Ο Τραμπ δεν θα είναι ο τελευταίος Αμερικανός λαϊκιστής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο Τραμπ δεν θα είναι ο τελευταίος Αμερικανός λαϊκιστής

Οι συνθήκες που τον παρήγαγαν πρέπει να κατανοηθούν για να αντιμετωπιστούν

Μετά από τέσσερα φρικτά, αποδιοργανωτικά χρόνια, πολλοί Αμερικανοί θέλουν να πιστέψουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στα πρόθυρα μιας νέας αρχής. Ο πρώην αντιπρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, φαίνεται να έχει ξεπεράσει τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ σε μια θερμή ανταγωνιστική προεδρική εκλογή που εξελίχθηκε και ως ένα stress test για τα εργαλεία της αμερικανικής δημοκρατίας.

10112020-1.jpg

Ο Trump σε συγκέντρωσή του στην πολιτεία Pennsylvania, τον Νοέμβριο του 2020. Teun Voeten / Redux
------------------------------------------------------

Ωστόσο, αυτή η αμφιλεγόμενη εκλογική περίοδος δεν πρέπει να αφήνει κανέναν αισιόδοξο για το μέλλον. Η αυταρχική, λαϊκιστική στροφή της προεδρίας του Τραμπ προέκυψε από βαθιά ρήγματα στην πολιτική και την κοινωνία των ΗΠΑ και οι Αμερικανοί πρέπει να τα κατανοήσουν και να τα αντιμετωπίσουν, προκειμένου να αποτρέψουν παρόμοιες δυνάμεις από το να κατακτήσουν για άλλη μια φορά το έθνος. Οι ρίζες του Τραμπισμού δεν ξεκινούν ούτε τελειώνουν με τον Τραμπ ούτε καν με την αμερικανική πολιτική -συνδέονται στενά με οικονομικά και πολιτικά ρεύματα που επηρεάζουν μεγάλο μέρος του κόσμου.

ΕΥΦΟΡΟ ΕΔΑΦΟΣ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ώριμες για ένα λαϊκιστικό κίνημα κατά το 2016 και παραμένουν έτσι και σήμερα. Τεράστιες ανισότητες έχουν ανοίξει τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες μεταξύ των υψηλά μορφωμένων και των υπόλοιπων [1] και μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας [2]. Ως αποτέλεσμα, οι μεσαίοι μισθοί παρέμειναν στάσιμοι για περίπου 40 χρόνια [3] και τα πραγματικά κέρδη πολλών ομάδων, ιδίως ανδρών με χαμηλά επίπεδα εκπαίδευσης, έχουν μειωθεί κατακόρυφα. Για παράδειγμα, οι άντρες που διαθέτουν κάτι λιγότερο από πτυχίο κολεγίου κερδίζουν σημαντικά λιγότερα σήμερα από όσα οι αντίστοιχοί τους στην δεκαετία του 1970. Καμία σοβαρή συζήτηση για τα πολιτικά δεινά που έχουν πλήξει τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορεί να αγνοήσει αυτές τις οικονομικές τάσεις, οι οποίες έχουν βασανίσει την αμερικανική μεσαία τάξη και συνέβαλαν στην οργή και την απογοήτευση ορισμένων από τους ψηφοφόρους που στράφηκαν προς τον Τραμπ.

