Ο κόσμος ακόμα χρειάζεται μια ενωμένη Δύση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο κόσμος ακόμα χρειάζεται μια ενωμένη Δύση

Πώς η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να ανανεώσουν την συμμαχία τους

Αλλά αν η διατλαντική συμμαχία υπέστη κάποια καλόπιστη παραμέληση σε προηγούμενες διοικήσεις, κανένας πριν από τον Τραμπ δεν την αντιμετώπισε με ανοιχτή εχθρότητα. Ο Τραμπ δεν προκαλεί θαυμασμό, σεβασμό ή ακόμα και φόβο στην Ευρώπη, μόνο περιφρόνηση. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, έχει υποτιμήσει δημοσίως την Ευρωπαϊκή Ένωση και χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ «παρωχημένο», και μέχρι που υποστήριξε ανοιχτά αντιδημοκρατικούς ηγέτες, κυρίως τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Charles Kupchan, πρώην διευθυντής ευρωπαϊκών υποθέσεων στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, μας είπε πως το ότι η παρούσα στιγμή είναι «υπαρξιακή» για την διατλαντική συμμαχία «οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον Τραμπ». Ο David O’Sullivan, πρώην πρεσβευτής της ΕΕ στις Ηνωμένες Πολιτείες, χαρακτήρισε την εξωτερική πολιτική του Trump «ανάποδη» και παραπονέθηκε ότι ο πρόεδρος «αντιμετωπίζει τους συμμάχους ως εχθρούς, και δυνητικούς εχθρούς ως συμμάχους». Ο Τραμπ έχει απομακρυνθεί από κοινές δεσμεύσεις, όπως η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, και περιφρόνησε τον χειρισμό της παγκόσμιας πανδημίας από την ΕΕ. Έχει οδηγήσει την συμμαχία σε χαντάκι.

Ως αποτέλεσμα του ανταγωνισμού του Τραμπ, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες βλέπουν τώρα τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μια ακόμα μεγάλη δύναμη, όπως η Κίνα ή η Ρωσία, έναντι της οποίας η Ευρώπη πρέπει να ισορροπήσει [7] τα συμφέροντά της. Για παράδειγμα, η Γερμανία ήταν ο κορυφαίος υποστηρικτής της διατλαντικής συμμαχίας επί δεκαετίες. Ωστόσο, το 2018, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Heiko Maas, κυκλοφόρησε μια νέα στρατηγική για τις ΗΠΑ [8] σε μια γερμανική εφημερίδα. Έκανε έκκληση για επανευθυγράμμιση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης και μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία. Κατά την άποψή του, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν πλέον να είναι έμπιστοι σύμμαχοι.

ΜΙΑ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΜΕΝΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ

Παρ’ όλο που φαίνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη έχουν απομακρυνθεί, πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και στις δύο ηπείρους εκτιμούν την διατλαντική σχέση και επιθυμούν να την αναζωογονήσουν. Ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, John Negroponte, μας είπε ότι «είναι πολύ σημαντικό για την επόμενη κυβέρνηση να επικεντρωθεί στην Ευρώπη». Ωστόσο, όπως σημείωσε ο Wolfgang Ischinger, ο Γερμανός πρώην πρέσβυς στις Ηνωμένες Πολιτείες, «Αυτή η σχέση θα απαιτήσει πολύ περισσότερη φροντίδα και δέσμευση από ό, τι στο παρελθόν».

