Θα είναι δύσκολη μια σύγκριση με τον Shinzo Abe

Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Shinzo Abe, παραιτήθηκε αυτόν τον μήνα ως ο μακροβιότερος πρωθυπουργός της χώρας, έχοντας ξεπεράσει το ρεκόρ που έθεσε ο θείος του, Eisaku Sato, ο οποίος υπηρέτησε ως πρωθυπουργός από το 1964 έως το 1972. Φαινόταν απίθανο πριν από μια δεκαετία ότι ο Abe θα ηγείτο της Ιαπωνίας με επιτυχία για σχεδόν οκτώ χρόνια. Άντεξε μια περίοδο από κακοτυχίες ως πρωθυπουργός μεταξύ του 2006 και του 2007, όταν γκάφες, σκάνδαλα, μια εκλογική αποτυχία και, τελικά, η κακή υγεία του τον ανάγκασαν να φύγει από το αξίωμα πρόωρα. Αλλά η επιστροφή του το 2012 εισήγαγε μια εκπληκτική περίοδο σταθερότητας και ευημερίας –μια περίοδο της οποίας την μακρά διάρκεια ίσως η Ιαπωνία να μην δει ξανά.

Ο απερχόμενος πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Shinzo Abe, στην επίσημη κατοικία του στο Τόκιο της Ιαπωνίας, τον Σεπτέμβριο του 2020. Issei Kato / Reuters
---------------------------------------------------------

Η Ιαπωνία άλλαζε πρωθυπουργούς περίπου μια φορά το χρόνο στην περίοδο που ξεκίνησε με την πρώτη πρωθυπουργία του Άμπε το 2006 και τελείωσε με την επανεκλογή του το 2012. Φαινόταν τότε ότι οι ηγέτες της Ιαπωνίας δεν ήταν αντίστοιχοι με τις προκλήσεις που αντιμετώπιζε η χώρα τους. Η Ιαπωνία ανέκαμπτε αργά από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Το 2011, το τότε κυβερνών κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα της Ιαπωνίας (DPJ) κακοδιαχειρίστηκε την διαδικασία ανοικοδόμησης αφότου τα βορειοανατολικά της Ιαπωνίας καταστράφηκαν από ένα σεισμό και τσουνάμι ρεκόρ που πυροδότησε την κατάρρευση του πυρηνικού σταθμού Fukushima Daiichi. Από την στιγμή που κέρδισε την προεδρία του συντηρητικού Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος (LDP) μετά από μια νίκη που κάλυψε μια αρχική [δημοσκοπική] υστέρηση, τον Σεπτέμβριο του 2012, ο Abe επέμεινε ότι η Ιαπωνία αντιμετώπιζε μια πολύπλευρη κρίση, αλλά αναγνώριζε ότι το κοινό είχε λίγη εμπιστοσύνη στην ικανότητα των πολιτικών ηγετών για να την αντιμετωπίσουν. «Ένιωσα πολύ έντονα ότι η εμπιστοσύνη στο κόμμα μας δεν έχει επιστρέψει ακόμη εντελώς και ότι το αυστηρό μάτι του κοινού εξακολουθεί να απορρίπτει την πολιτική στο σύνολό της», είπε μόλις ανάκτησε την πρωθυπουργία [2].

Αλλά ήταν μακράν του να είναι προφανές τον Δεκέμβριο του 2012, όταν επανεκλέχθηκε πρωθυπουργός, ότι ο Άμπε όχι μόνο θα επιβίωνε για τα επόμενα επτά χρόνια και οκτώ μήνες, αλλά θα οδηγούσε το κόμμα του στη νίκη σε άλλες πέντε εκλογές, θα απολάμβανε σταθερά ισχυρά ποσοστά αποδοχής μέχρι τους τελευταίους του μήνες [στην πρωθυπουργία], και θα κυριαρχούσε στο πολιτικό σύστημα της Ιαπωνίας, όπως κανένας ηγέτης πριν. Ο Άμπε έδωσε την σταθερότητα που επιθυμούσαν πολλοί Ιάπωνες ψηφοφόροι, και το έκανε σε μια εποχή που πολλοί από τους ομολόγους της Ιαπωνίας στον δημοκρατικό κόσμο πάλευαν με εξεγερτικές λαϊκιστικές πολιτικές, ασταθείς κυβερνήσεις, κι ακόμη και με δημοκρατική οπισθοδρόμηση.

