Οι παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες αυξάνονται | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες αυξάνονται

Τι δείχνουν τα μεγέθη του 2019 - Τι ξόδεψαν η Ελλάδα και η Τουρκία*
Περίληψη: 

Από την λίστα με τα 40 κράτη τα οποία δαπάνησαν τα μεγαλύτερα ποσά για τις αμυντικές δαπάνες τους το 2019 η 16η και η 34η θέση καταλαμβάνονται από την Τουρκία και την Ελλάδα αντίστοιχα. Η Τουρκία δαπάνησε 20,4 δισ. δολάρια το 2019 σημειώνοντας αύξηση κατά 5,8%.

Ο ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ Ζ. ΖΑΝΙΔΗΣ είναι διεθνολόγος, πτυχιούχος του τμήματος Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό του ΕΑΠ, κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές.

Η πρόσφατη δημοσίευση (Απρίλιος 2020) του Ινστιτούτου SIPRI [1], το οποίο εδρεύει στην Στοκχόλμη, αναφορικά με τις παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες για το έτος 2019 είναι ενδεικτική για την σύγχρονη τάση και οδηγεί στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων αναφορικά με τις στρατιωτικές δαπάνες συνολικά σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον.

11082020-1.jpg

Στρατιώτες του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) σε σχηματισμό κατά την διάρκεια της στρατιωτικής παρέλασης που σηματοδοτούσε την 70ή επέτειο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, στο Πεκίνο, την 1η Οκτωβρίου 2019. REUTERS/Jason Lee
---------------------------------------------------------------------

Το SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) αποτελεί ένα ανεξάρτητο διεθνές ινστιτούτο αφοσιωμένο στην έρευνα συγκρούσεων, στρατιωτικών εξοπλισμών, ελέγχου των εξοπλισμών αυτών, και στον αφοπλισμό [2]. Ιδρύθηκε το 1966 και παρέχει δεδομένα κι αναλύσεις, από ανοικτές πηγές, σε υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ερευνητές, τα ΜΜΕ και τους ενδιαφερόμενους πολίτες με σκοπό την προώθηση του διαλόγου και την ειρηνική επίλυση των διαφορών. Το Ινστιτούτο βρίσκεται σταθερά τα τελευταία χρόνια μεταξύ των κορυφαίων δεξαμενών σκέψης (think tanks) σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ανάμεσα σε άλλες αναλύσεις, δημοσιεύει σε ετήσια βάση ενημερωτικά δελτία που αφορούν τις τάσεις για τις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες. Τα δελτία αυτά καλύπτουν το χρονικό διάστημα από το 1949 με το πλέον πρόσφατο να αφορά το 2019. Εδώ, πρέπει να σημειωθεί πως η φύση των αμυντικών δαπανών θέτει φραγμούς, λόγω του ευαίσθητου χαρακτήρα τους για την εθνική άμυνα, στην ελεύθερη πρόσβαση στο σύνολο των πληροφοριών για το ευρύ κοινό αλλά και τους ερευνητές. Για τον λόγο αυτόν παρατηρούνται αποκλίσεις σε ορισμένα ποσά που παραθέτει το ενημερωτικό δελτίο του SIPRI από τις επίσημες αναφορές των κυβερνήσεων [3]. Συνεπώς, αναλογιζόμενοι πάντα την απόρρητη φύση ορισμών στοιχείων, τα δεδομένα των αμυντικών δαπανών περιλαμβάνουν δαπάνες για τις ένοπλες δυνάμεις, τα Υπουργεία κι άλλες σχετικές με την άμυνα κυβερνητικές υπηρεσίες, τις παραστρατιωτικές δυνάμεις όταν εκτελούν στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθώς και τις στρατιωτικές διαστημικές δυνάμεις. Τα δεδομένα αυτά συνοδεύονται από δαπάνες που αφορούν το στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό (μισθοδοσία, συντάξεις) καθώς και δαπάνες σχετικές με την εκπαίδευση, συντήρηση, προμήθεια, έρευνα/ανάπτυξη και βοήθεια προς άλλα κράτη.

