Το ξήλωμα της δημοκρατίας στην Αμερική

Η Ρωσία και η Τουρκία υπέστησαν παρόμοια σταδιακή και, στην συνέχεια, ξαφνική, θεσμική κατάρρευση. Οι πρόεδροι Βλαντιμίρ Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεκίνησαν τις επιθέσεις τους στους δημοκρατικούς κανόνες και θεσμούς, δαιμονοποιώντας την αντιπολίτευση. Στην συνέχεια, με έναν συνδυασμό απειλών, εκκαθαρίσεων και διορισμών δικών τους ανθρώπων, έκοψαν τα φτερά του δικαστικού συστήματος και των γραφειοκρατιών τους, επιτρέποντας τις δικές τους επακόλουθες, πιο πλήρεις αρπαγές εξουσίας. Εκείνα από τα οποία θα μπορούσαν να ξεφύγουν ο Πούτιν και ο Ερντογάν στην αρχή της θητείας τους δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με αυτά από τα οποία μπορούν να ξεφύγουν τώρα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δουλεύουν επί του παρόντος πάνω στα τελευταία κεφάλαια αυτού του ίδιου αυταρχικού εγχειριδίου, το οποίο υιοθέτησε ο Τραμπ στις αρχές της προεδρίας του. Με το να απορρίπτει τις ανησυχίες σχετικά με την ρωσική παρέμβαση στις εκλογές των ΗΠΑ, με το να αρνείται να αποκαλύψει τις φορολογικές του δηλώσεις, με το να ακολουθεί ανοιχτά πολιτικές που εξυπηρετούν τα οικονομικά συμφέροντα της οικογένειάς του [8], με το να κακολογεί τους Ισπανούς και τους Μουσουλμάνους Αμερικανούς, με το να διαδίδει θεωρίες συνωμοσίας, και να λέει ασταμάτητα ψέματα στον Τύπο, ο πρόεδρος ουσιαστικά δεν έχει αφήσει κανέναν κανόνα δημοκρατικής διακυβέρνησης που να μην έχει παραβιάσει. Αυτές οι ενέργειες όχι μόνο εξασθένισαν τα θεσμικά όργανα που υποτίθεται ότι θα συγκρατούσαν τον πρόεδρο, αλλά επίσης πόλωσαν περαιτέρω το εκλογικό σώμα των ΗΠΑ, δημιουργώντας μια εκλογική ομάδα που υποστηρίζει άνευ όρων τον Τραμπ από φόβο ότι οι Δημοκρατικοί θα πάρουν την εξουσία. Έχοντας καταστρέψει την εμπιστοσύνη πολλών Αμερικανών στους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας τους, ο Τραμπ έχει αρχίσει να καταστρέφει τους ίδιους τους θεσμούς, έναν μηχανισμό εποπτείας κάθε φορά.

Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται τώρα στο χείλος της φάσης της ξαφνικής θεσμικής κατάρρευσης μετά από τρεισήμισι χρόνια σταδιακής παρακμής, ο Τραμπ δεν έχει ακόμη απαλλαγεί από όλους τους περιορισμούς. Υπάρχουν ακόμη ομοσπονδιακοί δικαστές πρόθυμοι να μπλοκάρουν τις παράνομες εκτελεστικές εντολές του και τουλάχιστον ορισμένοι γραφειοκράτες που είναι πρόθυμοι να αντισταθούν στην πιο αποτρόπαια συμπεριφορά του. Οι ένοπλες δυνάμεις ενδέχεται να είναι σε θέση να τον συγκρατήσουν επίσης, όπως αποδεικνύεται από την έντονη επίπληξη [9] που εισέπραξε από τον πρώην υπουργό Άμυνας, James Mattis, αφότου [ο Τραμπ] απείλησε να αναπτύξει τον αμερικανικό στρατό και την εθνική φρουρά εναντίον διαδηλωτών. Αλλά θα ήταν μια θλιβερή μέρα αν οι Αμερικανοί αναγκαστούν να εξαρτηθούν από τον στρατό για να σώσουν την δημοκρατία τους. Και η τάση είναι προς λιγότερους, όχι περισσότερους, ελέγχους στην εξουσία του προέδρου. Εάν φύγουν και οι τελευταίοι περιορισμοί, η πτώση προς την απολυταρχία θα είναι γρήγορη.

