Ο κορωνοϊός εξέθεσε την αυταρχική στροφή της Αμερικής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο κορωνοϊός εξέθεσε την αυταρχική στροφή της Αμερικής

Η ανεξάρτητη εμπειρογνωμοσύνη πάντοτε πεθαίνει πρώτη όταν η δημοκρατία υποχωρεί

Η διοίκηση Trump όχι μόνο δεν κατάφερε να διατηρήσει τις κρίσιμες υγειονομικές υποδομές που προστατεύουν το έθνος από μεταδοτικές ασθένειες -για παράδειγμα, διέλυσε [2] τη μονάδα ετοιμότητας για την αντιμετώπιση πανδημιών που ήταν τμήμα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας μέχρι το 2018- αλλά έχει αποδυναμώσει ενεργά την δημόσια υπηρεσία. Η εχθρότητα του προέδρου στην αμερόληπτη εμπειρογνωμοσύνη ανάγκασε πολλούς από τους πιο ικανούς και έμπειρους ομοσπονδιακούς αξιωματούχους να παραιτηθούν, μόνο για να αντικατασταθούν από πιστούς του Trump. Οι επίμονες επιθέσεις του εναντίον εκείνων που αντιλέγουν στις αναλήθειές του ή επισημαίνουν προβλήματα στις πολιτικές της διοίκησής του δημιούργησαν μια ατμόσφαιρα φόβου που εμποδίζει τους γραφειοκράτες να μιλούν. Αυτή η επιφυλακτικότητα εξηγεί εν μέρει την αργή, σιωπηλή και αναποτελεσματική αρχική αντίδραση [3] στην επιδημία του κορωνοϊού από τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες υγείας όπως τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (Centers for Disease Control and Prevention, CDC). Ο πρόεδρος έχει δείξει ότι είναι πρόθυμος να προσβάλει δημοσίως μεμονωμένους δημόσιους λειτουργούς που τον θυμώνουν, όπως έκανε με τον αντισυνταγματάρχη Alexander Vindman, πρώην αξιωματούχο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, ο οποίος κατέθεσε στην έρευνα μομφής [εναντίον του προέδρου], κι έτσι το κίνητρο να συμμορφωθούν στο αφήγημά του –ή τουλάχιστον να μην το διαψεύσουν δημόσια- είναι συντριπτικό.

Κάποιοι αξιωματούχοι, όπως ο Anthony Fauci, ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργικών και Λοιμωδών Νόσων, έχουν χτυπήσει τον συναγερμό ούτως ή άλλως. Αλλά ακόμα και ο Fauci παραδέχθηκε ότι [4] «δεν θέλετε να πάτε σε πόλεμο με έναν πρόεδρο. … Αλλά πρέπει να περπατάτε στην λεπτή ισορροπία του να είστε βέβαιοι ότι συνεχίζετε να λέτε την αλήθεια».

Η επίθεση του Trump στην ομοσπονδιακή γραφειοκρατία οδηγεί τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια πορεία θεσμικής αποσύνθεσης ακολουθούμενη από πολλές χώρες, άλλοτε δημοκρατικές και τώρα αυταρχικές. Από την Αργεντινή υπό τον Juan Perón στα μέσα του εικοστού αιώνα μέχρι την Ουγγαρία υπό τον Βίκτορ Όρμπαν [5] και την Τουρκία υπό τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν [6] σήμερα, ένα σημείο καμπής σε όλες σχεδόν τις παρόμοιες τραγωδίες ήταν η απώλεια ανεξαρτησίας στην δημόσια διοίκηση και το δικαστικό σώμα. Το σενάριο ξεκινά συχνά με έναν επίδοξο αυταρχικό να γεμίζει τους κρατικούς θεσμούς με πιστούς που θα παπαγαλίζουν ό, τι θέλει να ακούσει ο ηγέτης. Στην συνέχεια, έρχονται τα αναπόφευκτα λάθη πολιτικής, καθώς η ιδεολογία και η ψευδοκολακεία συντρίβουν τις ορθές συμβουλές. Αλλά χωρίς την ανεξαρτησία και την δέσμευση στην τεχνογνωσία, οι πολιτικοί, οι κορυφαίοι γραφειοκράτες και οι δικαστές διπλασιάζουν τα λάθη τους, παραγκωνίζοντας όποιον μιλάει εναντίον τους. Καθώς η εμπιστοσύνη του κοινού στους κρατικούς θεσμούς μειώνεται και οι δημόσιοι λειτουργοί χάνουν την αίσθηση της λογοδοσίας τους στο ευρύ κοινό, η μετατροπή σε Χάρτινο Λεβιάθαν μπορεί να είναι γρήγορη.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ

