Καταστρέφοντας την πολιτική σκηνή του Τόκιο για να σωθεί η Ιαπωνία

Υποτίθεται ότι θα ήταν το ξεκίνημα μιας επανάστασης – σχεδόν ακριβώς δύο χρόνια πριν, το Δημοκρατικό Κόμμα της Ιαπωνίας (DPJ) επισήμως κέρδισε την εξουσία στο Τόκιο. Το αρτηριοσκληρωτικό Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LDP), το οποίο κυβερνούσε την Ιαπωνία για περισσότερο από το μισό του αιώνα [1], είχε ξεκάθαρα ξεμείνει από ιδέες. Από το 1990, είχε εκλέξει και μετά απορρίψει με συνοπτικές διαδικασίες όχι λιγότερους από 12 πρωθυπουργούς. Μετά την εντυπωσιακή εκλογική του νίκη το 2009, ένα φρέσκο κόμμα ήρθε στην εξουσία και υποσχέθηκε νέο τρόπο σκέψης και μια νέα εποχή σταθερότητας με την καθιέρωση ενός πραγματικού δικομματικού συστήματος. Πολλοί επιχειρηματολόγησαν ακόμη ότι το Τόκιο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη συγκυρία [2] ώστε να ξυπνήσει από το λήθαργο και να κρατήσει την θέση της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο αντί να μετατραπεί σε έναν παγκόσμιο «πρώην».
Αυτή η εξέλιξη δεν συνέβη ποτέ. Το DPJ ουσιαστικά σπατάλησε το χρόνο του στην κυβέρνηση. Ήδη έχει απορρίψει δύο δικούς του πρωθυπουργούς: Τον Γιουκίο Χατογιάμα και τον Ναότο Καν. Οι βασικές προεκλογικές υποσχέσεις όπως η μεταφορά εξουσίας από τους περιχαρακωμένους γραφειοκράτες σε εκλεγμένους αιρετούς αξιωματούχους εγκαταλείφθηκαν μαζί με πολλά από τα φιλόδοξα προνοιακά προγράμματά του. Ενώ η Ιαπωνία έγειρε από τον σεισμό του Μαρτίου, το τσουνάμι και την πυρηνική καταστροφή που ακολούθησε, αντί να φροντίσει τα ζητήματα σχετικά με την μαζική καταστροφή, το DPJ απασχόλησε τον εαυτό του με εσωτερικές διαμάχες, αψιμαχίες σχετικά με τις προεκλογικές υποσχέσεις αλλά και με το πώς να εκθρονίσει τον μη δημοφιλή και ανταγωνιστικό Καν. Και για όποιον χρειάζεται αποδείξεις για αυτή την στάση: Ας γίνει μάρτυρας του απίστευτα παγωμένου ρυθμού ανοικοδόμησης και ενός πιο εσωστρεφούς έθνους το οποίο γίνεται ολοένα και πιο αδρανές στα διεθνή θέματα.
Δεν είναι να απορεί κανείς γιατί ο πρωθυπουργός Yoshihiko Noda [3], ο οποίος ανέλαβε στις 2 Σεπτεμβρίου, δήλωσε ότι αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία για το DPJ να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη αυτών που το συνέστησαν. Όμως, μπορεί να είναι πολύ αργά. Έχοντας υπηρετήσει στο υπουργείο του μόλις για εννιά ημέρες, ο Γιόσιο Χακίρο, ο υπουργός Βιομηχανίας, παραιτήθηκε την περασμένη εβδομάδα αφού χαρακτήρισε τις εκκενωμένες περιοχές γύρω από το χτυπημένο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα ως «πόλη θανάτου». Λίγο μετά αστειεύτηκε με τους δημοσιογράφους σχετικά με τη ραδιενέργεια… Αντικαταστάθηκε από τον Γιούκιο Εντάνο, πρώην γραμματέα του υπουργικού συμβουλίου (σ.σ. θέση που στην Ιαπωνία έχει μεγάλη πολιτική βαρύτητα και θεωρείται ότι προετοιμάζει τον κάτοχό της για το πρωθυπουργικό αξίωμα).
