Μια διέξοδος από την καταλανική κρίση στην Ισπανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια διέξοδος από την καταλανική κρίση στην Ισπανία

Και γιατί η Μαδρίτη είναι απίθανο να την χρησιμοποιήσει
Περίληψη: 

Μέχρι στιγμής υπάρχουν λίγα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η μαξιμαλιστική στρατηγική της Μαδρίτης εναντίον των αυτονομιστών της Καταλονίας λειτουργεί. Οι ηγέτες στη Μαδρίτη φαίνεται να αναμένουν ότι το αυτονομιστικό κίνημα θα ξεφουσκώσει, αλλά ένας σημαντικός αριθμός Καταλανών παραμένουν αποφασισμένοι στο αίτημά τους για ανεξαρτησία.

Η LAIA BALCELLS είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Georgetown και η συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Rivalry and Revenge: The Politics of Violence during Civil War (Cambridge University Press, 2017).

Στις 14 Οκτωβρίου, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας καταδίκασε αρκετούς ηγέτες του αποσχιστικού κινήματος της Καταλονίας σε μακρά φυλάκιση για τον ρόλο τους στην διοργάνωση ενός αμφισβητούμενου δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας πριν από δύο χρόνια. Αυτό που ακολούθησε φάνηκε, κατά κάποιους τρόπους, σαν μια τραγική επανάληψη της αποτυχημένης προσπάθειας απόσχισης του 2017: Διαδηλώσεις ξέσπασαν στην Βαρκελώνη, μερικές διολισθαίνοντας σε βανδαλισμούς˙ τα «ΜΑΤ» κακομεταχειρίστηκαν ειρηνικούς διαδηλωτές˙ και η Καταλονία έμεινε χωρίς σαφή πορεία για την επίλυση των διαφορών της με την κεντρική κυβέρνηση.

29112019-1.jpg

Υποστηρικτές της καταλανικής ανεξαρτησίας, στην Βαρκελώνη, τον Σεπτέμβριο του 2015. Albert Gea / Reuters
--------------------------------------------------------

Με άλλα λόγια, λίγα άλλαξαν στα δύο χρόνια από τότε που η Μαδρίτη κήρυξε το δημοψήφισμα παράνομο και διέλυσε προσωρινά την περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας. Μέχρι πρόσφατα, ο πρωθυπουργός, Pedro Sánchez, και το κεντροαριστερό ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) απέκλειαν κάθε διάλογο με τους υπέρ της ανεξαρτησίας Καταλανούς ηγέτες. Μετά από τις εκλογές στις αρχές Νοεμβρίου, ο Sánchez έκανε κάπως πιο μετριοπαθή την στάση του -μια παραχώρηση στο ακροαριστερό κόμμα Podemos και στα υπέρ της ανεξαρτησίας μέλη του ισπανικού κοινοβουλίου των οποίων χρειάζεται την στήριξη για να σχηματίσει μια λειτουργική αριστερή κυβέρνηση. Ως αποτέλεσμα, ο διάλογος με τα υπέρ της ανεξαρτησίας πολιτικά κόμματα καθίσταται κάτι παραπάνω από πιθανός. Ωστόσο, για λόγους τόσο ιστορικούς όσο και στρατηγικούς, η Μαδρίτη θα δυσκολευτεί να συμφωνήσει σε οποιονδήποτε συμβιβασμό που να έχει νόημα, και η κρίση είναι πιθανό να συνεχιστεί.

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΕΝΟΣ ΡΗΓΜΑΤΟΣ

Οι ρίζες της άκαμπτης θέσης της Μαδρίτης φτάνουν πίσω αρκετούς αιώνες. Σε σύγκριση με γειτονικά κράτη όπως η Γαλλία, το ισπανικό σχέδιο οικοδόμησης έθνους ήταν ασυνήθιστα αδύναμο, εν μέρει επειδή το κράτος ξόδεψε τους πόρους του λιγότερο στα δομικά στοιχεία μιας κοινής εθνικής ταυτότητας, όπως η μαζική εκπαίδευση, και περισσότερο στην διατήρηση μιας οικονομικά καταστρεπτικής αυτοκρατορίας στο εξωτερικό. Αυτή η ιστορική αδυναμία διαμορφώνει την ισπανική εθνική συνείδηση μέχρι σήμερα. Είναι εμφανής στην βαθιά δυσπιστία της χώρας [1] στην υποεθνική ποικιλομορφία και στην ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι οι διαφορετικές εθνικές ταυτότητες απειλούν, παρά συμπληρώνουν, το ισπανικό κράτος. Οι ελίτ στη Μαδρίτη βλέπουν κάθε σοβαρή πρόκληση για την εθνική ενότητα -ακόμη και αιτήματα για αυτοδιάθεση σε ένα δημοκρατικό δημοψήφισμα- ως τίποτα λιγότερο από προδοσία. Στα μάτια τους, οι αποσχιστικές αξιώσεις είναι εξ ορισμού παράνομες και οι υπέρ της ανεξαρτησίας ηγέτες δεν μπορούν ποτέ να είναι έγκυροι συνομιλητές.

