Μην βάλετε την Λευκορωσία στη μέση

Τους τελευταίους δύο μήνες, η Λευκορωσία έχει καταλάβει τα πρωτοσέλιδα στην Δύση. Οι νοθευμένες προεδρικές εκλογές τις οποίες ακολούθησαν μαζικές διαμαρτυρίες παρακίνησαν τους σχολιαστές σε ολόκληρη την Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες να προβλέψουν την πρόωρη κατάρρευση του προέδρου της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, που συχνά κατηγορήθηκε ως «ο τελευταίος δικτάτορας στην Ευρώπη». Ωστόσο, η ρωσική πολιτική υποστήριξη και οι υποσχέσεις για βοήθεια στην ασφάλεια βοήθησαν τον Λουκασένκο να διατηρήσει την εξουσία. Αντί για επανάσταση, η κατάσταση έχει γίνει ένα παρατεταμένο αδιέξοδο.

Ένας διαδηλωτής στο Μινσκ της Λευκορωσίας, τον Αύγουστο του 2020. Vasily Fedosenko / Reuters
--------------------------------------------------------------

Καθώς συνεχίζεται η αναταραχή, οι Δυτικές χώρες πρέπει να βρουν έναν τρόπο να προωθήσουν την δημοκρατική πρόοδο στην Λευκορωσία χωρίς να προκαλέσουν αντιπαραγωγική ρωσική αντίδραση [1]. Ένα λάθος από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών ή άλλων θα μπορούσε να μετατρέψει την χώρα σε μια ζώνη γεωπολιτικής αντιπαράθεσης. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα έβλαπτε τα Δυτικά συμφέροντα, την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τον λαό της Λευκορωσίας.

Για να αποφευχθεί ένα τέτοιο σενάριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να βασίσουν τις πολιτικές τους σε μια σαφή εκτίμηση των αδυναμιών του κινήματος διαμαρτυρίας και των δυνάμεων της Μόσχας. Πρέπει να αναζητήσουν μια μεσαία λύση που να επιταχύνει την αποχώρηση του Λουκασένκο και να αναγνωρίζει τους στενούς δεσμούς της Ρωσίας με την χώρα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ομαλοποιήσουν σταδιακά τις σχέσεις προκειμένου σιγά-σιγά να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες για τη μελλοντική δημοκρατική πρόοδο. Μια τέτοια πολιτική θα αναγνώριζε τον θυμό των Λευκορώσων διαδηλωτών για το status quo, θα εμπόδιζε την χώρα από το να γίνει ζώνη διαμάχης μεγάλων δυνάμεων και θα μείωνε τον κίνδυνο μιας μεγάλης κλίμακας ρωσικής επέμβασης που θα έκλεινε τον δρόμο για μεταρρυθμίσεις.

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ

Καθώς το κίνημα διαμαρτυρίας στην Λευκορωσία κέρδισε δυναμική καθ' όλη την διάρκεια του Αυγούστου, πολλοί αναλυτές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι μέρες του Λουκασένκο ήταν μετρημένες. Αυτές οι προβλέψεις ήταν πρόωρες. Όσο εντυπωσιακές και αν ήταν οι διαδηλώσεις, η αντιπολίτευση δεν έχει την δύναμη να αναγκάσει τον Λουκασένκο να παραιτηθεί ή να συμφωνήσει σε νέες εκλογές. Η κύρια αντίπαλός του, Svetlana Tikhanovskaya, κατέφυγε στην Λιθουανία. Ως μια αρχάρια της πολιτικής (εισήλθε στην εκστρατεία μόνο μετά την σύλληψη του συζύγου της, δηλωμένου υποψηφίου), χρησιμεύει ως σύμβολο της διαμαρτυρίας, αλλά δεν διαθέτει τις ικανότητες να ηγηθεί.