Στο ενημερωτικό δελτίο αναφέρεται πως το συνολικό ύψος των αμυντικών δαπανών παγκοσμίως εκτιμάται για το έτος 2019 σε 1.917 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό το οποίο είναι και το υψηλότερο που καταγράφεται από το 1988.

11082020-2.jpg

Στην Εικόνα 1 παρατηρούμε μια σταθερή πτώση των ετών 2011-2014, που συμπίπτει με την οικονομική κρίση, ενώ από το 2015 κι εντεύθεν η άνοδος είναι σε ετήσια βάση με το αποκορύφωμα να καταγράφεται το έτος 2019. Η αύξηση των αμυντικών δαπανών είναι της τάξης του 3,6% από το 2018 κι αγγίζει το 7,2% σε σύγκριση με το 2010. Όσον αφορά το μερίδιό των αμυντικών δαπανών σε σχέση με το παγκόσμιου Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) ανέρχεται στο 2,2%. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο καταμερισμός του εν λόγω ποσού όπως παρουσιάζεται στην Εικόνα 2. Τα πέντε κράτη με τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες, καλύπτοντας το 62% των παγκοσμίων αμυντικών δαπανών, είναι κατά σειρά οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία.

11082020-3.jpg

Οι ΗΠΑ βρίσκονται στην κορυφή του πίνακα καθώς δαπάνησαν κατά το προηγούμενο έτος το αστρονομικό ποσό των 732 δισ. δολαρίων για την κάλυψη των αμυντικών τους δαπανών αυξάνοντάς το κατά 5,3% από το 2018. Παρ' όλη την θεαματική άνοδο το 2019, οι συνολικές αμυντικές δαπάνες της χώρας είναι μειωμένες κατά 15% σε σύγκριση με το έτος ρεκόρ 2010. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να δεσπόζουν ως η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη του πλανήτη καθώς κατέχουν μερίδιο της τάξης του 38% των συνολικών δαπανών για την άμυνα, ενώ ξοδεύουν μόνες τους όσα τα επόμενα 10 κράτη. Η Κίνα βρίσκεται στη 2η θέση με τις εκτιμήσεις να ανεβάζουν τα συνολικά έξοδα της χώρας σε 261 δισ. δολάρια, σχεδόν το 1/3 των αντίστοιχων αμερικανικών. Τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά στην περίπτωση της Κίνας δεν είναι τόσο η 2η θέση αλλά το γεγονός πως κατέχει ήδη το 14% του παγκόσμιου μεριδίου, παρουσιάζει αύξηση από το 2018 της τάξης του 5,1% [4] καθώς και ένα εκπληκτικό 85% από το 2010. Επιπροσθέτως, οι κινεζικές αμυντικές δαπάνες βρίσκονται σε συνεχή αυξητική πορεία από το 1994. Η αύξηση αυτή ακολουθεί την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, ενώ αποτελεί ένδειξη πως το Πεκίνο μετατρέπει την οικονομική ισχύ του σε στρατιωτική για την επίτευξη των γεωπολιτικών στόχων του. Η Ινδία βρίσκεται στην 3η θέση της παγκόσμιας κατάταξης κατέχοντας το 3,7% του παγκοσμίου μεριδίου για πρώτη φορά. Η αύξηση από το 2018 αγγίζει το 6,8% ενώ το ποσό που ξόδεψε η χώρα το 2019 εκτιμάται σε 71,1 δισ. δολάρια. Η Ρωσική Ομοσπονδία βρίσκεται στην 4η θέση για το 2019 ξοδεύοντας 65,1 δισ. δολάρια το οποίο μεταφράζεται σε μερίδιο της τάξης του 3,4% με την αύξηση από το 2018 να ανέρχεται στο 4,5%. Η πρώτη πεντάδα συμπληρώνεται από την Σαουδική Αραβία η οποία εκτιμάται πως ξόδεψε 61,9 δισ. δολάρια παρουσιάζοντας σημαντική κάμψη από το 2018 της τάξης του 16% [5].