Δεν είναι πολύ αργά για να αντιστραφεί η ζημιά που έχει κάνει ο Trump στους θεσμούς των ΗΠΑ και στην ομοσπονδιακή γραφειοκρατία. Ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή θα ήταν να εγκαταλειφθεί ο επικίνδυνος μύθος ότι το Σύνταγμα, το οποίο σχεδιάστηκε αριστοτεχνικά από τους Ιδρυτές Πατέρες, μπορεί να προστατεύσει την δημοκρατία των ΗΠΑ ακόμη και από έναν ναρκισσιστή, απρόβλεπτο, πολωτικό και αυταρχικό πρόεδρο. Ο James Madison διακήρυξε στο [δοκίμιό του] Federalist No. 57 [7] ότι «ο στόχος κάθε πολιτικού συντάγματος είναι, ή θα έπρεπε να είναι, πρώτα να αποκτήσουμε για κυβερνήτες άνδρες που έχουν την περισσότερη σοφία να διακρίνουν, και την περισσότερη αρετή να επιδιώκουν, το κοινό καλό της κοινωνίας˙ και στην επόμενη θέση, να λαμβάνει τις πιο αποτελεσματικές προφυλάξεις για να τους κρατά ενάρετους ενώ συνεχίζουν να κατέχουν την δημόσια εμπιστοσύνη». Το Σύνταγμα των ΗΠΑ απέτυχε εντελώς στον πρώτο στόχο. Γιατί λοιπόν, κάποιος θα πρέπει να το εμπιστεύεται ότι θα επιτύχει στον δεύτερο;

Καμία ποσότητα συνταγματικών ελέγχων ή ισορροπιών (checks and balances) δεν μπορεί να συγκρατήσει αυτόν τον πρόεδρο ή έναν άλλον όπως αυτόν. Ο διαχωρισμός των εξουσιών δεν έχει περιορίσει τον Τραμπ. Στον βαθμό που έχει περιοριστεί, αυτό έγινε χάρη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την κοινωνία των πολιτών και το εκλογικό σώμα. Είναι αλήθεια ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων στάθηκε αντιμέτωπη σε πολλές από τις χειρότερες πολιτικές του Trump, πηγαίνοντάς το τόσο μακριά ώστε να τον παραπέμψουν, αλλά οι ψηφοφόροι ήταν αυτοί που ανάγκασαν το Σώμα να ενεργήσει κάνοντας τις προτιμήσεις τους σαφείς στις ενδιάμεσες εκλογές. Ομοίως, όταν η δικαιοσύνη ενήργησε -για παράδειγμα σταματώντας την ταξιδιωτική απαγόρευση του Trump που στόχευε στα μουσουλμανικής πλειοψηφίας έθνη- το έκανε συχνά λόγω των αγωγών και των ενεργειών που ανέκυψαν από οργανώσεις όπως η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών (American Civil Liberties Union).

Με το Σύνταγμα να αποτυγχάνει να περιορίσει τον πρόεδρο, και την δημόσια υπηρεσία υπό επίθεση από αυτόν, θα χρειαστεί η κοινωνική συμμετοχή στην πολιτική καθώς και ηγεσία από τις πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις και τις ιδιωτικές εταιρείες για να αναζωογονηθούν οι θεσμοί των ΗΠΑ. Δεν θα είναι αρκετό να εκλεγεί νέος πρόεδρος τον Νοέμβριο του 2020. Η σκληρή δουλειά πρέπει να εμπλέξει την κοινωνία των πολιτών και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις για να εργαστούν μαζί με το κράτος για την αντιμετώπιση σημαντικών θεσμικών και οικονομικών προβλημάτων [8].