Μια καλύτερη συμφωνία με το Ιράν είναι εφικτή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια καλύτερη συμφωνία με το Ιράν είναι εφικτή

Πώς να αναγκαστεί η Τεχεράνη να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων
Περίληψη: 

Οι επανειλημμένες προκλήσεις του Ιράν δίνουν στην διοίκηση του Trump την ευκαιρία να αυξήσει την διπλωματική πίεση και να συγκεντρώσει ευρωπαϊκή υποστήριξη για έναν νέο γύρο συνομιλιών.

Ο MICHAEL SINGH είναι διευθυντής και ανώτερος συνεργάτης Lane-Swig στο Washington Institute for Near East Policy.

Όταν η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ενέτεινε την εκστρατεία της περί «μέγιστης πίεσης» τον περασμένο Μάιο, με τον προβαλλόμενο στόχο να οδηγήσει τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν στο μηδέν, δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να ανταποκριθεί η Τεχεράνη με δική της κλιμάκωση. Στους μήνες έκτοτε, το Ιράν έχει επιτεθεί σε αγωγούς, σε δεξαμενόπλοια και σε μια από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις επεξεργασίας πετρελαίου στην Σαουδική Αραβία -προκαλώντας όχι μόνο μια κορύφωση στις τιμές του πετρελαίου αλλά και ανησυχίες για έναν νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Έχει επίσης παραβιάσει επανειλημμένως τους αρχικούς όρους της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 -γνωστής ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action ή JCPOA)- η οποία επεδίωκε να περιορίσει τις πυρηνικές δραστηριότητες της χώρας και από την οποία η διοίκηση του Trump αποσύρθηκε το 2018.

18112019-1.jpg

Πύραυλοι επιφανείας-αέρος δίπλα σε ένα πορτραίτο του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, νότια της Τεχεράνης, τον Σεπτέμβριο του 2005. Morteza Nikoubazl / Reuters
--------------------------------------------------------------------

Η Τεχεράνη πιθανώς επεδίωξε αυτά τα βήματα για να πείσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να επανεξετάσουν τις κυρώσεις τους και να ωθήσει τα άλλα μέρη της JCPOA να κάνουν έκκληση στην Ουάσινγκτον να υποχωρήσει. Για κάποιο χρονικό διάστημα, το Ιράν ίσως θεώρησε ότι η προσέγγισή του λειτουργούσε: Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, και ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, προσπάθησαν να σχεδιάσουν μια συμφωνία στην οποία το Ιράν θα συμμορφωθεί ξανά προς την JCPOA με αντάλλαγμα την άρση κυρώσεων. Ένα τέτοιο παζάρι, σύμφωνα με πληροφορίες, εκτροχιάστηκε την τελευταία στιγμή τον Σεπτέμβριο, όταν το Ιράν ζήτησε η άρση κυρώσεων να προηγηθεί μιας προτεινόμενης συνάντησης μεταξύ του Τραμπ και του Ιρανού προέδρου, Χασάν Ρουχανί, στην Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Αλλά μέχρι τότε, το Ιράν μπορεί να είχε περάσει τα όρια. Στις 9 Νοεμβρίου, ανακοίνωσε σχέδια για την επαναφορά του εμπλουτισμού ουρανίου σε ένα υπόγειο οχυρό και την αύξηση του ρυθμού του εμπλουτισμού αλλού. Σε απάντηση, οι Ευρωπαίοι υπογράφοντες στην JCPOA απείλησαν να επαναφέρουν κυρώσεις.

Με το Ιράν να δοκιμάζει τα όρια της ευρωπαϊκής υπομονής, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα ενιαίο μέτωπο με τους Ευρωπαίους πρώην εταίρους τους και να ωθήσουν το Ιράν να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Μαζί, θα πρέπει να προσφέρουν μια απλή πρόταση: Εμπλακείτε εποικοδομητικά, και ορισμένες κυρώσεις θα ανασταλούν κατά την διαπραγμάτευση μιας νέας συμφωνίας. Συνεχίστε να επεκτείνετε τις πυρηνικές δραστηριότητες και να αρνείστε νέες διαπραγματεύσεις με στόχο την ενίσχυση της JCPOA, και η Ευρώπη θα συμπαραταχθεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να επαναλάβει τις κυρώσεις που ήρθησαν στο πλαίσιο της συμφωνίας.

ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ

Στο πρώτο έτος μετά την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από την JCPOA, το Ιράν φάνηκε ικανοποιημένο με το να περιμένει την διοίκηση του Trump. Σε απάντηση της κλιμακούμενης πίεσης από τις ΗΠΑ, προσπάθησε να προσελκύσει τις ευρωπαϊκές χώρες να αψηφήσουν τις δευτερεύουσες αμερικανικές κυρώσεις, οι οποίες τιμωρούσαν τις ξένες επιχειρήσεις για επιχειρηματικές συναλλαγές με ιρανικές τράπεζες, αλλά για κάποιο χρονικό διάστημα επέτρεπαν την πώληση ιρανικού πετρελαίου. Μόλις, όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες σοβάρεψαν σχετικά τον μηδενισμό των εξαγωγών του Ιράν, το Ιράν άλλαξε την στρατηγική του.

Τους τελευταίους έξι μήνες, η Τεχεράνη προέβη σε τέσσερα πρόσθετα βήματα για να επεκτείνει τις πυρηνικές δραστηριότητές της, η καθεμιά σχεδιασμένη να αθετήσει έναν ή περισσότερους από τους αρχικούς όρους της JCPOA. Στις 8 Μαΐου, το Ιράν ανακοίνωσε ότι δεν θα τηρήσει πλέον το όριο της συμφωνίας για τα αποθέματα ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού. Στην συνέχεια, στις 7 Ιουλίου, Ιρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θα εμπλουτίσουν ουράνιο στο 4,5%, υπερβαίνοντας το όριο του 3,67% που καθορίζεται στην συμφωνία. Στις 6 Σεπτεμβρίου οι Ιρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θα επιταχύνουν την έρευνα και ανάπτυξη προηγμένων φυγοκεντρητών, οι οποίοι θα μπορούσαν ενδεχομένως να επιτρέψουν στο Ιράν να εμπλουτίσει το ουράνιο γρηγορότερα και με λιγότερους φυγοκεντρητές -και άρα σε εγκαταστάσεις μικρότερες και πιο εύκολα κρυμμένες. Τέλος, στις 9 Νοεμβρίου, το Ιράν ανακοίνωσε ότι είχε ξαναρχίσει να εμπλουτίζει ουράνιο στην υπόγεια μονάδα της στην [περιοχή] Fordow.

Αρχικά, οι ενέργειες του Ιράν φάνηκαν ως σχεδιασμένες για να διατηρήσουν παρά να υπονομεύσουν την JCPOA. Οι τρεις πρώτες κλιμακώσεις του Ιράν δεν ήταν μόνο αναστρέψιμες αλλά αναμφισβήτητα συγκρατημένες, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο «χρόνος επιτυχίας» του -ο χρόνος που απαιτείται για την παραγωγή υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου για την κατασκευή ενός όπλου- μόνο για περίπου δύο εβδομάδες, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας (Science and International Security) [1].