Οι επερχόμενες ταραχές στην Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι επερχόμενες ταραχές στην Κίνα

Ο ανταγωνισμός, ο κορωνοϊός και η αδυναμία του Xi Jinping

Τα τελευταία επτά χρόνια, το σύστημα αυτό διαλύθηκε και αντικαταστάθηκε από ένα ποιοτικά διαφορετικό καθεστώς -ένα καθεστώς το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό ιδεολογικής ακαμψίας, ποινικές πολιτικές έναντι εθνοτικών μειονοτήτων και πολιτικών διαφωνούντων εγχωρίως, και μια παρορμητική εξωτερική πολιτική που υλοποιείται από την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI [8]), ένα πρόγραμμα υποδομών ύψους τρισεκατομμυρίων δολαρίων με αμφίβολη οικονομική δυναμική το οποίο προκάλεσε έντονες υποψίες στην Δύση. Η συγκέντρωση της εξουσίας υπό τον Xi έχει δημιουργήσει νέες αδυναμίες και έχει εκθέσει το κόμμα σε μεγαλύτερους κινδύνους. Εάν το θετικό της διακυβέρνησης ενός αυταρχικού είναι η δυνατότητα να λαμβάνονται γρήγορα δύσκολες αποφάσεις, το μειονέκτημα είναι ότι αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες να γίνονται λάθη που έχουν κόστος. Η λήψη αποφάσεων της προηγούμενης -βασισμένης στην συναίνεση- εποχής μπορεί να ήταν αργή και μη αποδοτική, αλλά εμπόδισε ριζοσπαστικές ή επικίνδυνες ιδέες από το να γίνουν πολιτική.

08042020-2.jpg

Ένα τρένο που κατασκευάστηκε από την BRI ταξιδεύει από το Ναϊρόμπι προς τη Μομπάσα, τον Ιανουάριο του 2020. Baz Ratner / Reuters
-----------------------------------------------------------

Υπό τον Xi, η διόρθωση των λαθών πολιτικής αποδείχθηκε δύσκολη, καθώς η αντιστροφή των αποφάσεων που έγιναν προσωπικά από τον ισχυρό άνδρα θα υπονόμευε την εικόνα του τού αλάθητου. (Είναι πολιτικά ευκολότερο να αντιστραφούν κακές αποφάσεις που ελήφθησαν στο πλαίσιο της συλλογικής ηγεσίας, επειδή μια ομάδα, κι όχι ένα άτομο, φορτώνεται την ευθύνη). Η απαίτηση του Xi για πίστη έχει επίσης καταπνίξει την δημόσια συζήτηση και αποθάρρυνε τις διαφωνίες μέσα στο ίδιο το ΚΚΚ. Για τους λόγους αυτούς, το κόμμα δεν διαθέτει την απαραίτητη ευελιξία για να αποφύγει και να αντιστρέψει μελλοντικά σφάλματα κατά την αντιπαράθεσή του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το αποτέλεσμα είναι πιθανό να είναι αυξανόμενες διαιρέσεις εντός του καθεστώτος. Κάποιοι κομματικοί ηγέτες αναμφίβολα θα αναγνωρίσουν τους κινδύνους και θα γίνουν όλο και περισσότερο ανήσυχοι για το ότι ο Xi έχει διακινδυνεύσει άσκοπα το κύρος του κόμματος. Η ζημιά στην εξουσία του Xi που θα προκληθεί από περαιτέρω λάθη θα ενθάρρυνε επίσης τους αντιπάλους του, ιδιαίτερα τον πρωθυπουργό Li Keqiang και τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου, Wang Yang και Hu Chunhua, που όλοι τους έχουν στενούς δεσμούς με τον πρώην πρόεδρο Hu Jintao. Φυσικά, είναι σχεδόν αδύνατο να απομακρυνθεί ένας ισχυρός άνδρας σε ένα μονοκομματικό καθεστώς επειδή αυτός έχει στενό έλεγχο επί του στρατού και των δυνάμεων ασφαλείας. Αλλά η έρπουσα διχόνοια θα τροφοδοτούσε τουλάχιστον την ανασφάλεια και την παράνοια του Xi, εξουδετερώνοντας περαιτέρω την ικανότητά του να χαράσσει μια σταθερή πορεία.

