Ο ρόλος των υδρογονανθράκων για την ελληνική οικονομία

Οι νέες τεχνολογίες γεωφυσικής και γεώτρησης επιτρέπουν πλέον την υλοποίηση βιομηχανικών πλάνων παραγωγής που αφορούν στα πολύ βαθιά νερά, δηλαδή σε βάθος 3.000 μέτρων θάλασσας και επιπλέον 2.000-3.000 μέτρων πετρώματος κάτω από τον βυθό της θάλασσας προτού ξεκινήσει η παραγωγή (Εικ. 5α και 5α). Στα βαθιά νερά της Ελλάδας εντοπίζονται ορισμένοι πιθανοί στόχοι σε βάθος 1.5000-2.000 μέτρα κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας. Η πλειονότητα των στόχων (σύμφωνα με τη γεωφυσική απεικόνιση) βρίσκονται σε βάθη νερού που υπερβαίνουν τα 2.500 μέτρα, ενώ αρκετοί άλλοι στόχοι βρίσκονται σε βάθη που ξεπερνούν τα 3.500 μέτρα (Εικ. 6).

Σήμερα, τα εξαιρετικά βαθιά νερά (πάνω από 3.000 μέτρα) βρίσκονται στο επίκεντρο της τεχνολογικής καινοτομίας ενώ αντιθέτως, πριν από 10 χρόνια, ήταν αδύνατο να σχεδιαστούν γεωτρήσεις και να τοποθετηθούν εγκαταστάσεις σε βάθη που υπερβαίνουν τα 3.000 μέτρα. Μάλιστα, πριν από 50 χρόνια ήταν αδιανόητο να τοποθετηθεί γεωτρύπανο σε βάθος 50 μ. κάτω από την επιφάνεια του νερού. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες, το μέγεθος της εξέδρας, η αντίσταση των σωληνώσεων λόγω βάρους, οι τεχνικές ελέγχου και γεώτρησης αποτελούν τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις εργασίες γεώτρησης, την παραγωγή, την αποδοτικότητα και το κόστος των εργασιών γεώτρησης. Από τεχνικής άποψης, οι προκλήσεις της γεώτρησης υπερ-βαθέων υδάτων περιλαμβάνουν τις δυσκολίες που αφορούν στην λιθολογία των σχηματισμών, τα θέματα ευστάθειας, την υψηλή πίεση που οδηγεί σε απώλεια της κυκλοφορίας υγρών και την διαφορική προσκόλληση λόγω της ιζηματολογικής σύνθεσης του βυθού (Cummings et al., 2014 ).

Μια σειρά τεχνολογικών εξελίξεων επιτρέπουν τον έλεγχο της υψηλής πίεσης του νερού, την διαχείριση της υπερπίεσης του αερίου και των αλλαγών του πορώδους των πετρωμάτων καθώς αυξάνεται το βάθος. Οι εξελίξεις της τεχνολογίας επιτρέπουν επίσης να μειωθεί ο όγκος και το βάρος των εξεδρών, με την χρήση ελαφρύτερων μεταλλικών κραμάτων οπως και τεχνολογιών ρομποτικής που μεταθέτουν μέρος των εργασιών στον πυθμένα. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε την σημαντική πρόοδο που έχει συντελεστεί στη μοντελοποίηση των καιρικών συνθηκών στην επιφάνεια της θάλασσας, καθώς και την διαθεσιμότητα ή την κατασκευή σκαφών γεώτρησης για τέτοια βάθη νερού. Το τμήμα ασφάλειας υπερακτίων εγκαταστάσεων της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων παρακολουθεί στενά τις τεχνολογικές εξελίξεις, μέσω της συνεργασίας με διεθνείς οργανισμούς και ειδικευμένες εταιρείες γεωτρήσεων και ρομποτικής.

