Με τα σπουδαία δημογραφικά έρχεται και η μεγάλη δύναμη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Με τα σπουδαία δημογραφικά έρχεται και η μεγάλη δύναμη

Γιατί ο πληθυσμός θα καθοδηγήσει την γεωπολιτική

Παρά την πιθανότητα μιας τέτοιας ταχείας και συχνά απροσδόκητης βελτίωσης του ανθρώπινου κεφαλαίου, η δημογραφία ως σύνολο είναι μια αρκετά προβλέψιμη κοινωνική επιστήμη. Σε αντίθεση με τις οικονομικές ή τεχνολογικές προβλέψεις, οι πληθυσμιακές προβολές τείνουν να είναι αρκετά ακριβείς τουλάχιστον για μερικές δεκαετίες, δεδομένου ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που θα ζουν στον κόσμο του 2040, για παράδειγμα, είναι ήδη ζωντανοί σήμερα. Και παρόλο που τέτοιες προβολές δεν μπορούν να προβλέψουν το μέλλον, μπορούν να προσφέρουν έναν χονδρικό οδηγό για τα αναδυόμενα περιγράμματα της διεθνούς πολιτικής -το μεταβαλλόμενο βασίλειο του πιθανού στις παγκόσμιες υποθέσεις. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που επιθυμούν να προγραμματίσουν μακροπρόθεσμα θα πρέπει να δώσουν προσοχή.

21022020-2.jpg

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, στο Easter Egg Roll του Λευκού Οίκου, τον Απρίλιο του 2019. Alexander Drago / Reuters
----------------------------------------------------------------

ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΛΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Σήμερα, η διεθνής αρένα κυριαρχείται από μια υπερδύναμη (τις Ηνωμένες Πολιτείες) και δύο μεγάλες δυνάμεις (την Κίνα και την Ρωσία). Οι πρόσφατες αναποδιές των ΗΠΑ στο εξωτερικό και οι πολιτικές αναταράξεις εγχωρίως έχουν φυσικά οδηγήσει ορισμένους να υποδηλώνουν ότι η αμερικανική ισχύς βρίσκεται σε πτώση. Μια ματιά στις δημογραφικές προβολές για την Κίνα και την Ρωσία, ωστόσο, υποδηλώνει πως οι φόβοι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χάσουν την πρωτεύουσα θέση τους οποτεδήποτε σύντομα είναι άστοχες.

Η Κίνα είναι ο κύριος διεθνής αντίπαλος των Ηνωμένων Πολιτειών και, με μια πρώτη ματιά, είναι πράγματι ένας εντυπωσιακός αντίπαλος. Είναι η πιο πολυπληθής χώρα στον κόσμο, με σχεδόν 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους, και τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες είδε την ταχύτερη και διαρκέστερη έκρηξη οικονομικής ανάπτυξης στην ανθρώπινη ιστορία. Προσαρμοσμένη στην σχετική αγοραστική δύναμη (relative purchasing power), η κινεζική οικονομία είναι πλέον η μεγαλύτερη στον κόσμο. Η ανάπτυξη της Κίνας από την δεκαετία του 1970 αποδίδεται συνήθως στις πολιτικές του Deng Xiaoping, ο οποίος ώθησε την χώρα σε μια κατεύθυνση φιλικότερη προς την αγορά αφότου κατέστη ο υπέρτατος ηγέτης το 1978. Αλλά τα δημογραφικά στοιχεία διαδραμάτισαν επίσης έναν κρίσιμο ρόλο. Μεταξύ του 1975 και του 2010, ο ενεργός πληθυσμός της Κίνας (ηλικίας 15-64 ετών) σχεδόν διπλασιάστηκε και οι συνολικές ώρες εργασίας αυξήθηκαν ακόμη πιο γρήγορα καθώς η χώρα εγκατέλειψε τις μαοϊκές πολιτικές που είχαν κάνει τη μισθωτή εργασία λιγότερο διαθέσιμη και λιγότερο ελκυστική. Το συνολικό επίπεδο υγείας και εκπαίδευσης αυξήθηκε επίσης γρήγορα.

Δεδομένου αυτού του εντυπωσιακού ιστορικού, πολλοί -περιλαμβανομένης της ηγεσίας της Κίνας- αναμένουν ότι η Κίνα θα ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως την κορυφαία δύναμη στον κόσμο [7] κάποια στιγμή κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες. Ωστόσο, οι μακροπρόθεσμες δημογραφικές προοπτικές [8] της χώρας υπονοούν κάτι διαφορετικό. Κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο γενεών, η Κίνα έχει δει μια κατάρρευση της γονιμότητας, η οποία επιδεινώνεται από τα αδίστακτα προγράμματα του Πεκίνου για τον πληθυσμιακό έλεγχο. Η πολιτική του ενός παιδιού, που θεσπίστηκε το 1979, έληξε το 2015, αλλά η ζημία είχε ήδη γίνει. Το συνολικό ποσοστό γονιμότητας της Κίνας (total fertility rate, TFR) ήταν χαμηλότερο από το επίπεδο αντικατάστασης [του πληθυσμού] των 2,1 παιδιών ανά γυναίκα από τουλάχιστον τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Σύμφωνα με το Τμήμα Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών (UN Population Division), ο δείκτης TFR της Κίνας βρίσκεται τώρα στο 1,6, αλλά ορισμένοι αναλυτές όπως ο Cai Fang, ένας Κινέζος δημογράφος και μέλος της Μόνιμης Επιτροπής της Εθνικής Λαϊκής Συνέλευσης, πιστεύουν ότι μπορεί να είναι τόσο χαμηλά ως και 1,4 –πάνω από 30% χαμηλότερα από την αντικατάσταση. Σε μεγάλες πόλεις όπως η Σαγκάη, η γονιμότητα μπορεί να ανέρχεται σε μια γέννηση ανά γυναίκα ή και λιγότερο.

Με δεκαετίες εξαιρετικά χαμηλής γονιμότητας στο άμεσο παρελθόν, δεκαετίες περισσότερης από αυτήν να έρχονται, και καμία πιθανότητα μαζικής μετανάστευσης, η Κίνα θα δει τον πληθυσμό της να φτάνει στο μέγιστο έως το 2027, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Γραφείου Απογραφής των ΗΠΑ (U.S. Census Bureau). Ο πληθυσμός της σε ηλικία εργασίας έχει ήδη συρρικνωθεί τα τελευταία πέντε χρόνια και προβλέπεται να μειωθεί τουλάχιστον κατά 100 εκατομμύρια μεταξύ 2015 και 2040. Η χώρα θα δει μια ιδιαίτερα μεγάλη πτώση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας κάτω των 30 ετών, ο οποίος ίσως βουτήξει κατά σχεδόν 30% στην διάρκεια αυτών των ετών. Παρόλο που ετούτη η ανερχόμενη γενιά θα είναι η καλύτερα εκπαιδευμένη στην κινεζική ιστορία, η συνολική αύξηση της εκπαιδευτικής ικανότητας της χώρας θα επιβραδυνθεί, καθώς οι λιγότερο μορφωμένες ηλικιωμένες γενιές έρχονται να καλύψουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο του συνολικού πληθυσμού. Το «Κέντρο για τη Δημογραφία και το Παγκόσμιο Ανθρώπινο Κεφάλαιο Wittgenstein» εκτιμά ότι μέχρι το 2040 ο ενήλικος πληθυσμός της Κίνας θα έχει λιγότερα κατά μέσο όρο χρόνια εκπαίδευσης από εκείνον της Βολιβίας ή της Ζιμπάμπουε.