Ένας αυταρχικός που έχει υποστεί οπισθοδρομήσεις -όπως έκανε ο Μάο Τσε Τουνγκ μετά το Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός [9], ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού που συγκέντρωσε την παραγωγή τροφίμων, οδηγώντας σε περίπου 30 εκατομμύρια θανάτους από λιμό στις αρχές της δεκαετίας του 1960- φυσικά φοβάται ότι οι αντίπαλοί του θα εκμεταλλευτούν την ευκαιρία να συνωμοτήσουν εναντίον του. Για να προλάβει τέτοιες απειλές, ο αυταρχικός ηγέτης συνήθως καταφεύγει σε εκκαθαρίσεις, τις οποίες ο Μάο έκανε τέσσερα χρόνια μετά το τέλος του Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός, ξεκινώντας την Πολιτιστική Επανάσταση, ένα κίνημα που αποσκοπούσε στην εξάλειψη των «αστικών στοιχείων» [στμ: “bourgeois elements”, της μπουρζουαζίας] στην κοινωνία και στην κυβέρνηση. Στα επόμενα χρόνια, ο Xi μπορεί να φτάσει να βασίζεται σε εκκαθαρίσεις περισσότερο από όσο το κάνει ήδη, αυξάνοντας περαιτέρω τις εντάσεις και την δυσπιστία μεταξύ των κυβερνουσών ελίτ.

ΑΔΥΝΑΜΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΕΝΟΨΕΙ

Βασική συνιστώσα της στρατηγικής αντιπαράθεσης της Ουάσινγκτον με το Πεκίνο είναι η οικονομική «αποσύνδεση», μια σημαντική μείωση των εκτεταμένων εμπορικών δεσμών που έχουν δημιουργήσει οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Εκείνοι που υποστηρίζουν την αποσύνδεση -όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ξεκίνησε έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα το 2018- πιστεύουν ότι με την αποκοπή της Κίνας από την απέραντη αγορά και την τεχνολογία των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ουάσινγκτον μπορεί να μειώσει σημαντικά την δυνητική ανάπτυξη της κινεζικής ισχύος. Παρά την εκεχειρία του εμπορικού πολέμου που ακολούθησε την ενδιάμεση συμφωνία [10] που συνήψε ο Τραμπ με τον Xi τον Ιανουάριο του 2020, η οικονομική αποσύνδεση ΗΠΑ-Κίνας είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, ανεξάρτητα από το ποιος θα είναι στον Λευκό Οίκο, επειδή η μείωση της οικονομικής εξάρτησης των Ηνωμένων Πολιτειών από την Κίνα και ο περιορισμός της ανάπτυξης της κινεζικής ισχύος είναι πλέον διακομματικοί στόχοι.

Δεδομένου ότι η κινεζική οικονομία σήμερα εξαρτάται λιγότερο από τις εξαγωγές ως κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης -οι εξαγωγές το 2018 αντιπροσώπευαν το 19,5% [11] του ΑΕΠ, από 32,6% το 2008- η αποσύνδεση μπορεί να μην καταστείλει την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας τόσο όσο θα ήλπιζαν οι υποστηρικτές της [αποσύνδεσης]. Ωστόσο, θα έχει σίγουρα αρνητικό αντίκτυπο στην κινεζική οικονομία, κάτι που μπορεί να ενισχυθεί από την οικονομική επιβράδυνση της οικονομίας της χώρας [12], η οποία είναι αφ’ εαυτού προϊόν ενός διογκούμενου χρέους [13], της εξάντλησης της κινητοποιημένης από τις επενδύσεις ανάπτυξης [14], και ενός ταχέως γηράσκοντα πληθυσμού. Η επιβράδυνση ίσως να επιδεινωθεί περαιτέρω από την απόπειρα του Πεκίνου να στηρίξει την βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη με μη βιώσιμες πολιτικές, όπως ο αυξημένος τραπεζικός δανεισμός [15] και οι επενδύσεις σε σπάταλα έργα υποδομών.