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ

Δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο στην διαδικασία της θεσμικής παρακμής. Η ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα χωρών που ανοικοδομούν τους θεσμούς τους, όπως και γεμάτη παραδείγματα χωρών που τους καταστρέφουν. Η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Χιλή και η Ουρουγουάη μετέβησαν στην δημοκρατία μετά από χρόνια σκληρής και συχνά κλεπτοκρατικής στρατιωτικής εξουσίας. Αλλά για τις χώρες που κάνουν τέτοιες αντιστροφές, η διαδικασία της θεσμικής ανοικοδόμησης είναι συχνά αργή, επώδυνη και αβέβαιη. Η Αργεντινή εξακολουθεί να φέρει τα σημάδια δεκαετιών της Περονιστικής διακυβέρνησης και θα μπορούσε να βρίσκεται στο χείλος κι άλλης δημοκρατικής οπισθοδρόμησης υπό τον πρόεδρο, Alberto Fernández, και την αναπληρωτή του, Cristina Fernández de Kirchner. Ακόμη και χώρες που βίωσαν σχετικά επιτυχημένες δημοκρατικές μεταβάσεις, όπως η Βραζιλία και η Χιλή, έχουν αντιμετωπίσει υπολειμματικές κοινωνικές συγκρούσεις -που εκτόξευσαν τον λαϊκιστική αυταρχικό πρόεδρο, Jair Bolsonaro, στο αξίωμα στην πρώτη, και πυροδότησαν μαζικές διαμαρτυρίες πέρυσι στην δεύτερη.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ένα ιστορικό στήριξης των φθινόντων θεσμών προτού αποτύχουν εντελώς. Οι θεμελιώδεις πολιτικές μεταρρυθμίσεις [10] της Προοδευτικής Εποχής (Progressive Era) εισήγαγαν τις άμεσες εκλογές για τους γερουσιαστές και περιόρισαν τις οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις των μεγάλων εταιρειών. Μετέπειτα μεταρρυθμίσεις κυνήγησαν την διαφθορά διαλύοντας τους πολιτικούς μηχανισμούς που ήλεγχαν πολλές αμερικανικές πόλεις μέχρι την δεκαετία του 1940. Και στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν την οδυνηρή αλλά σε μεγάλο βαθμό ειρηνική διαδικασία αντιστροφής δύο αιώνων πολιτικών και οικονομικών διακρίσεων εναντίον των Αφροαμερικανών -μια διαδικασία που συνεχίζεται σπασμωδικά σήμερα. Όλες αυτές οι προσπάθειες βοήθησαν να θεραπευτεί το πολιτικό σώμα με το να ενισχυθούν οι κανόνες που με την σειρά τους χτίζουν εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς.

Μια άλλη διόρθωση πορείας είναι δυνατή σήμερα, υπό την προϋπόθεση ότι ο Τραμπ θα χάσει τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής δεν είχαν την κάλπη για να τις σώσει στην δική τους εποχή της πολιτικής κρίσης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες την έχουν. Αλλά ακόμη κι αν ο Δημοκρατικός υποψήφιος, Τζο Μπάιντεν, κερδίσει τις επερχόμενες εκλογές -και ακόμη κι αν ο Τραμπ εγκαταλείψει το αξίωμα χωρίς μια μάχη- η νέα διοίκηση θα αντιμετωπίσει ζημιές που θα είναι ανίσχυρη να διορθώσει αν δεν αντιμετωπίσει τα βαθιά διαρθρωτικά προβλήματα που ώθησαν τον Τραμπ στην εξουσία εξ’ αρχής.