Υψηλά στοιχήματα μεταξύ 6 και 12 ναυτικών μιλίων | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Υψηλά στοιχήματα μεταξύ 6 και 12 ναυτικών μιλίων

Οι «κόκκινες γραμμές» και η χρήση τους στην διεθνή σκακιέρα
Περίληψη: 

Οι ελληνικές κυβερνήσεις, εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, απέτυχαν να κατανοήσουν την φύση της τουρκικής απειλής και, ενώ παρακολουθούσαν την συνεχή αύξηση της τουρκικής ισχύος και την σταδιακή αύξηση της έντασης και του αριθμού των διεκδικήσεων και προκλήσεων, δεν έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα αμυντικής θωράκισης της χώρας.

Ο ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ είναι Αντιστράτηγος (εα), υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διευθυντής Μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ), συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) και του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (fainst.eu), διαλέκτης και συνεργάτης στην Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ)

Η δήλωση του υπουργού Επικρατείας, Γιώργου Γεραπετρίτη, για χάραξη της περιβόητης «κόκκινης γραμμής» έναντι της τουρκικής προκλητικότητας στο εξώτατο όριο των χωρικών μας υδάτων, δηλαδή στα 6 ναυτικά μίλια, προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων από διαφορετικές κατευθύνσεις. Οι δηλώσεις έγιναν κατά την διάρκεια πρόσφατης συνέντευξής του σε τηλεοπτικό κανάλι και μάλλον -το συγκεκριμένο σημείο- δεν επιδέχεται αμφισβήτησης ή δεύτερης ερμηνείας.

19102020-1.jpg

Το τουρκικό πλοίο σεισμικών ερευνών Oruc Reis, πλέει στον Βόσπορο, στην Κωνσταντινούπολη, στις 3 Οκτωβρίου 2018. REUTERS/Yoruk Isik
---------------------------------------------------------------------

Να επισημάνουμε ότι υπάρχει διεθνώς μεγάλη θεωρητική συζήτηση για την σκοπιμότητα και αποτελεσματικότητα θέσεως «κόκκινων γραμμών». Συνήθως αυτές τοποθετούνται από την πλευρά που για διαφόρους λόγους επιδεικνύει μια περισσότερο αμυντική στάση έναντι του αντιπάλου. Ως επί το πλείστον, η αμυντική στάση επιλέγεται από την πλευρά εκείνη που κρίνει ως μη συμφέρουσα μια σύγκρουση, τουλάχιστον την συγκεκριμένη στιγμή. Αν δεν συνέβαινε αυτό, αντί της χάραξης «κόκκινων γραμμών» μάλλον θα ήταν προτιμότερο να ανταπαντήσει με προβολή τελεσιγράφων, απειλών, αντίστοιχων απαιτήσεων ή ενεργειών σε βάρος της άλλης πλευράς. Ορθώς επισημαίνεται ότι η επίσημη τοποθέτηση προειδοποιητικών ορίων περιορίζει το πλήθος των επιλογών που έχει το κράτος και μπορεί να οδηγήσει και σε αυτοπαγίδευσή του. Κατά συνέπεια, οι κόκκινες γραμμές πρέπει να τίθενται με μεγάλη φειδώ, αφού έχουν εξεταστεί όλοι οι πιθανοί τρόποι αντίδρασης του αντιπάλου και τολμώ να προσθέσω, έχοντας πάντα -καλά φυλαγμένη- και μια εφευρετική και λογικοφανή δικαιολογία αναδίπλωσης (ή ανακυβίστησης, με άλλα λόγια).