Τέτοιες προσπάθειες μπορεί να απαιτούν επανεξέταση ορισμένων θεσμικών δομών μέσω των οποίων λειτουργεί η συμμαχία. Οι ανησυχίες που απασχολούν τις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα -συμπεριλαμβανομένης της ανόδου της Κίνας, της επιθετικότητας της Ρωσίας, της κλιματικής αλλαγής, του κυβερνοχώρου, του εμπορίου, της τεχνολογίας και της δημόσιας υγείας- δεν ταιριάζουν σωστά κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ [9], ούτε έχουν αντιμετωπιστεί επαρκώς από τις συνόδους κορυφής ΗΠΑ-ΕΕ. Όταν οι ηγέτες των ΗΠΑ και της ΕΕ συναντιούνται, τείνουν να το κάνουν μόνο σε σύντομο χρονικό διάστημα και να εμφανίζονται με κάτι παραπάνω από γενικές υποσχέσεις για συνεργασία. Αντίθετα, οι συναντήσεις του G-20, η στροφή προς την Ασία, ακόμη και τα πρώτα δύο χρόνια της επανεκκίνησης με την Ρωσία, παρήγαγαν συγκεκριμένα αποτελέσματα σε θέματα πιεστικής σημασίας.

Όμως, ενώ η Ουάσιγκτον μπορεί να μην είναι σε θέση να επιλύσει τα πιο σημαντικά προβλήματα εξωτερικής πολιτικής μόνο με την ευρωπαϊκή συνεργασία, είναι απίθανο να τα αντιμετωπίσει χωρίς αυτήν. Ομοίως, η Ευρώπη βασίζεται στην αμερικανική υποστήριξη και [στις αμερικανικές] εγγυήσεις ασφαλείας. Η Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, και ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, κάλεσαν την Ευρώπη να αναπτύξει στρατηγική αυτονομία [10]. Ωστόσο, η Ευρώπη είναι απίθανο να είναι σε θέση να αποτρέψει την Ρωσία ή να αντιμετωπίσει μόνη της την τρομοκρατία στο εγγύς μέλλον, και έτσι το ΝΑΤΟ θα παραμείνει κεντρικό για την ασφάλειά της. Ούτε η Ευρώπη μπορεί να σταθεροποιήσει τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική χωρίς να συντονίσει στενά τις προσπάθειές της με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για αυτούς τους λόγους, μεταξύ άλλων, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μοιράζονται μια ευρεία συναίνεση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να παραμείνουν αναπόσπαστοι εταίροι -αρκεί να μην έχουν να κάνουν με τον Τραμπ.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΤΛΑΝΤΙΚΗ ΧΑΡΤΑ

Για περισσότερα από 70 χρόνια, ξεκινώντας από την Ατλαντική Χάρτα, η διατλαντική συμμαχία υπήρξε ο κεντρικός κινητήρας της βασισμένης σε κανόνες διεθνούς τάξης. Η συμμαχία υποστήριξε το διεθνές ελεύθερο εμπόριο, την οικονομική ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η φιλελεύθερη τάξη, με την σειρά της, ωφέλησε πολύ την Δύση: η Ευρώπη δεν είναι πλέον διαλυμένη από πολέμους, αν και ο πρόσφατος ρωσικός τυχοδιωκτισμός είναι βαθιά ανησυχητικός. Όμως, άλλα μέρη του κόσμου έχουν επίσης ευημερήσει κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου. Για παράδειγμα, η οικονομική ανάπτυξη και το ελεύθερο εμπόριο ήραν εκατομμύρια ανθρώπους από την φτώχεια στην Κίνα.

Σήμερα, τα περιγράμματα ενός κόσμου χωρίς αυτήν την διατλαντική άγκυρα είναι όλο και πιο ευδιάκριτα. Υπονοούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες καθοδηγούνται από τις ασύντακτες παρορμήσεις της κυβέρνησης Τραμπ καθώς η Κίνα διεκδικεί τις επιθυμίες της και η Ρωσία παρεμβαίνει στις υποθέσεις άλλων κρατών και επιτίθεται σε εκείνα [τα κράτη] που βρίσκονται στα σύνορά της. Μια πανδημία έχει σαρώσει τον κόσμο, αλλά η κυβέρνηση Τραμπ έχει δείξει αποστροφή στο να συνεργαστεί με την Ευρώπη για μια παγκόσμια απάντηση (κάτι για το οποίο έχει κάνει έκκληση ο αντιπρόεδρος Μπάιντεν [11]). Εν ολίγοις, η διατλαντική διολίσθηση έχει κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες πιο αδύναμες και τον κόσμο πιο επικίνδυνο.