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΜΙΑΣ ΓΕΩΤΡΗΣΗΣ ΣΕ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΑΘΕΑ ΥΔΑΤΑ

Όσον αφορά στην απόδοση των επενδύσεων (Return On Investment, ROI), προκειμένου να δρομολογηθούν εμπορικές εξελίξεις σε μια περιοχή θα πρέπει να υπάρξουν ανακαλύψεις ύψους τουλάχιστον 500 εκατ. βαρελιών ισοδύναμου πετρελαίου, που αντιστοιχεί περίπου 3 τρισ. κυβικά πόδια (TCF). Αξίζει να αναφερθεί ότι μια γεώτρηση δεν επαρκεί για να δώσει σαφείς ενδείξεις σχετικά με τον όγκο των αποθεμάτων. Σε κάθε δυνητικό στόχο θα πρέπει να γίνουν γεωτρήσεις σε τρία έως τέσσερα σημεία και αυτό έχει ένα κόστος το οποίο ξεπερνά τα 700 εκατ. δολάρια (το κόστος αυξάνεται όταν υπάρχουν υψηλές πιέσεις σε βαθιά θαμμένους ταμιευτήρες). Επιπλέον, μετά από την δήλωση της εμπορευσιμότητας που κατατίθεται στο ελληνικό κράτος, όταν ένα κοίτασμα θεωρείται τελικά εκμεταλλεύσιμο, η επένδυση που σχετίζεται με την ανάπτυξη και την παραγωγή κοστίζει δισεκατομμύρια δολάρια.

Ωστόσο, το στάδιο έρευνας υδρογονανθράκων δεν έχει το υψηλό κόστος της περιόδου της εκμετάλλευσης. Τα προγράμματα σε βάθος 1.500 μέτρων μπορούν να υλοποιηθούν με κόστος κάτω των 27 δολαρίων ανά βαρέλι ισοδύναμου πετρελαίου. Σε βάθος 3.500 - 4.000 μέτρων, το κόστος θα μπορούσε να αυξηθεί κατά περίπου 25% ή κατά επιπλέον 4-5 δολάρια ανά βαρέλι ισοδύναμου πετρελαίου. Το γεγονός αυτό διευκολύνει τις αποφάσεις των μεγάλων εταιρειών σχετικά με την δημιουργία ενός διευρυμένου χαρτοφυλακίου το οποίο θα αφορά ανεξερεύνητες (frontier) περιοχές με βάθη άνω των 3.000 μ.

Όμως, σε περιοχές κάτω από τις συσσωρεύσεις εβαποριτών (σχηματισμοί αλατιού), όπως αυτές της Δυτικής και Νότιας Κρήτης, η πιθανότητα ύπαρξης υψηλής περιεκτικότητας CO2 μπορεί να απαιτήσει υπεράκτιο παρά χερσαίο διαχωρισμό, ο οποίος θα είναι δαπανηρός ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιες επενδύσεις θα ήταν δυνατές μόνο σε μια στιβαρή αγορά παραγωγής στην οποία θα έχουν ανακαλυφθεί μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου. Η εμπειρία της Βραζιλίας είναι κάτι παραπάνω από κατατοπιστική όσον αφορά σε τέτοια περιβάλλοντα (Chetwynd, 2019, dos Santos Jr. και dos Santos, 2018).

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έργα τέτοιας εμβέλειας θα συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Σε αυτό το νέο βιομηχανικό και τεχνολογικό περιβάλλον, οι αναδυόμενες επιχειρηματικές ευκαιρίες τόσο στο δευτερογενή όσο και στον τριτογενή τομέα δημιουργούν την ανάγκη για εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, το οποίο απουσιάζει σήμερα από την Ελλάδα. Συνοψίζοντας, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τα επόμενα 20 χρόνια για την Ελλάδα, θα είναι να απορροφήσει αυτό το κύμα τεχνολογικής καινοτομίας, να το ενσωματώσει στην απασχόληση και να το εκμεταλλευτεί με στόχο –μεταξύ άλλων- την διαφοροποίηση της ελληνικής ναυτιλιακής βιομηχανίας.

Εικ. 5A: Προοδευτική βελτίωση του βάθους της γεώτρησης και της παραγωγής σε βαθιά ύδατα από την δεκαετία του ’70 και αναμενόμενη ανάπτυξη για τα επόμενα πέντε χρόνια σε βάθος νερού άνω των 3000 μέτρων. Σε πολλές περιπτώσεις, καθώς οι δραστηριότητες εξαιρετικά βαθέων υδάτων συντελούνται σε περιοχές οι οποίες είναι πιο απομακρυσμένες από την ακτή, η γεωλογία γίνεται απλούστερη λόγω της απουσίας εβαποριτών και σύνθετων τεκτονικών δομών (Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις της Shell και ειδησεογραφία).