Τα σχόλια του πρωθυπουργού Νόντα για το ζήτημα αυτό μπορεί να ήταν χοντροκομμένα αλλά η υπερβολική αντίδραση καταδεικνύει ένα από τα σύγχρονα προβλήματα της Ιαπωνίας: Μια παλλαϊκή εμμονή για τα ασήμαντα σκάνδαλα και τις γκάφες. Η εμμονή αυτή, συνδυασμένη με την παραδοσιακή επιθετικότητα των εθνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, βοήθησαν ώστε να εκπαραθυρωθούν πέντε πρωθυπουργοί μέσα σε μόλις πέντε χρόνια. Για δεκαετίες, οι γιαπωνέζοι πολιτικοί ανδρώθηκαν με την συνήθεια να επιτίθενται στα μέλη της κυβέρνησης χρησιμοποιώντας ντροπιαστικές γκάφες και οικονομικά σκάνδαλα για να εγγράψουν εύκολα πολιτικά κέρδη. Τα μυωπικά μήντια, από την πλευρά τους, εξάπλωσαν αυτή τη μόδα επικεντρώνοντας τον εαυτό τους στην κάλυψη αυτών των πολιτικών διαμαχών, αντί να παρέχουν στον κόσμο το πλαίσιο και την ανάλυση των ακολουθούμενων πολιτικών.
Αλλά τα προβλήματα της Ιαπωνίας είναι βαθύτερα από την διαβρωτική κουλτούρα των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται στην καρδιά του DPJ, το οποίο, όπως και το LDP προσφάτως, είναι δυσλειτουργικό, διαιρεμένο και χωρίς αρχές. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα κι αν ο Νόντα καταφέρει να αντιμετωπίσει τις βραχυπρόθεσμες προκλήσεις, όπως είναι η συγκράτηση του διογκούμενου χρέους της Ιαπωνίας και η ανατίμηση του γεν, το κόμμα του θα παραμείνει δέσμιο εσωτερικών δομικών προβλημάτων. Το DPJ από καιρό έχει κατακριθεί ως μια ετερόκλητη παρέα και οι τρείς πρωθυπουργοί που ανέδειξε επιβεβαιώνουν το γεγονός αυτό. Ο Χατογιάμα είναι ένας κεντρώος πολιτικός, θιασώτης του «τρίτου δρόμου». Ο Καν είναι ένας πρώην πολιτικός ακτιβιστής με σοσιαλιστικές τάσεις. Και ο Νόντα είναι ένας σταθερός συντηρητικός – τόσο στα δημοσιονομικά όσο και στα διπλωματικά θέματα. Ανάμεσά τους δεν υπάρχει συναίνεση στο κρίσιμο ζήτημα της δημοσιονομικής πολιτικής ή την εκπλήρωση των προεκλογικών υποσχέσεων. Πολλά στελέχη του DPJ είναι θυμωμένα εξαιτίας του σχεδίου του Νόντα να διπλασιάσει το φόρο επί των πωλήσεων προκειμένου να χρηματοδοτήσει πολιτικές πρόνοιας για την γηράσκουσα ιαπωνική κοινωνία. Το κόμμα δεν μπορεί να συμφωνήσει ούτε σε πρώτης προτεραιότητας πολιτικά ζητήματα.
Από την ίδρυσή του το 1998, το DPJ συγκάλυπτε τις εσωτερικές του διαφορές καθώς επιδίωκε να πετύχει έναν στόχο: Τα τερματίσει την πενηντάχρονη εξουσία του LDP. Μόλις ο στόχος επετεύχθη οι ρωγμές άρχισαν αμέσως να φαίνονται. Μετά την παραίτηση του Χατογιάμα και του γενικό γραμματέα του DPJ, Ιτσίρο Οζάβα, που ήταν ο αμφιλεγόμενος διαμορφωτής της βασικής στρατηγικής του, εξαιτίας οικονομικών σκανδάλων αλλά και κακών χειρισμών σχετικά με την βάση της Οκινάβα, πέρσι, ο Καν περιθωριοποίησε τα πανίσχυρα στελέχη του κόμματος, πυροδοτώντας μια διαμάχη μεταξύ των δικών του πιστών και των πιστών στον Οζάβα.
