Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ελέγξουν μόνες τους την Κίνα

Στα μέσα Νοεμβρίου, το προσωπικό σχεδιασμού πολιτικής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δημοσίευσε μια έκθεση 74 σελίδων [1] υποστηρίζοντας ότι η Κίνα στοχεύει να αναθεωρήσει θεμελιωδώς την παγκόσμια τάξη προς την εξυπηρέτηση των αυταρχικών στόχων και των ηγεμονικών φιλοδοξιών της. Επιδιώκοντας να διασαφηνίσει τις «πνευματικές πηγές της συμπεριφοράς της Κίνας», το έγγραφο επεδίωκε σαφώς να επικαλεστεί τις «Πηγές της Σοβιετικής Συμπεριφοράς» [2], το επιδραστικό άρθρο που έγραψε ο πρώτος διευθυντής σχεδιασμού πολιτικής, George Kennan, στο Foreign Affairs υπογράφοντας ως «Χ» το 1947. Η νέα έκθεση, που προοριζόταν ως ένα σχεδιάγραμμα της πολιτικής για την Κίνα κατά την δεύτερη θητεία του Trump που τελικά δεν προέκυψε, εγείρει προβλήματα που παραμένουν σχετικά για την εισερχόμενη κυβέρνηση Biden. Αλλά έχει πολύ λίγα να πει όταν πρόκειται για τις λύσεις.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, επιθεωρεί μια στρατιωτική φρουρά στη νότια Κίνα, τον Ιούνιο του 2017. Li Gang Xinhua / eyevine / Redux
--------------------------------------------------

Η έκθεση της κυβέρνησης Trump ορθώς βλέπει την Κίνα ως τη μεγαλύτερη πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δείχνοντας πώς το Πεκίνο έχει γίνει πιο αυταρχικό στο εσωτερικό και πιο επιθετικό στο εξωτερικό. Αναγνωρίζει επίσης ορθώς πώς η Κίνα προσπάθησε να κερδίσει ένα πλεονέκτημα εφαρμόζοντας οικονομική πίεση και διεξάγοντας κατασκοπεία -καθώς και εκμεταλλευόμενη την αφέλεια που κάνει πολλούς ξένους να παραβλέπουν την καταπιεστική φύση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ). Ωστόσο, η έκθεση οριοθετείται από ιδεολογικούς και πολιτικούς περιορισμούς. Δεδομένου ότι είναι ένα έγγραφο της διοίκησης του Τραμπ, πρέπει να απηχεί την δυσαρέσκεια του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τους διεθνείς οργανισμούς, παρόλο που αποτελούν «κλειδί» για την αντιμετώπιση της Κίνας.

Πέρυσι, σε ένα δοκίμιο για το Foreign Affairs («The Sources of Chinese Conduct» [3], Σεπτέμβριος / Οκτώβριος 2019), ασχολήθηκα με τις προσπάθειες των υπευθύνων χάραξης πολιτικής να παρουσιάσουν μια ενημερωμένη εκδοχή της ανασχετικής πολιτικής του Κένναν και αξιολόγησα τους παραλληλισμούς μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης τότε και της Κίνας σήμερα. Όπως υποστήριξα εκεί, οι διαφορές μεταξύ του Ψυχρού Πολέμου και της τρέχουσας πρόκλησης είναι μεγαλύτερες από τις ομοιότητες, και παρόλο που οι αξιωματούχοι πρέπει να μάθουν από την προηγούμενη πολιτική, δεν πρέπει να περιορίζονται από αυτήν. Πράγματι, η μεγαλύτερη αδυναμία της έκθεσης της κυβέρνησης Τραμπ είναι η ανικανότητά της να απελευθερωθεί από αυτό που έχει κάνει την πολιτική των ΗΠΑ προς την Κίνα να σκοντάφτει μέχρι τώρα: μια προσπάθεια εφαρμογής θεραπειών του εικοστού αιώνα σε προβλήματα του 21ου αιώνα. Αν και η διάγνωση της διοίκησης μπορεί να πλησιάζει στο να είναι ακριβής, η προτεινόμενη θεραπεία προορίζεται να αποτύχει.

ΤΙ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΕΙ ΤΗΝ ΚΙΝΑ

Η εξωτερική πολιτική της Κίνας σήμερα καθοδηγείται από ένα τοξικό μείγμα εθνικισμού και παραπόνων από το παρελθόν, αλλά είναι επίσης εμποτισμένη με ρεαλισμό και υπομονή. Με την εξαίρετη οικονομική ανάπτυξή της, η Κίνα προσπαθεί συνεχώς να δοκιμάζει την ικανότητα οποιασδήποτε ξένης χώρας να ανταποκρίνεται στα συμφέροντά της, όπως ορίζονται από το ΚΚΚ. Όπως αναγνωρίζει η έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών, αυτή η πολιτική δεν αποκλείει με κανέναν τρόπο την περιορισμένη συνεργασία με άλλες χώρες. Ούτε αυτό το είδος συμπεριφοράς εξωτερικής πολιτικής είναι άγνωστο αλλού˙ ο εθνικισμός σε διάφορες μορφές αυξάνεται σε όλο τον κόσμο. Όμως η Κίνα είναι μοναδική τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς τις μελλοντικές προοπτικές της. Είναι επίσης μια καταπιεστική δικτατορία στην οποία μια μικρή, αυτο-εκλεγμένη ελίτ λαμβάνει όλες τις σημαντικές αποφάσεις, ένα σύστημα διακυβέρνησης που κάνει άλλες χώρες να την φοβούνται ακόμη περισσότερο.

Ποιοι είναι οι στόχοι των σημερινών ηγετών του ΚΚΚ; Δύο ξεχωρίζουν. Ο πρώτος και πιο σημαντικός είναι να συνεχίσουν την οικονομική άνοδο της Κίνας έτσι ώστε η χώρα να γίνει ισχυρότερη εγχωρίως και η διακυβέρνηση του ΚΚΚ –που βασίζεται ήδη σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική επιτυχία– να παραμείνει εδραιωμένη στο εσωτερικό. Ο δεύτερος είναι να καθιερωθεί η Κίνα ως η κυρίαρχη δύναμη σε μεγάλο μέρος της Ασίας, συμπεριλαμβανομένων του δυτικού Ειρηνικού, της Κεντρικής Ασίας, της ανατολικής Ρωσίας, των Ιμαλαΐων και του Ινδικού Ωκεανού. Οι πολιτικές της αλλού, μέχρι στιγμής, είναι σε μεγάλο βαθμό αντιδραστικές και ευκαιριακές. Αλλά σε αυτήν την κρίσιμη ζώνη -κρίσιμη όχι μόνο για την Κίνα αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο- έχει προχωρήσει πιο κοντά στην απόκτηση της υπεροχής που επιζητεί απεγνωσμένα. Αυτή η διαδικασία έχει υποβοηθηθεί από την αδυναμία της Ρωσίας, τη μακρά αδιαθεσία της Ιαπωνίας, και την ασυναρτησία της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Αλλά αυτοί οι παράγοντες δεν ήταν οι μόνοι υπεύθυνοι. Η συμπεριφορά της Κίνας οφείλεται κυρίως σε εγχώριους παράγοντες. Το να ρίχνουμε την ευθύνη για τον κινεζικό επεκτατισμό στα λάθη των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως κάνει η έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών, δεν είναι μόνο εγωκεντρικό και επομένως ελαττωματικό αλλά και αναλυτικά επικίνδυνο.