Ο Yoshihide Suga, ο νεοεκλεγείς διάδοχος του Abe, υπόσχεται [3] μια επέκταση των ετών του Abe, προσφέροντας συνέχεια, όχι αλλαγή. Αλλά ο Suga μπορεί να μην είναι τόσο τυχερός όσο ο προκάτοχός του και η θητεία του θα είναι σχεδόν σίγουρα μικρότερη. Ο Άμπε όχι μόνο έπρεπε να είναι καλός για να κρατήσει το αξίωμα περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο πρωθυπουργό της Ιαπωνίας -έπρεπε να είναι και τυχερός.

ΚΑΛΗ ΤΥΧΗ

Η θητεία του Abe συνέπεσε με μια εξαιρετικά μεγάλη επέκταση [4] της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 2010, η παγκόσμια οικονομία απέφυγε μια μεγάλη κρίση και η ανάπτυξη ήταν σταθερή από έτος σε έτος, διασφαλίζοντας ότι οι ιαπωνικές εταιρείες θα μπορούσαν να βασίζονται στην εξωτερική ζήτηση για ιαπωνικά προϊόντα. Οι Ιάπωνες λιανοπωλητές επωφελήθηκαν επίσης από τον αυξημένο τουρισμό, ιδίως από γειτονικές ασιατικές χώρες των οποίων οι μεσαίες τάξεις διευρύνονταν. Και φιλικές κυβερνήσεις και ξένοι επενδυτές ήταν πρόθυμοι να υποστηρίξουν τη νέα κυβέρνηση του Abe όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα αναθέρμανσης της οικονομίας που έγινε γνωστό ως «Abenomics», το οποίο ώθησε το γιεν κάτω από τα ιστορικά υψηλά του έναντι του δολαρίου ΗΠΑ σε επίπεδα που δεν είχαν φανεί από πριν από την κρίση, ενισχύοντας έτσι τις ιαπωνικές εξαγωγές. Αυτές οι συνθήκες οδήγησαν σε ρεκόρ υψηλών εταιρικών κερδών [5], χαμηλή ανεργία και αυξανόμενη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό [6] γυναικών, ηλικιωμένων και ξένων εργαζομένων, και τα υψηλότερα φορολογικά έσοδα που είχε συλλέξει η ιαπωνική κυβέρνηση από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η ανοδική πορεία της παγκόσμιας οικονομίας μπορεί να μην εξηγεί όλη την επιτυχία του Abe, αλλά σίγουρα βοήθησε.

Εκτός από τις ευνοϊκές μακροοικονομικές τάσεις, ο Abe επωφελήθηκε από την πολιτική κόπωση στο εκλογικό σώμα της Ιαπωνίας. Κληρονόμησε ένα κοινό που ανυπομονούσε για σταθερότητα μετά από χρόνια σκληρού κομματικού ανταγωνισμού, λαϊκιστικής πολιτικής και βραχύβιων πρωθυπουργών. Συνήθως υποστηρίζεται [7] ότι η Ιαπωνία έχει αποφύγει την δεξιά λαϊκιστική πολιτική που παρατηρήθηκε σε πολλές άλλες δημοκρατίες κατά την τελευταία δεκαετία, αλλά η Ιαπωνία γνώρισε το δικό της λαϊκιστικό κύμα την δεκαετία του 1990 και την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Οι πολιτικοί κατηγόρησαν τους γραφειοκράτες και δεσμεύτηκαν για σαρωτικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, ο πρωθυπουργός Γιουνισίρο Κοϊζούμι κινήθηκε ενάντια στις «δυνάμεις της αντίστασης» και υποσχέθηκε να καταστρέψει το LDP –το ίδιο του το κόμμα. Το 2009, το DPJ κέρδισε μια μεγάλη πλειοψηφία με μια πλατφόρμα που υποσχόταν να σπάσει την εξουσία της γραφειοκρατίας. Τόσο το LDP υπό τον Koizumi όσο και το DPJ κέρδισαν μεγάλες πλειοψηφίες σε διαδοχικές εκλογές, με το να υπόσχονται να ξεριζώσουν τα παγιωμένα συμφέροντα που είχαν σπαταλήσει δημόσιους πόρους και έκαναν κυβερνητική εργασία για τους λίγους αντί για τους πολλούς.