Η Tikhanovskaya αναγνώρισε τους περιορισμούς του ρόλου της και δημιούργησε ένα Συμβούλιο Συντονισμού, το οποίο είχε αρχικά επιφορτιστεί με την διευκόλυνση μιας ειρηνικής μεταφοράς εξουσίας από τα χέρια του Λουκασένκο. Ωστόσο, η κυβέρνηση αντέδρασε αμέσως, κηρύσσοντας το συμβούλιο παράνομο και κίνησε ποινικές διαδικασίες εναντίον των μελών του. Τα περισσότερα από τα κορυφαία μέλη του έχουν συλληφθεί ή έχουν φύγει από την χώρα. Ως αποτέλεσμα, το σώμα έχει παράσχει λίγα από πλευράς ηγεσίας. Ακτιβιστές οργανώνουν τεράστιες διαδηλώσεις κατά του Λουκασένκο στο Μινσκ και αλλού τις Κυριακές, χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα κοινωνικών μέσων Telegram, και το συμβούλιο δεν συντονίζει τις δραστηριότητές τους. Εν τω μεταξύ, το συμβούλιο δυσκολεύτηκε να επεκτείνει την λαϊκή αντίσταση πέρα από την αρχική της βάση, των κυρίως νεαρών, αστικών διαδηλωτών. Για παράδειγμα, απέτυχε να μετατρέψει την υποστήριξη μεταξύ των εργαζομένων σε κρατικά εργοστάσια σε εθνική απεργία που θα μπορούσε να αποδυναμώσει ένα βασικό εκλογικό σώμα του Λουκασένκο. Επιπλέον, το συμβούλιο έχει ήδη μειώσει τα αιτήματά του: αντί να ζητά από τον Λουκασένκο να κάνει στην άκρη, τώρα μιλά [2] πιο αόριστα για την ανάγκη «οργάνωσης της διαδικασίας υπέρβασης της πολιτικής κρίσης και διασφάλισης της κοινωνικής συνοχής».

Από την πλευρά του, ο Λουκασένκο είναι πιο αδύναμος από ποτέ, αλλά κατάφερε και πάλι να διατηρήσει την λαϊκή του υποστήριξη σε αγροτικές περιοχές και μικρές πόλεις και μεταξύ των παλαιότερων γενεών της Λευκορωσίας. Η κυρίαρχη ελίτ, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων από όσους βρίσκονται στις υπηρεσίες ασφαλείας, παρέμεινε επίσης εξαιρετικά πιστή. Το αποτέλεσμα είναι να φαίνεται στον ορίζοντα ένα αδιέξοδο χωρίς λύση.

ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

Ο Λουκασένκο ζήτησε από τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, βοήθεια ασφαλείας όταν οι διαδηλώσεις έφτασαν στο αποκορύφωμά τους. Ο Πούτιν ήταν έτοιμος να ανταποκριθεί: ο Ρώσος ηγέτης βλέπει τις «έγχρωμες επαναστάσεις» που έχουν ανατρέψει τις φιλικές προς το Κρεμλίνο κυβερνήσεις αλλού στην περιοχή ως Δυτικές επιθέσεις στην σφαίρα επιρροής της Μόσχας. Έχει καταστήσει σαφές ότι θα κάνει ό, τι χρειάζεται για να διασφαλίσει ότι η Λευκορωσία, την οποία η Μόσχα θεωρεί ως στρατηγικό ανάχωμα ενάντια στους Δυτικούς αντιπάλους της, θα παραμείνει στην τροχιά της Ρωσίας. Για να υπογραμμίσει το ζήτημα, ο Πούτιν υποδέχθηκε δημοσίως τον Λουκασένκο στο Σότσι, ενέκρινε δάνειο 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να ελαφρύνει το χρέος του Μινσκ και ανακοίνωσε [3] ότι είχε δημιουργήσει «μια συγκεκριμένη αστυνομική εφεδρεία» που θα μπορούσε να αναπτύξει εάν η κατάσταση στην Λευκορωσία «βγει εκτός ελέγχου». Έχει επίσης καταστήσει σαφές σε δημόσιες και ιδιωτικές συνομιλίες με την Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, και τον Γάλλο πρόεδρο, Εμμανουέλ Μακρόν, ότι η Μόσχα δεν θα ανεχθεί οποιαδήποτε Δυτική παρέμβαση στην Λευκορωσία.