Το αποτέλεσμα ήταν το χάος. Το DPJ έκανε πίσω στην μεγαλύτερη προεκλογική του υπόσχεση, να δημιουργήσει ένα καινούργιο πολιτικό σύστημα, στο οποίο οι πολιτικοί και όχι οι φοβισμένοι για ρίσκα γραφειοκράτες του Τόκιο, θα χάραζαν πολιτικές. Ο Καν και ο Νόντα, και οι δύο πρώην υπουργοί Οικονομικών, δέχονται τώρα κριτική ότι λειτούργησαν σαν λακέδες των πανίσχυρων μανδαρίνων του Τόκιο, κυρίως επειδή φάνηκαν πρόθυμοι να αυξήσουν τους φόρους. Μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Νόντα αμέσως έριξε τα εμπόδια του κόμματος ενάντια στη γραφειοκρατία – παρακάλεσε υψηλόβαθμους γραφειοκράτες να συνεργαστούν μαζί του και μελετά ακόμη και να επανασυστήσει ένα φόρουμ που το DPJ είχε σκληρά κριτικάρει ως σύμβολο της παραγωγής εθνικής πολιτικής από τους γραφειοκράτες.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι όλα αυτά αποτελούν την αντίδραση στις οικονομικές και πολιτικές δυσκολίες της Ιαπωνίας. Όντως, οι κινήσεις του Νόντα χαρακτηρίζονταν από πραγματισμό και ευαισθησία. Αλλά με δεδομένο ότι οι Δημοκρατικοί εγκατέλειψαν τις βασικές τους αρχές, συμπεριλαμβανομένων της κυβερνητικής μεταρρύθμισης και των προγραμμάτων προνοίας, το κόμμα δεν απώλεσε μόνο την πιθανότητα ενός παραγωγικού μέλλοντος αλλά και την ίδια του την ταυτότητα. Όπως είναι η κατάστασή του τώρα, το DPJ δεν έχει άλλο σημαντικό λόγο να παραμείνει ενωμένο εκτός μόνον από το να παραμείνει στην εξουσία – μια αιτία που θα δημιουργήσει μεγαλύτερη δυσαρέσκεια στην αντιπολίτευση και χάος.
Με το DPJ να ακολουθεί τόσο αποκαρδιωτικά τα βήματα του LDP, η πολιτική σκηνή της Ιαπωνίας έχει μόνο μια καλή επιλογή αν ελπίζει να διασώσει τη χώρα – δηλαδή, να παραδειγματιστεί από τον πρώην πρωθυπουργό των Φιλελεύθερων Δημοκρατών Γιουνιχίρο Κοϊζούμι του οποίου το σύνθημα ήταν «καταστρέψτε το LDP» και να αυτοκαταστραφούν. Αυτό μπορεί να ακούγεται αντιφατικό για ένα κόμμα που κατάφερε τελικά να κερδίσει την εξουσία μόλις πριν δύο χρόνια. Αλλά η τακτική του Κοϊζούμι, με τον δικό της περιπεπλεγμένο και ειρωνικό τρόπο, βοήθησε μακροπρόθεσμα το γερασμένο LDP να απογαλακτιστεί από την εξάρτησή του να σπαταλά πόρους και κόψει τις παλιές του συνήθειες για παρασκηνιακές συμφωνίες. Παρά το γεγονός ότι οι επιθέσεις στο ίδιο του το κόμμα οδήγησαν στην εκλογική ήττα του 2009, το LDP ξόδεψε τον χρόνο του έκτοτε δουλεύοντας πάνω σε μια εσωτερική πολιτική αναμόρφωση, επανακαθορίζοντας τον εαυτό του μέσω ενός πιο σύγχρονου, πιο συνεκτικού προγράμματος (συντηρητική αναμόρφωση, στην περίπτωση αυτή).