Οι βασικές αιτίες αυτών των ανισοτήτων αποδείχθηκε εκπληκτικά δύσκολο να εντοπιστούν. Η άνοδος των νέων «μεροληπτικών ως προς τις δεξιότητες» (“skill biased”) θαυμαστών τεχνολογιών [4], όπως οι υπολογιστές και η τεχνητή νοημοσύνη, συνέπεσε με μια περίοδο μοναδικά χαμηλής αύξησης [5] της παραγωγικότητας, και οι αναλυτές δεν έχουν εξηγήσει πειστικά γιατί αυτές οι τεχνολογίες έχουν ωφελήσει τους ιδιοκτήτες κεφαλαίου αντί τους εργαζόμενους. Ένας άλλος συχνά αναφερόμενος ένοχος -το εμπόριο με την Κίνα [6]- είναι σαφώς ένας παράγοντας που συμβάλλει, αλλά οι κινεζικές εισαγωγές πραγματικά εξερράγησαν μόνο όταν η ανισότητα είχε ήδη αυξηθεί και η αμερικανική παραγωγή είχε ήδη μειωθεί. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές χώρες με εξίσου τεράστιες εμπορικές εισροές από την Κίνα δεν δείχνουν την ίδια έκταση ανισοτήτων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ούτε η απορρύθμιση και η κατάρρευση των συνδικάτων [7] στις Ηνωμένες Πολιτείες ευθύνονται, για παράδειγμα, για την εξαφάνιση των μεταποιητικών και των υπαλληλικών θέσεων εργασίας, καθώς αυτές οι απώλειες είναι κοινές σε σχεδόν όλες τις προηγμένες οικονομίες [8].

Ανεξάρτητα από την προέλευσή της, η οικονομική ανισότητα έχει γίνει πηγή πολιτιστικής και πολιτικής αστάθειας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όσοι δεν κατάφεραν να επωφεληθούν από την οικονομική ανάπτυξη έχουν απογοητευτεί με το πολιτικό σύστημα. Σε περιοχές όπου οι εισαγωγές από την Κίνα [9] και ο αυτοματισμός [10] οδήγησαν στην απώλεια αμερικανικών θέσεων εργασίας, οι ψηφοφόροι έστρεψαν την πλάτη τους στους μετριοπαθείς πολιτικούς και τείνουν να ψηφίζουν εκείνους που είναι πιο ακραίοι.

Μια καλή πολιτική μπορεί να αρχίσει να αποκαθιστά την οικονομική ανισότητα: ένας υψηλότερος ομοσπονδιακός κατώτατος μισθός, ένα πιο αναδιανεμητικό φορολογικό σύστημα, και ένα καλύτερο δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας θα συνέβαλαν στην δημιουργία μιας δικαιότερης κοινωνίας. Ωστόσο, τέτοια μέτρα δεν αρκούν από μόνα τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να δημιουργήσουν καλές —υψηλά αμειβόμενες και σταθερές— θέσεις εργασίας για εργαζόμενους χωρίς πτυχίο και η χώρα απέχει πολύ από μια συναίνεση για το πώς μπορεί να γίνει αυτό.

Μαζί με την οικονομική δυσαρέσκεια έχει έλθει μια δυσπιστία για όλων των ειδών τις ελίτ. Μεγάλο μέρος του αμερικανικού κοινού και πολλοί πολιτικοί εκφράζουν τώρα μια αυξανόμενη εχθρότητα προς την χάραξη πολιτικής με βάση την εξειδίκευση. Η εμπιστοσύνη στα αμερικανικά θεσμικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του δικαστικού σώματος, του Κογκρέσου, της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, και των διαφόρων υπηρεσιών επιβολής του νόμου, έχει καταρρεύσει. Ούτε ο Τραμπ ούτε η πρόσφατη κομματική πόλωση ευθύνονται αποκλειστικά για αυτήν την αντι-τεχνοκρατική αλλαγή. Η σχεδόν πλήρης απόρριψη των επιστημονικών δεδομένων και της ικανής, αντικειμενικής χάραξης πολιτικής από πολλούς στο εκλογικό σώμα και στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα προϋπάρχει του Τραμπ και έχει παραλληλισμούς σε άλλες χώρες -Βραζιλία, Φιλιππίνες και Τουρκία για να αναφέρουμε μερικές. Χωρίς να κατανοήσουν βαθύτερα την ρίζα αυτής της καχυποψίας, οι Αμερικανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να έχουν λίγες ελπίδες να πείσουν εκατομμύρια ανθρώπους ότι οι καλύτερες πολιτικές, που σχεδιάζονται από ειδικούς, θα βελτιώσουν μαζικά την ζωή τους και θα αντιστρέψουν δεκαετίες παρακμής. Ούτε οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να ελπίζουν να βάλουν ένα όριο στην δυσαρέσκεια που πυροδότησε την άνοδο του Τραμπ.

ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΣΠΟΡΟΙ

Τα λαϊκιστικά κινήματα ευδοκιμούν στην ανισότητα και στην απέχθεια για τις ελίτ. Ωστόσο, αυτές οι συνθήκες από μόνες τους δεν εξηγούν γιατί οι Αμερικανοί ψηφοφόροι το 2016 στράφηκαν δεξιά και όχι αριστερά καθώς η ανισότητα αυξήθηκε και οι πολύ πλούσιοι επωφελήθηκαν εις βάρος των απλών ανθρώπων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα δεξιό λαϊκιστικό κίνημα ήταν έτοιμο να γίνει το όχημα για τα παράπονα των συνηθισμένων ανθρώπων και να παντρέψει αυτά τα παράπονα με μια στάση που ήταν αντι-ελίτ, εθνικιστική, και συχνά αυταρχική.

Ο δεξιός λαϊκισμός δεν εμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες λόγω του διαταραγμένου χαρίσματος του Τραμπ. Ούτε ξεκίνησε με τον ενθουσιασμό των ειδησεογραφικών μέσων για τις εξωφρενικές δηλώσεις του, ούτε με την ρωσική ανάμειξη ούτε με τα κοινωνικά μέσα. Αντί για αυτά, ο δεξιός λαϊκισμός επανεμφανίστηκε ως ισχυρή πολιτική δύναμη τουλάχιστον δύο δεκαετίες πριν από την κατάληψη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος από τον Τραμπ -θυμάστε τον Pat Buchanan; Και έχει αναλογίες σε ολόκληρο τον κόσμο, όχι μόνο σε ώριμες δημοκρατίες που σκοντάφτουν από την απώλεια θέσεων εργασίας στην βιομηχανία, αλλά και σε χώρες που επωφελήθηκαν οικονομικά από την παγκοσμιοποίηση, όπως η Βραζιλία, η Ουγγαρία, η Ινδία, οι Φιλιππίνες, η Πολωνία, και η Τουρκία.

Το ότι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα θα παραδινόταν σε ένα τέτοιο κίνημα -και στον Ντόναλντ Τραμπ ως σημαιοφόρο του- δεν ήταν ποτέ ένα προκαθορισμένο συμπέρασμα. Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι οι Ρεπουμπλικάνοι υποστήριξαν τον Τραμπ επειδή ήταν πρόθυμος να εκτελέσει την ατζέντα τους: μείωση των φόρων, καταπολέμηση των ρυθμίσεων, και διορισμός συντηρητικών δικαστών. Δυστυχώς, αυτό είναι μόνο ένα μικρό μέρος της ιστορίας. Η δημοτικότητα του Τραμπ αυξήθηκε με βάση τις διαμετρικά αντίθετες θέσεις του ως προς την Ρεπουμπλικανική ορθοδοξία: περιορισμός του εμπορίου, αύξηση των δαπανών για υποδομές, βοήθεια και παρέμβαση στις μεταποιητικές εταιρείες, και αποδυνάμωση του διεθνούς ρόλου της χώρας. Κάποιος μπορεί να καταδείξει τα απογειωμένα ποσοστά πόλωσης [11] πριν από τον Τραμπ ή να επικρίνει τον ρόλο του χρήματος στην πολιτική. Ωστόσο, αυτοί οι παράγοντες εξηγούν δύσκολα την γενική εγκατάλειψη πολλών από τα βασικά δόγματα πολιτικής ενός κόμματος ηλικίας 150 ετών. Πριν από το 2016, λίγοι θα πίστευαν ότι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα θα προσπαθούσε να απορρίψει και να καλύψει την ανάμιξη μιας εχθρικής κυβέρνησης στις προεδρικές εκλογές.

ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΞΗΛΩΜΑ

Ο Τραμπ και ο Τραμπισμός είναι αμερικανικά φαινόμενα, αλλά προέκυψαν σε ένα πλαίσιο που είναι αναμφισβήτητα παγκόσμιο. Υπό τον Μπόρις Τζόνσον στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Κόμμα των Τόρι μεταμορφώνεται με τρόπο παρόμοιο, αν και πιο καλοήθη από αυτόν του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Η γαλλική δεξιά έπεσε πίσω από τον Εθνικό Συναγερμό (το νέο όνομα για το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο). Και η τουρκική δεξιά έχει αναμορφωθεί στην εικόνα ενός αυταρχικού, του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Μαζί, αυτές και άλλες περιπτώσεις καταδεικνύουν όχι μόνο την πόλωση, αλλά και το πλήρες ξήλωμα της παλιάς πολιτικής τάξης.

Δεν είναι αυτονόητο το πώς και το γιατί συνέβη αυτό το ξήλωμα. Το πρώτο μέρος για να κοιτάξει κανείς για μια απάντηση είναι στις σημαντικότερες, διασταυρούμενες οικονομικές τάσεις της σημερινής εποχής: την παγκοσμιοποίηση και την άνοδο των τεχνολογιών ψηφιακού και αυτοματισμού, που αμφότερες έχουν προκαλέσει γρήγορες κοινωνικές αλλαγές σε συνδυασμό με μη κατανεμημένα κέρδη και οικονομικές διαταραχές. Καθώς τα θεσμικά όργανα αποδείχθηκαν ανίκανα ή απρόθυμα να προστατεύσουν όσους πάσχουν από αυτούς τους μετασχηματισμούς, κατέστρεψαν επίσης την εμπιστοσύνη του κοινού στα κατεστημένα κόμματα, στους ειδικούς που ισχυρίζονται ότι κατανοούν και βελτιώνουν τον κόσμο, και στους πολιτικούς που φαίνονται συνένοχοι στις πιο αποδιοργανωτικές αλλαγές και σε συμπαιγνία με εκείνους που έχουν επωφεληθεί κρυφά από αυτούς.

Από αυτήν την οπτική γωνία, δεν αρκεί να καταδικάσουμε την κατάρρευση της πολιτικής συμπεριφοράς ούτε καν να νικήσουμε τους τοξικούς λαϊκιστές και τους αυταρχικούς ισχυρούς. Όσοι επιδιώκουν να στηρίξουν τους δημοκρατικούς θεσμούς πρέπει να οικοδομήσουν νέους [θεσμούς] που να μπορούν να ρυθμίσουν καλύτερα την παγκοσμιοποίηση και την ψηφιακή τεχνολογία, αλλάζοντας την κατεύθυνση και τους κανόνες τους, έτσι ώστε η οικονομική ανάπτυξη που καλλιεργούν να ωφελεί περισσότερους ανθρώπους (και ίσως να είναι ταχύτερη και συνολικά υψηλότερης ποιότητας γενικά). Η οικοδόμηση εμπιστοσύνης στους δημόσιους θεσμούς και τους ειδικούς απαιτεί αποδείξεις ότι εργάζονται για τον λαό και με τον λαό.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-11-06/trump-w...

Σύνδεσμοι:

[1] http://economics.mit.edu/files/5571
[2] https://academic.oup.com/qje/article/129/3/1255/1818714
[3] https://science.sciencemag.org/content/344/6186/843.full
[4] https://www.amazon.com/Second-Machine-Age-Prosperity-Technologies/dp/039...
[5] https://www.amazon.com/Rise-Fall-American-Growth-Princeton/dp/0691175802/
[6] https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-economics-080315-0...
[7] https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0003122411414817
[8] https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/aer.99.2.58
[9] https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/aer.20170011
[10] https://academic.oup.com/oxrep/article/34/3/418/5047377
[11] https://www.amazon.com/gp/product/0190867779/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition