Ο κορωνοϊός εξέθεσε την αυταρχική στροφή της Αμερικής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο κορωνοϊός εξέθεσε την αυταρχική στροφή της Αμερικής

Η ανεξάρτητη εμπειρογνωμοσύνη πάντοτε πεθαίνει πρώτη όταν η δημοκρατία υποχωρεί
Περίληψη: 

Δεν θα είναι αρκετό να εκλεγεί νέος πρόεδρος τον Νοέμβριο του 2020. Η σκληρή δουλειά πρέπει να εμπλέξει την κοινωνία των πολιτών και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις για να εργαστούν μαζί με το κράτος για την αντιμετώπιση σημαντικών θεσμικών και οικονομικών προβλημάτων.

Ο DARON ACEMOGLU είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ).

Η απάντηση της κυβέρνησης των ΗΠΑ στη νέα πανδημία του κορωνοϊού ήταν συγκεχυμένη, ασυνεχής και αντιπαραγωγική. Από τον Φεβρουάριο, τα στοιχεία από την Κίνα, τη Νότια Κορέα και την Ιταλία έδειχναν σαφώς ότι ο ιός εξαπλώνεται ταχέως σε περιοχές που δεν εφαρμόζουν κοινωνική αποστασιοποίηση (social distancing ) -και ότι απλά μέτρα που κρατούν τους ανθρώπους μακριά τον έναν από τον άλλον μπορούν να επιβραδύνουν σημαντικά το ποσοστό νέων μολύνσεων. Αλλά η διοίκηση του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, δεν συντόνισε καμία κοινωνική αποστασιοποίηση. Ακόμη και όταν τα κρίσιμα περιστατικά κατέκλυσαν τα νοσοκομεία της Ιταλίας, η διοίκηση κατέβαλε λίγες προσπάθειες για να ενισχύσει το υγειονομικό σύστημα των ΗΠΑ, να αυξήσει τον αριθμό των αναπνευστήρων στα νοσοκομεία ή να κάνει τα τεστ [για τον ιό] ευρέως διαθέσιμα.

24032020-1.jpg

Ο Διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργικών και Λοιμωδών Νόσων, Anthony Fauci, ακούει κατά την διάρκεια μιας ενημέρωσης Τύπου για τον κορωνοϊό στον Λευκό Οίκο, τον Μάρτιο του 2020. Al Drago / The New York Times
----------------------------------------------------------

Πολλοί κατηγορούν για αυτές τις αποτυχίες τον πρόεδρο, ο οποίος αρχικά υποβάθμισε την σοβαρότητα της κρίσης. Τόσο πρόσφατα όσο στις 4 Μαρτίου, ο Trump επέμενε ότι η COVID-19, η ασθένεια που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός, δεν είναι χειρότερη από την γρίπη. Μια εβδομάδα αργότερα, ισχυρίστηκε ότι το αμερικανικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης ήταν καλά προετοιμασμένο για την επιδημία. Για το ότι ενθάρρυνε το έθνος να υπνοβατήσει μέσα σε μια κρίση, ο Trump αξίζει πραγματικά να κατακριθεί. Όμως, ακόμα πιο κατακριτέα είναι η επίθεση του προέδρου στα θεσμικά όργανα των ΗΠΑ, η οποία άρχισε πολύ πριν εμφανιστεί ο νέος κορωνοϊός και θα γίνεται αισθητή πολύ καιρό αφότου θα έχει φύγει.

Με το να επιτίθεται αδιάκοπα στους κανόνες του επαγγελματισμού, της ανεξαρτησίας, και της τεχνοκρατικής εμπειρογνωμοσύνης, και με το να δίνει προτεραιότητα στην πολιτική νομιμοφροσύνη πάνω απ' όλα, ο Trump έχει αποδυναμώσει την ομοσπονδιακή γραφειοκρατία σε τέτοιο βαθμό που τώρα αρχίζει να μοιάζει με έναν «Χάρτινο Λεβιάθαν» [1], που είναι ο όρος που χρησιμοποιούσαμε ο πολιτικός οικονομολόγος James Robinson και εγώ για να περιγράψουμε αυταρχικά κράτη που προσφέρουν ελάχιστα περιθώρια για δημοκρατικές εισηγήσεις ή επικρίσεις στην κυβέρνηση και παρουσιάζουν εξαιρετικά αδύναμες ικανότητες χάραξης πολιτικής. Οι γραφειοκράτες στις χώρες αυτές έχουν συνηθίσει να επαινούν, να συμφωνούν με, και να λαμβάνουν εντολές από την κορυφή αντί να χρησιμοποιούν την τεχνογνωσία τους για την επίλυση προβλημάτων. Όσο περισσότεροι οι Αμερικανοί γραφειοκράτες φτάνουν να μοιάζουν με τους «γιες μεν» (yes men) των αυταρχικών, τόσο λιγότερο η κοινωνία θα τους εμπιστεύεται και τόσο λιγότερο αποτελεσματικοί θα είναι σε στιγμές κρίσης όπως αυτή.