Ας επανέλθουμε, όμως, στην περίπτωση της Ελλάδας και στην πραγματικά προκλητική δέσμευση περιοχής για έρευνες από το Oruz Reis. Η Τουρκία με προσεγμένες και προσχεδιασμένες κινήσεις θέτει την Ελλάδα συνεχώς μπροστά σε δυσεπίλυτα διλήμματα. Μπορεί, με νομικούς όρους, η ελληνική υφαλοκρηπίδα να «υφίσταται εξ αρχής» (ab initio) και «εκ του γεγονότος» (ipso facto) αλλά αυτό δεν αποκλείει μια ενδεχόμενη διαφορετική διευθέτηση των ορίων της από διεθνές όργανο ή ακόμη και κατόπιν διμερούς συμφωνίας σύμφωνα και με τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρείται σκόπιμη και επιβεβλημένη η εκατέρωθεν αποφυγή προκλητικών ενεργειών, πρόβλεψη την οποία η Άγκυρα καταφανώς παραβαίνει. Υπό αυτά τα δεδομένα και παρά την ύπαρξη εσωτερικής νομικής πρόβλεψης (Ν 4001/2011) και πρόβλεψης της «μέσης γραμμής» (UNCLOS) ως μιας εκ των μεθόδων χάραξης της υφαλοκρηπίδος, η εκ μέρους μας διεκδίκηση τμημάτων της πέραν των χωρικών υδάτων μας, σε ορισμένες περιοχές δεν είναι επαρκώς -με όρους διεθνούς δικαίου- εξασφαλισμένη. Ως εκ τούτου οι ελληνικές επιλογές είναι περιορισμένες και απολύτως δικαιολογημένη η εκ μέρους μας προσπάθεια αποφυγής ανάληψης δυναμικών ενεργειών που, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, θα ενδυναμώσουν την σχετικά ασθενή νομική και διεθνή εικόνα της Άγκυρας. Αν μάλιστα, το αποτέλεσμα της σύγκρουσης δεν είναι ευνοϊκό, αυτό θα μεταβάλει σε βάρος μας την συνολική ισορροπία δυνάμεων αλλά και επιχειρημάτων. Παρά ταύτα είναι γεγονός ότι η τουρκική συνεχόμενη διενέργεια τετελεσμένων ενεργειών στις περιοχές αυτές δημιουργεί μια δυναμική που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά μας και σταδιακά υποσκάπτει ενδεχόμενα κυριαρχικά μας δικαιώματα.

Πράγματι, λοιπόν, η ανακοπή ενδεχόμενης εισόδου του Oruc Reis στην περιοχή εντός των 12 ναυτικών μιλίων, προϋποθέτει την χρήση βίας ή στην καλύτερη περίπτωση την διεξαγωγή επικίνδυνων ναυτικών ελιγμών που αργά ή γρήγορα θα επιφέρουν τη μοιραία σύγκρουση σκαφών, ίσως ακόμη και την επακόλουθη χρήση πυρών. Σίγουρα υπάρχουν και αρκετές άλλες άγνωστες (και ορθά παραμένουν έτσι) επιχειρησιακές επιλογές, αλλά όλες τους εμπεριέχουν τον κίνδυνο εξέλιξης σε ένα θερμό επεισόδιο που μάλλον φαίνεται να επιζητεί η Άγκυρα.

Αποδείχτηκε, δυστυχώς, ότι οι διεθνείς πιέσεις και προειδοποιήσεις προς την Τουρκία δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα καθώς δεν συνοδεύονται (και ούτε πρόκειται να συνοδευθούν σύντομα) από ουσιαστικές κυρώσεις, ως εκ τούτου καλό είναι να μην έχουμε αυταπάτες. Πολύ δύσκολα, τρίτο κράτος, όση κατανόηση και να επιδεικνύει για τα ελληνικά προβλήματα (παράλληλα φυσικά με την ταύτιση συμφερόντων), θα προχωρήσει σε ενεργό στρατιωτική σύμπραξη για την υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατανοητή επίσης είναι και η εκ μέρους των Αθηνών, προσπάθεια να κερδίσει χρόνο, με την προσδοκία μιας μεταστροφής της αμερικανικής πολιτικής σε περίπτωση προεδρικής αλλαγής. Αντίστοιχα, όμως, και ο αντίπαλος επιταχύνει την προκλητικότητά του για να εκμεταλλευτεί το ερχόμενο τρίμηνο.

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΤΑ 12 ΜΙΛΙΑ