Ωστόσο, η πιο πρόσφατη ιστορία βαραίνει πολύ και στο μυαλό της Μαδρίτης, επίσης -πάνω απ’ όλα ο αγώνας κατά της βασκικής τρομοκρατικής οργάνωσης Euskadi Ta Askatasuna ή αλλιώς ETA. Από την ίδρυσή της το 1959 έως την κατάπαυση του πυρός το 2011, η ETA αγωνίστηκε για την δημιουργία ενός ανεξάρτητου βασκικού κράτους, πραγματοποιώντας εκατοντάδες επιθέσεις και σκοτώνοντας πάνω από 800 άτομα. Η στρατηγική είχε κάποια δημόσια υποστήριξη μεταξύ των Βάσκων, ενώ η Ισπανία βρισκόταν ακόμα υπό την κυριαρχία του δικτάτορα Francisco Franco. Αλλά αυτή η στήριξη σταδιακά ξεθώριασε μετά τη μετάβαση της χώρας στην δημοκρατία στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ειδικά καθώς οι θανατηφόρες επιθέσεις της ETA γίνονταν πιο αδιάκριτες [2]. Η ισπανική κυβέρνηση, εν τω μεταξύ, έκανε αρκετές απόπειρες διαπραγμάτευσης με τους τρομοκράτες και χορήγησε στους Βάσκους εθνικιστές σημαντικές παραχωρήσεις (συμπεριλαμβανομένης της φορολογικής αυτονομίας της περιοχής).

Αλλά το κεντρικό κράτος απάντησε επίσης στην τρομοκρατία της ETA -και στις συχνές ταραχές σε διάφορες πόλεις των Βάσκων- με ένα αναμφισβήτητα βαρύ χέρι. Για παράδειγμα, από το 1983 έως το 1987, αξιωματούχοι σε διαδοχικές κυβερνήσεις του PSOE κατάφεραν να δημιουργήσουν και να χρηματοδοτήσουν ομάδες θανάτου που στόχευαν ύποπτους ως μέλη της ETA. Το 2003, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας απαγόρευσε το βασκικό εθνικιστικό κόμμα Batasuna εξ αιτίας των δεσμών του με την ETA. (Το Batasuna θεωρήθηκε ευρέως ως το πολιτικό σκέλος της τρομοκρατικής οργάνωσης). Επίσης, τα δικαστήρια κήρυξαν παράνομες και άλλες βασκικές εθνικιστικές οργανώσεις για λόγους συνεργασίας με την ETA. Αυτές οι δικαστικές ενέργειες, οι οποίες αδιαμφισβήτητα περιορίζουν τις ελευθερίες έκφρασης και συναθροίσεως των Βάσκων, μαζί με αντιτρομοκρατικές πολιτικές όπως οι αστυνομικές επιδρομές και οι συλλήψεις, πιθανότατα διαδραμάτισαν ρόλο στην αποστράτευση των ριζοσπαστών Βάσκων εθνικιστών και συνέβαλαν στην παύση των εχθροπραξιών από την ETA το 2011. (Η ομάδα επίσημα διαλύθηκε το 2018).

Ο καταλανικός σεπαρατισμός είναι συντριπτικά πιο ειρηνικός, σε έντονη αντίθεση με την βία που εξαπέλυσε η ETA. Ωστόσο, οι ισπανικές πολιτικές και κοινωνικές ελίτ, συμπεριλαμβανομένων των σημαινόντων ηγετών των κομμάτων, τείνουν να θεωρούν αυτά τα δύο ως παρόμοια. (Συγκεκριμένα: Ο Pablo Casado, επικεφαλής του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος, δήλωσε νωρίτερα φέτος ότι η ατζέντα των Καταλανών εθνικιστών ήταν «η ατζέντα της ΕΤΑ» [3]). Και επειδή η σταθερή καταστολή τελικά έκανε το «βασκικό πρόβλημα» να εκλείψει, οι ηγέτες στη Μαδρίτη πιστεύουν πιθανώς ότι η ίδια προσέγγιση μπορεί να αναπτυχθεί στην Καταλονία με παρόμοιο αποτέλεσμα.