ΠΩΣ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΕΣ

Μόλις λίγο περισσότερο από τρία χρόνια από την ανάληψη του αξιώματός του, ο Trump ανέτρεψε πολλούς από τους πολιτικούς κανόνες που προηγουμένως έκαναν το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ να λειτουργεί -συμπεριλαμβανομένων των προσδοκιών ότι ο πρόεδρος δεν θα λέει τελείως ψέματα˙ δεν θα παρεμβαίνει στις δικαστικές υποθέσεις˙ δεν θα εμποδίζει τις έρευνες [των υπηρεσιών] της επιβολής του νόμου˙ δεν θα εγκωμιάζει, πόσω μάλλον να ενθαρρύνει, την βία του όχλου˙ δεν θα επωφελείται υλικά, ούτε θα επιτρέπει στην οικογένειά του να επωφελείται, από την εκτελεστική εξουσία και τα [σχετικά] προνόμια˙ και δεν θα εισάγει διακρίσεις εις βάρος των πολιτών με βάση την φυλή, την εθνότητα ή την θρησκεία τους. Με το να ξεκοιλιάσει αυτούς τους κανόνες, ο Trump επιτάχυνε την πόλωση της αμερικανικής πολιτικής -μια διαβρωτική τάση που προηγήθηκε από αυτόν, αλλά που έχει ενταθεί στην θητεία του. Το κόστος της πόλωσης είναι εμφανές όχι μόνο στην δριμύτητα του πολιτικού λόγου αλλά και στην αδυναμία των πολιτικών να συμβιβαστούν για να επιλύσουν βασικά προβλήματα, όπως η έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης για εκατομμύρια ανθρώπων, η επισφαλής κατάσταση εκείνων [των ανθρώπων] που δεν έχουν τα απαραίτητα έγγραφα, και οι υποβαθμισμένες δημόσιες υποδομές –ή έστω να προλάβουν το περιοδικό κλείσιμο της κυβέρνησης.

Η θητεία του Trump είναι ακόμα πιο καταστροφική για έναν από τους σημαντικότερους θεσμικούς πυλώνες που στους δύο τελευταίους αιώνες έχει περιορίσει την εκτελεστική εξουσία: Την δημόσια διοίκηση. Σίγουρα, με το να παραχωρούν στον πρόεδρο σαρωτικές εξουσίες για να προβαίνει σε διορισμούς υψηλών πόστων, οι πολιτικοί θεσμοί των ΗΠΑ δεν διευκολύνουν τον μη κομματικό επαγγελματισμό να ριζώσει στις εκτελεστικές υπηρεσίες. Ωστόσο, ακόμη και υπό διοικήσεις με πολύ διαφορετικές προτεραιότητες και πολιτικές ατζέντες, τα περισσότερα Υπουργεία κατάφεραν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και να ακολουθήσουν ορθές πολιτικές σε ποικίλους τομείς όπως η εκπαίδευση, το περιβάλλον, το εμπόριο, τα αεροναυτικά, το διάστημα και, φυσικά, ο έλεγχος των ασθενειών. Με το να διατηρούν μη κομματικούς κανόνες και διαδικασίες και βασιζόμενοι στην τεχνοκρατική εμπειρογνωμοσύνη, οι επαγγελματίες γραφειοκράτες που υπηρετούν υπό πολιτικά διορισμένους λειτουργούν ως ένα είδος προστατευτικού κιγκλιδώματος για τις διοικήσεις, εμποδίζοντας την εφαρμογή των πιο ακραίων ή ωμά κομματικών πολιτικών τους. Μια επαγγελματική δημόσια υπηρεσία ήταν επίσης η τελευταία, πιο ισχυρή άμυνα κατά των φυσικών καταστροφών και των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στην υγεία.