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα έντονη και η αποψίλωση της φετινής χρονιάς θα ξεπεράσει σχεδόν σίγουρα το ποσοστό της περασμένης.

Ο Μπολσονάρο και ο Ρικάρντο Σάλες, ο υπουργός Περιβάλλοντος της Βραζιλίας, δεν πιστεύουν στην αλλαγή του κλίματος. Ο πρόεδρος έκανε προεκλογική καμπάνια με υποσχέσεις να περιορίσει τις κρατικές προστασίες στο τροπικό δάσος. Έχει τηρήσει την εν λόγω δέσμευση εν μέρει με την περικοπή του προϋπολογισμού για το Ibama, το περιβαλλοντικό παρατηρητήριο της Βραζιλίας, το οποίο εφαρμόζει κανονισμούς και επιβάλλει πρόστιμα για παράνομη υλοτομία και άλλες καταπατήσεις. Η κυβέρνηση απέλυσε τον επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Διαστημικής Έρευνας, ο οποίος δημοσιεύει στοιχεία για την αποδάσωση. (Οι επιστήμονες στο ινστιτούτο ισχυρίζονται ότι οι φωτιές φέτος αυξήθηκαν κατά 35% από τον μέσο όρο των τελευταίων οκτώ ετών). Και ο πρόεδρος έχει καλλιεργήσει μια ατμόσφαιρα ατιμωρησίας, ενθαρρύνοντας τους ξυλοκόπους, τους κτηνοτρόφους, τους ανθρακωρύχους και τους αγρότες να παραβιάζουν τους κανονισμούς και να κόβουν δάσος. Οι κυβερνητικές υπηρεσίες επέβαλαν πολύ λιγότερα πρόστιμα φέτος από ό, τι τα προηγούμενα χρόνια.