Γιατί πρέπει να επιστρέψουν τα πυρηνικά όπλα στην Ελλάδα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί πρέπει να επιστρέψουν τα πυρηνικά όπλα στην Ελλάδα

Αμερικανικά Μη-Στρατηγικά Πυρηνικά Όπλα και Αποτροπή στην Ευρώπη*
Περίληψη: 

Οι λόγοι της απόσυρσης του πυρηνικού οπλοστασίου από την Ελλάδα παραμένουν άγνωστοι μέχρι και σήμερα καθώς το ΝΑΤΟ δεν έχει προβεί σε εξηγήσεις. Μια πιθανή εξήγηση σχετίζεται με την απόσυρση του πεπαλαιωμένου στόλου μεταφοράς (αεροσκάφη A-7s). Μια δεύτερη εξήγηση σχετίζεται με την απάλειψη του σοβιετικού κινδύνου.

Ο ΜΟΧΑΜΕΝΤ ΕΛΣΑΕΡ είναι πολιτικός Επιστήμονας και ειδικός στην Ασφάλεια και Επιστήμη των Πυρηνικών Όπλων. Κατέχει ΜΑ από το King’s College London. Είναι πρόεδρος του Transatlantic Association United Kingdom.
O Δρ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΣΚΑΡΗΣ είναι Πυρηνικός Φυσικός. Απέκτησε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο Duke, Βόρεια Καρολίνα ΗΠΑ, και πραγματοποίησε δύο μεταδιδακτορικά στο Πανεπιστήμιο Stanford, Καλιφόρνια ΗΠΑ και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ).

Παρά τις εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών, ο ρόλος και η σημασία των πυρηνικών όπλων στην Αμερικανική στρατηγική της αποτροπής παραμένει κρίσιμος. Ο ύποπτος εμπλουτισμός ουρανίου από το Ιράν αλλά και η κήρυξη της Βόρειας Κορέας ως πυρηνική δύναμη υπογράμμισαν την σπουδαιότητα της διατήρησης μιας στρατηγικής ισορροπίας στο στρατηγικό σύστημα. Ένα από τα καίρια ερωτήματα που τίθενται είναι αν και κατά πόσο η στρατηγική της αποτροπής είναι επαρκής στην Ευρώπη, και αν όχι, πώς θα μπορούσε να αναβαθμιστεί. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει μια σειρά στρατηγικών και τεχνικών επιχειρημάτων υπέρ της επιστροφής των αμερικανικών πυρηνικών κεφαλών στην Ελλάδα.

15032021-1.jpg

Ένας στρατιωτικός βοηθός μεταφέρει την «football» που περιέχει τους κωδικούς εκτόξευσης πυρηνικών όπλων στο Παλάτι του Μπλένχαϊμ, όπου ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ και η πρώτη κυρία, Μελάνια Τραμπ, γευματίζουν, στο Γούντστοκ της Βρετανίας, στις 12 Ιουλίου 2018. REUTERS/Kevin Lamarque
---------------------------------------------------------

Σε αντίθεση με άλλες επιχειρηματολογίες που μπορεί να τάσσονται κατά της φιλοξενίας πυρηνικών κεφαλών στην Ελλάδα και την Ευρώπη, η αντίθετη άποψη δεν έχει αναλυθεί ελδελεχώς. Ο σκοπός αυτού του δοκιμίου είναι να επιδείξει τα στρατηγικά, διπλωματικά αλλά και επιστημονικά αποτελέσματα αυτής της πρότασης.

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΟΠΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η σύνδεση της Ευρώπης με τα πυρηνικά όπλα έχει τις ρίζες στα μέσα του Ψυχρού Πολέμου. Ο κίνδυνος της Σοβιετικής Ένωσης για τακτική εισβολή στην Ευρώπη σε συνδυασμό με το «πυραυλικό κενό» (“missile gap”) που διαπιστώθηκε σε απόρρητη έκθεση του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ (Gaither Report), δημιούργησε την ανάγκη μεταφοράς πυρηνικών κεφαλών στο Ευρωπαϊκό θέατρο. Τον Σεπτέμβριο του 1954 οι ΗΠΑ μετέφεραν βόμβες βαρύτητας στην Μεγάλη Βρετανία ενώ μέσα στην επόμενη δεκαετία τοποθετήθηκαν συνολικά 24 συστήματα μη-στρατηγικών πυρηνικών κεφαλών στην Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Βέλγιο και Τουρκία (B61-3, B61-4, and B61-10). Η αξιοποίηση και μεταφορά των πυρηνικών όπλων έγινε στο πλαίσιο υλοποίησης της πυρηνικής αποτροπής της σοβιετικής απειλής, η οποία κορυφώθηκε με την Πυραυλική Κρίση της Κούβας, το 1962. Ποτέ άλλοτε δεν βρέθηκε η ανθρωπότητα πιο κοντά στον πυρηνικό αφανισμό. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην εγκαθίδρυση διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, συγκεκριμένα δημιουργήθηκε το λεγόμενο «Κόκκινο Τηλέφωνο» (“Red Hot Line”) που εξασφάλιζε την αποφυγή παρεξηγήσεων και συνεπώς την απομάκρυνση του κινδύνου ενός πυρηνικού ατυχήματος. Κατά τις επόμενες δεκαετίες, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση επιδόθηκαν σε στρατηγική κούρσα εξοπλισμών με την ανάπτυξη Υπερατλαντικών Βαλλιστικών Πυραύλων (ICBM), Υποβρύχιων Βαλλιστικών Πυραύλων (SLBM) και τεχνολογιών διαστημικής πρόσβαση (space-access capabilities). Πριν την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, οι δύο πυρηνικές δυνάμεις συγκεντρωτικά έφθασαν να έχουν πάνω από 65.000 ενεργές πυρηνικές βόμβες.