Το DPJ έχει δύο επιλογές για να ξεκινήσει μια ανάλογη διαδικασία – ή να επανεφεύρει τον εαυτό του όντας στην εξουσία (αν είναι αρκετά τυχερό για να επιβιώσει από τις αναπόφευκτες επιθέσεις της αντιπολίτευσης και των μήντια) ή, αν χάσει την εξουσία, να το κάνει από την θέση της αντιπολίτευσης. Μια τέτοια διαδικασία σημαίνει την εξεύρεση μιας κοινής πολιτικής ατζέντας η οποία θα μπορέσει να δημιουργήσει αλληλεγγύη και μια νέα ταυτότητα για το κόμμα. Μέχρι τώρα, πάντως, οι πιθανότητες να συμβεί αυτό φαίνεται να είναι ελάχιστες, δεδομένου ότι το DPJ δεν έχει ούτε καν μια κατευθυντήρια πολιτική διακήρυξη, όπως υπογράμμισε και ο ηγέτης του LDP Σαντακάζου Τανιγκάκι.
Άρα απομένει μια μόνο επιλογή: Να διαλυθεί το DPJ. Το βασικό προσόν μιας τέτοιας κίνησης είναι ότι θα οδηγήσει σε μια πολιτική αναδιάταξη στο Τόκιο. Δεδομένου ότι οι πολιτικές διαφορές είναι μικρότερες σήμερα στο Τόκιο, η αναδιάταξη θα επικεντρωθεί λιγότερο στις διαφορές μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς και θα εστιάσει στις διαφορετικές προσεγγίσεις χειρισμού της οικονομίας και στο πώς θα αντιμετωπιστεί η γήρανση της κοινωνίας. Ένα ουσιώδες τμήμα από τους νομοθέτες του DPJ, αυτούς που δίνουν έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και τη δημοσιονομική υπευθυνότητα, μάλλον θα έφευγαν για ένα καινούργιο κόμμα, ενώ αυτοί που θα παρέμεναν θα αναδιάρθρωναν το κόμμα γύρω από το ζήτημα των κοινωνικών δαπανών – ή το ανάποδο. Ο Οζάβα, που οραματίζεται να πάρει την εξουσία από τους γραφειοκράτες, θα μπορούσε να αποσκιρτήσει για να δημιουργήσει ένα νέο κόμμα, ή ακόμα και να συνενωθεί με άλλες δυνάμεις που έχουν παρόμοιο τρόπο σκέψης.
Δεδομένης της πρόσφατης επιτυχίας του LDP να επανακαθορίσει τον εαυτό του ως ένα πραγματικό συντηρητικό κόμμα, η διαδικασία θα μπορούσε να φέρει σαν αποτέλεσμα κάτι που η Ιαπωνία δεν είχε απολαύσει ποτέ πραγματικά στο παρελθόν: Ένα πολιτικό σύστημα με ξεκάθαρα καθορισμένα κόμματα κάτι που θα πρόσφερε στους ψηφοφόρους επιλογή ανάμεσα σε διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις. Θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μια πιο σταθερή μορφή της πολιτικής σκηνής, με κόμματα που ανταγωνίζονται μεταξύ τους υπό το πρίσμα καθαρά διαφορετικών πολιτικών, αντί να καταφεύγουν σε πολιτικούς θεατρινισμούς.
Βεβαίως, τίποτε από αυτά δεν θα είναι εύκολο, και τα επιθετικά μέσα μαζικής ενημέρωσης στην Ιαπωνία μάλλον δεν θα βοηθήσουν. Αλλά το Τόκιο θα πρέπει να θυμηθεί άλλο ένα από τα συνθήματα του Κοϊζούμι, «η μεταρρύθμιση θέλει κόπο» ("with reform comes pain") και να βάλει στην καρδιά του το συμπλήρωμά του που κανείς δεν εκστομίζει: «Χωρίς κόπο, κανένα κέρδος» («no pain, no gain»).

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Πρωτότυπο:
http://www.foreignaffairs.com/articles/68273/takashi-yokota/shattering-t...
Συνδέσεις:
[1] http://www.foreignaffairs.com/articles/68213/eric-heginbotham-ely-ratner...
[2] http://www.foreignaffairs.com/articles/65463/yoichi-funabashi/tokyos-trials
[3] http://www.foreignaffairs.com/articles/68235/sheila-smith/japans-new-pri...