Κανένα νησί δεν στέκει μόνο του -ούτε καν η Βρετανία

Αναδυόμενο από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως νικηφόρο έθνος και όντας ακόμα μια παγκόσμια δύναμη (ακόμη και όταν άρχισε να χάνει τα αποικιακά του υπάρχοντα), το Ηνωμένο Βασίλειο παρέμεινε αποστασιοποιημένο για λίγο από το έργο της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι Βρετανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θεώρησαν ότι τέτοιες προσπάθειες ήταν για τους «άλλους», όχι για «εμάς» -οι «άλλοι» είναι τα ηττημένα και κατεχόμενα έθνη της Δυτικής Ευρώπης. Αλλά όταν έξι χώρες της Δυτικής Ευρώπης ίδρυσαν με επιτυχία την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1958 και ξεκίνησαν περαιτέρω πολιτική συνεργασία, η διάθεση στο Λονδίνο άλλαξε απότομα και λειτούργησε η παλιά διπλωματική παράδοση. Εάν συνεχίζονταν οι τρέχουσες τάσεις, προειδοποιούσε μια διυπηρεσιακή επιτροπή [8] το υπουργικό συμβούλιο το 1960, η ΕΟΚ θα γίνει «το μόνο δυτικό μπλοκ που θα πλησιάζει την σημασία» των δύο υπερδυνάμεων και «η επιρροή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρώπη, εάν μείνει εκτός, θα μειωθεί αντίστοιχα». Μια τέτοια μείωση θα μπορούσε επίσης να βλάψει την ειδική σχέση του Λονδίνου με την Ουάσιγκτον.

Το Ηνωμένο Βασίλειο χρειάστηκε έως το 1973 για να διαπραγματευτεί την είσοδό του στην ΕΟΚ, λόγω δύο βέτο του Γάλλου προέδρου Charles de Gaulle. Όμως, η ώθηση για υποβολή αίτησης το 1961 ήταν γεωπολιτική, και η συλλογιστική της κυβέρνησης ακολούθησε το ιστορικό μοτίβο της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής. Ο κατάλογος των συμμάχων είχε συνεχίσει να αλλάζει για αρκετούς αιώνες, αλλά το σενάριο παρέμεινε σχεδόν το ίδιο: Το Ηνωμένο Βασίλειο παρέμενε βαθιά εμπλεκόμενο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, τόσο για να προλάβει έναν Ευρωπαίο ηγεμόνα που θα μπορούσε να απειλήσει την δική του ασφάλεια και ευημερία όσο και για να οικοδομήσει μια πλατφόρμα συμμαχιών για τις επιχειρήσεις του στην παγκόσμια σκηνή.

ΚΑΡΦΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΑΝΤΕΛΟΝΙ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟ

Το Brexit έρχεται σε αντίθεση με το ιστορικό μοτίβο προσπαθώντας να κάνει το παγκόσμιο χωρίς το ευρωπαϊκό. Το Ηνωμένο Βασίλειο αφήνει τώρα ένα ευρωπαϊκό μπλοκ που αριθμεί 450 εκατομμύρια ανθρώπους και πρέπει να προσπαθήσει να σφυρηλατήσει μια νέα εμπορική σχέση με την ΕΕ ως ένα κράτος απέναντι σε μια ομάδα 27 κρατών, η οποία, παρά τους εσωτερικούς καυγάδες, έχει διατηρήσει μέχρι στιγμής την ενότητά της. Αυτό το παιχνίδι φαίνεται όλο και πιο ριψοκίνδυνο, καθώς η Κίνα έχει γίνει πιο επιθετική από το 2016 και οι Ηνωμένες Πολιτείες πιο απομονωτικές.

Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ στις 31 Ιανουαρίου είναι μόνο η αρχή ενός μεγάλου ταξιδιού προς έναν άγνωστο προορισμό. Μέχρι το τέλος του 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει εντός της δικαιοδοσίας της ΕΕ, αλλά χωρίς να έχει λόγο στις αποφάσεις της ΕΕ. Κατά την διάρκεια αυτού του μεταβατικού έτους, οι διαπραγματευτές και από τις δύο πλευρές υποτίθεται ότι θα διαμορφώσουν μια νέα εμπορική σχέση. Τα σχετικά ζητήματα είναι τρομακτικά περίπλοκα, αλλά ο Τζόνσον απέκλεισε οποιαδήποτε παράταση της μεταβατικής περιόδου μετά τον Δεκέμβριο του 2020. Η αποτυχία επίτευξης συμφωνίας με την ΕΕ μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους θα προκαλούσε το «σκληρό Brexit» που φοβάται η βρετανική επιχειρηματική κοινότητα.

Επιπλέον, ο Τζόνσον επέμεινε ότι το 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο θα διαπραγματευτεί επίσης μια εμπορική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να αποδείξει ότι οι Βρετανοί έχουν δραπετεύσει από την ευρωπαϊκή υποτέλεια. Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, θα κάνει σκληρό παζάρι, ειδικά σε αυτήν την πυρετώδη εκλογική χρονιά. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και η κυβέρνηση του Τζόνσον παραδέχεται ότι μια συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσε στην καλύτερη περίπτωση να αυξήσει το ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου κατά 0,16% [9]. Η ΕΕ παραμένει μακράν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ηνωμένου Βασιλείου σε αγαθά και υπηρεσίες, αντιπροσωπεύοντας το 2018 το 45% των βρετανικών εξαγωγών και το 53% των εισαγωγών (τα στοιχεία για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι 19% και 11%, αντίστοιχα).

Ο Τζόνσον περιγράφει την διαπραγματευτική στάση του με την Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το Brexit, στο Λονδίνο, τον Φεβρουάριο του 2020. Frank Augstein / Reuters
----------------------------------------------------------------

Ενώ προσπαθεί να χαράξει νέες σχέσεις με τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον, ο Τζόνσον πρέπει επίσης να φυλάξει την δική του πλάτη, γιατί το 2016 τόσο η Σκωτία όσο και η Βόρεια Ιρλανδία ψήφισαν να παραμείνουν στην ΕΕ. Τώρα μπορεί να περιμένει συνεχείς τριβές για το Brexit με την σκωτσέζικη εθνικιστική κυβέρνηση στο Εδιμβούργο. Και κατέληξε να αποδεχτεί τα de facto τελωνειακά σύνορα στην Θάλασσα της Ιρλανδίας προκειμένου να εξασφαλίσει την συμφωνία αποχώρησης του 2019. Αυτή η συμφωνία σημαίνει ουσιαστικά ότι η Βόρεια Ιρλανδία πρέπει να αντιμετωπίζεται διαφορετικά από το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, αυξάνοντας την προοπτική μελλοντικής διαίρεσης.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά τα προβλήματα, ο κόσμος έχει βυθιστεί σε μια πανδημία της οποίας το οικονομικό κόστος θα είναι τεράστιο. Στις 7 Μαΐου, η Τράπεζα της Αγγλίας προέβλεψε πτώση 14% [10] στο ΑΕΠ της χώρας το 2020, την πιο έντονη ετήσια συρρίκνωση για πάνω από 300 χρόνια. Γιατί λοιπόν το Ηνωμένο Βασίλειο θέλει να πυροβολήσει τον εαυτό του με την πρόσθετη αναστάτωση ενός «σκληρού Brexit»; Ο Τζόνσον, ο οποίος έπρεπε να εισαχθεί βιαστικά στην εντατική θεραπεία αφότου κόλλησε COVID-19, την ασθένεια που προκαλείται από τον νέο κορωνοϊό, τώρα πιέζεται να χαλαρώσει την προθεσμία του Δεκεμβρίου 2020 λόγω του ιού. Αλλά οι εκπρόσωποί του συνεχίζουν να επιμένουν, προς γενική δυσπιστία, ότι η πανδημία δεν θα επηρεάσει αυτό το χρονοδιάγραμμα. Το να ζητήσει παράταση από την ΕΕ θα συνεπαγόταν μια ταπεινωτική απώλεια κύρους για έναν ηγέτη που έχει οικοδομήσει την πολιτική του ταυτότητα γύρω από το να «παραδώσει» το Brexit.