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης κατέρριψε τον φόβο της πυρηνικής απειλής και σηματοδότησε την εκκίνηση μιας περιόδου ελέγχου και αμοιβαίας μείωσης των πυρηνικών κεφαλών (arms control and reduction). Την ίδια περίοδο υπήρξε σύναψη διεθνών συνθηκών όπως αυτή της Καθολικής Παύσης Πυρηνικών Δοκιμών (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty) και μετέπειτα των Μέσου-Βεληνεκούς Πυρηνικών Δυνάμεων (Intermediate-range Nuclear Forces) που στόχευαν στην καλλιέργεια αντιπυρηνικής νοοτροπίας μέσω του ελέγχου της τεχνογνωσίας των πυρηνικών όπλων.

Μέχρι το 1991 το πυρηνικό οπλοστάσιο εκτιμάται ότι υπερέβαινε τις 1.400 βόμβες βαρύτητας. Σε ιστορική ομιλία του προέδρου Bush [του πρεσβύτερου] στις 27 Σεπτεμβρίου 1991 ανακοινώθηκε η απόσυρση όλων των τακτικών όπλων εδάφους-αέρος και ναυτικών όπλων. Από την Ευρώπη αποσύρθηκαν όλες οι κεφαλές μικρού βεληνεκούς και ναυτικές βόμβες βάθους. Το 1994, ο πρόεδρος Clinton μείωσε ακόμη περισσότερο των αριθμό των βομβών στην Ευρώπη αφήνοντας 480 κεφαλές [1].

Η Ελλάδα ως μέλος του ΝΑΤΟ είναι μια από τις συνολικά επτά χώρες που έχουν φιλοξενήσει αμερικανικές πυρηνικές κεφαλές στο έδαφός τους. Η αεροναυτική βάση στην Άραξο φιλοξενούσε 20 βόμβες βαρύτητας (B61) και το σύστημα Νίκη Ηρακλέους (Nike Hercules). Παρά το πραξικόπημα του 1967 που δημιούργησε φόβους για την ασφάλεια των πυρηνικών κεφαλών, καθώς μέχρι τότε δεν ήταν εγκατεστημένο το σύστημα ενισχυμένης ασφάλειας και εξουσιοδότησης, οι αμερικανικές κεφαλές δεν αποσύρθηκαν λόγω των στρατηγικών επιπτώσεων μιας τέτοιας απόφασης. Κυρίως υπήρχε ανησυχία για τον αντίκτυπο στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις και πως μια πιθανή απόσυρση θα οδηγούσε την Ελλάδα στην αποχώρηση από το ΝΑΤΟ.

Ήδη από το 1994 υπήρξαν αναφορές περί εκκίνησης της διαδικασίας απόσυρσης από τον Αμερικανικό Στρατό [2]. Στις 6 Απριλίου 2001 εκδόθηκε η σχετική εξουσιοδότηση ενώ στις 20 Ιουνίου επαληθεύτηκε η αερομεταφορά των 20 βομβών προς άγνωστη κατεύθυνση καθώς και η απενεργοποίηση της 731ης Επιλαρχίας Υποστήριξης Πυρομαχικών του Αμερικανικού Στρατού [3]. Αν και η κατεύθυνση των όπλων παραμένει άγνωστη, μόνο η βάση Ramstein στην Γερμανία είχε διαθέσιμο αποθηκευτικό χώρο. Εάν οι κεφαλές δεν επέστρεψαν στις ΗΠΑ και παρέμειναν στην Ευρώπη πολύ πιθανό να βρίσκονται στην Γερμανία.